Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ural Akbulut, uluslararası dergiler Science ve Nature ile önemli bilimsel konferanslar gibi kaynaklardan, 2018'de bilim dünyasında yaşanan önemli gelişmeleri, yüzlerce buluş arasından derledi. Buna göre, Austin Teksas Üniversitesi ile Pekin Üniversitesi araştırmacılarının, bir atom kalınlığında bellek depolama aygıtı yapmaları, "2018'in en etkileyici buluşları" arasında yer aldı.
Daha önce yapılan çalışmalarda başarısız olunan ve yapılamayacağı düşünülen aygıtın üretildiği, Teksas Üniversitesi elektrik ve bilgisayar mühendisliği bölümü profesörlerinden Deji Akinwande tarafından duyuruldu. Geliştirilen bir atom kalınlığındaki bellek aygıtına, hafızası olan dirençlere "memristör" denildiği için "atomister" adı verildi. Atomister sayesinde, bellek depolama aygıtları ve transistörlerin ayrı bileşenler olmasına gerek kalmayacağı, bilgisayar ve telefonların boyutu küçülürken kapasitelerinin artacağı açıklandı. Çalışma, Nano Letters Dergisi'nde yer aldı.
İlaçları sadece hastalıklı hücrelere taşıyan hidrojel
ABD'deki George Washington Üniversitesi Kimya Mühendisliği
bölümünde Doç. Cole DeForest, ilaçları sağlıklı hücrelere zarar vermeden tümör
hücrelerine ulaştıran bir biyomalzeme üretti.
DeForest, ilaçların sağlıklı hücrelere zarar vermesini önlemek
için hidrojel denilen malzemeyi programladıklarını belirtti. Hidrojellerin
yüzde 90'ının su, geri kalanının biyopolimer olduğunu hatırlatan DeForest,
tedavi için gereken ilacı hidrojelin içine yerleştirdiklerini kaydetti.
Araştırmacılar, hastalıklı hücrelerin çevresindeki
fizyolojik koşulların sağlıklı bölgelerden farklı oluşundan yararlandıklarını
belirtti.
Hastalıklı hücrelerin çevresindeki koşullara göre
programlanan hidrojelin, sadece o koşulların olduğu bölgeye ulaşınca parçalanıp
ilacı serbest bıraktığına değinildi. Teknolojinin insanlarda uygulaması için
çalışıldığı kaydedildi. Çalışma, Nature Chemistry Dergisi'nde yayımlandı.
Laboratuvarda üretilen akciğer domuza takıldı
Galveston Teksas Üniversitesinde tıp profesörü Joan
Elizabeth Nichols, domuzları laboratuvarda ürettikleri akciğerler ile
yaşattıklarını bildirdi.
Araştırmacılar, nakil yapılacak domuzun akciğerinin sol
lobunu çıkartıp yerine laboratuvarda ürettikleri akciğer lobunu nakletti.
Domuza takılan akciğer lobunda, iki hafta içinde kan damarlarının
oluştuğu kaydedildi. Toplam dört domuza nakledilen ve 2'şer hafta aralıklarla
çıkartılıp incelenen akciğer loblarının iki ay boyunca reddedilmeyip gelişmeye
devam ettiğini belirten araştırmacılar, insan deneylerine 10 yıl içinde
başlanabileceği duyurdu.
Çalışma, Science Translational Medicine Dergisi'nde yer
aldı.
Milyonlarca yıl önceki enzim yeniden oluşturuldu
Queensland Üniversitesinin kimya ve moleküler biyoloji
bölümü profesörlerinden Elizabeth Gillam, ilaç endüstrisinde kullanılan
kimyasalların taş devri enzimleriyle çok ucuza yapılabileceği belirterek, 450
bin yıl önceki enzimlerin yüksek sıcaklıklarda aktif olduğunu açıkladı.
Gillam, 450 milyon yıl önce dünyanın yüzey sıcaklığı 60
derece olduğu halde enzimlerin bozulmadan reaksiyonları aktive ettiğine dikkati
çekerek, enzimlerin zamanla evrimleşerek düşük sıcaklığa uyum sağladığını ve
yüksek sıcaklıklarda aktif olma özelliklerini yitirdiklerini kaydetti.
Milyonlarca yıl önceki enzimlerin gen dizilerini elde
ettiklerini ve zamanla nasıl evrimleştiğini ifade eden Gillam, ardından aynı
geni oluşturup bir bakteriye yerleştirdiklerini duyurdu.
Gillam, yeniden yapılandırdıkları enzimin yüksek
sıcaklıklarda bozulmadığını ve günümüzdekilerden 100 kat daha uzun süre
aktifliğini koruduğunu açıkladı. Araştırma, Nature Catalysis Dergisi'nde
yayımlandı.
Ağır işleri yapabilen ilk insansı robot
Japonya'da, Ulusal İleri Bilim ve Teknoloji Kurumu, insan
gibi tamamen bağımsız hareket eden ve ağır işleri yapabilen "HRP-5P"
insansı robotu basına tanıttı.
Robot, 12 kilogramlık alçı panelleri depodan alıp yapım
halindeki duvara vidalamayı başardı. Taşıdığı malzemenin ağırlığına göre kol ve
bacaklarının açısını ayarlayabildiği için düşmeyen ve çevredeki objelere
çarpmadan hareket edebilen insansı robot için geliştirilen teknolojiler,
İspanya'da Uluslararası Akıllı Robotlar Konferansı'nda sunuldu ve Tokyo'daki
Dünya Robot Fuarı-2018'de tanıtıldı.
Ayrıca, gemi ve uçak montajı yapacak insansı robotların
tasarlandığı açıklandı.
- Beyindeki nöronları incelemek için yeni teknik
İsviçre'de EPFL'nin Biyofotonik Laboratuvarı'nda görevli
Doç. Sylvie Roke, beyindeki nöronları incelemek için yeni bir teknik
geliştirdi.
Roke, birbirlerine elektrokimyasal sinyaller göndererek
haberleşen nöronların hücre içi ve dışı arasında oluşturduğu voltaj farkındaki
(membran potansiyeli) değişimleri su moleküllerinin hareketlerini inceleyerek
belirlediklerini açıkladı.
Bu yöntemin hastalar için risk oluşturmadığını vurgulayan
Roke, kullandıkları teknikte nöronları çevreleyen su moleküllerinin lazer
sinyallerinin etkisiyle farklı frekanslarda fotonlar oluşturmasından
yararlanıldığını anlattı.
Çalışma, Nature Communications Dergisi'nde yer aldı.
Şarj edilebilen uzun ömürlü pil
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Kimya Bölümü'nden Prof.
Robert Grubbs, NASA ve Honda'nın araştırmacılarıyla birlikte uzun ömürlü bir
pil geliştirdi.
Artı yüklü bir iyon olan lityum temelli pillerin yerini,
eksi yüklü bir iyon olan florür temelli pillerin alacağını belirten Grubbs,
geliştirdikleri florür pilleriyle, telefon ve dizüstü bilgisayarları haftalarca
şarj etmeden kullanmanın mümkün olacağını bildirdi.
Grubbs, yeterli voltaj üretmesi için çok yüksek sıcaklıkta
tutulması gereken florür pillerini çözelti kullanarak oda sıcaklığında
çalıştırmayı başardıklarını kaydetti.
Çalışma, Science Dergisi'nde yayımlandı.
Kanda şeker ölçen giyilebilir cihaz
Washington State Üniversitesinin makine ve malzeme
mühendisliği bölümünde, Türk bilim insanı Doç. Dr. Arda Gözen, kanda şeker
ölçen giyilebilir cihazı 3D yazıcıda üreterek bir ilki başardı.
Sistemin 3D teknolojisiyle üretilmesi sebebiyle her hastaya
özel cihaz yapılabileceğini belirten Gözen, yeni sistemin maliyetinin düşük,
zararlı atık miktarının var olanlardan az olacağını açıkladı.
Gözen, sistemin var olan cihazlardan daha hassas ölçüm
yapmaya imkan sağladığını ve çocuk hastalar için çok yararlı olacağını
kaydetti. Araştırma, Analytica Chimica Acta Dergisi'nde yer aldı.
Cam merceğin yerine metamercek
Harvard Üniversitesinde uygulamalı fizik profesörü Federico
Capasso, cam merceklerin yerini, nanoteknolojiyle ürettikleri metamercek
denilen ürünün alacağını açıkladı. Capasso, çok küçük olan metamercek ile ilk
kez görünür ışığı oluşturan farklı dalga boylarındaki ışınların tümünün bir
noktaya odaklanabildiğini belirtti.
Metamercek sayesinde kameraların boyutları küçülüp
maliyetleri azalabilecek. Çalışma, Nature Nanotechnology Dergisi'nde
yayımlandı.
Soruları insan gibi cevaplayan yapay zeka
Microsoft Research Asia adlı araştırma merkezinde, Stanford
Üniversitesi tarafından 100 bin soru arasından seçilen "SQuAD" adlı
okuma-anlama sınavını başarıyla tamamlayan yapay zekaya sahip bir teknoloji
geliştirildi.
Yapay zeka programı, sorulan soruları normal bir insan
düzeyinde cevapladı. Sınavı cevaplayan insanların not ortalaması 82,304 iken
yapay zekanın aldığı puan 82,650 oldu.
Microsoft tarafından yapay zekanın hala insan zekası düzeyine ulaşmaktan uzak ancak geliştirilen teknolojinin önemli bir adım olduğu açıklandı.