Çiğdem CANPOLAT / ÖNCÜŞEHİR – İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin Kasım ayı olağan Meclis toplantısının altıncı oturumu gerçekleştirildi.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanvekili Mustafa Özuslu idaresinde gerçekleştirilen oturumda, ESHOT Genel Müdürlüğü’nün 2023 yılı bütçesi ve 2023 yılı Performans Raporu görüşüldü.
Yapılan görüşmelerin ardından 2023 mali yılı performans programı ve bütçesi oy çokluğu ile kabul edildi. ESHOT’un 2023 gelir bütçesi 5 milyar 321 milyon TL, gider bütçesi ise 5 milyar 321 milyon TL olarak kabul edildi.
DİRİM: BÜYÜKŞEHİR GARABET BİR DURUM İLE KARŞI KARŞIYADIR
ESHOT bütçe görüşmeleri adına CHP’den söz alan Raşit Dirim, “İzmir’de toplu ulaşımın düzenlenmesi Büyükşehir Yasası içine yerleştirilmiştir. Bir de UKOME diye bir yapı oluşturuluyor ve bunla bütün düzenlemeler yapılıyor. Ancak ana yetki İzBB’de olması gerekiyor ancak merkezi yönetim bir yönetmelik ile yönetmeliğin içi değiştirildi ve UKOME’nin yetkisi merkezi iktidarın atadığı bürokratlara geçti. Bu ne hukuka ne ahlaka uygun değil. Bu son derece önemli bir konu. Bunu ESHOT’a yansıması; ESHOT 2019’den bu yana sadece 2 defa zam yapabildi giderlerine. 2 yılda akaryakıt ve zam düzenlemeleri 60 iken ESHOT istediği zammı yapamadığı için sadece 2 kere ile sınırlı kaldı. Bu demokratik ve ahlaki değil. Bunla ilgili davalar açıldı. Bütün bu tablo içinde merkezi idare 1 Nisan 2022 tarihinde Tunç Başkanımız imzası ile öngörülen borçlanma talebi bugüne kadar cevaplanmadı. Çevre ve Şehircilik bankalığının imzalamadığı yazı 421 milyon TL. Bu uygulamalara hem İzBB hem ESHOT’u sıkıntıya sokan yaklaşımlar. Ben buradaki ESHOT konuşmalarımda genellikle İzmir’in ulaşım sorunlarının aşılması için birlikte hareket etmemiz gerektiğini söyledim. Halkapınar Otogar projesi gibi projelerde birlikte hareket etmemiz gerektiğini söyledim ancak durum öyle değilmiş. UKOME’de yaşadığımız durum bunlardan uzak olduğumuzu gösteriyor. ESHOT ve İzBB son derece garabet durumla karşı karşıya” ifadelerini kullandı.
MISIRLI: SAYIŞTAY İŞTİRAK ŞİRKETLERİN ZARARINI 2 MİLYAR 700 MİLYON OLARAK AÇIKLADI
AK Parti Grubu adına söz alan Fikret Mısırlı, “Raşit Beyi’i dinledik. Bakıyorum sanki 5216 sayılı yasa belediyeye verdiği yetkilerde ESHOT’un zararlarını ortaya koymak için bir takım gerek ekonomi gerek performans göstergelerindeki zarardan şikayet eder durumda. Aslında 5216 kanunla belediyelerinde asli görevleri alt yapı ve ulaşımdır. Bunun dışında kalan gelir kalemlerini burada kullanması lazım. Belediye kullanacağı güçlerini zaman zaman koyun keçi alarak zaman zaman da tesis işletme gerektiren restorantçılık, büfecilik, fuarcılık gibi işler yapıyor. Bunlara baktığınız zaman Sayıştay restorant fuarcılık gibi işlerle ilgili 2020 yılında rapor yazdı. Belediyenin iştiraki olan şirketlerin zararı 2 milyar 700 milyon dedi. Kimse bundan şikayet etmedi. Sonuçta bunun kamuoyuna yansımalarına bakarsak gerçekten ekonomik hizmeti mi veriyor? Dönüp asli görevini yaparken oradaki zarar daha çok ön plana çıkaran bir yöne doğru gidiyor” dedi.
“HAKKANİYETTEN BAHSEDİYORSAK VATANDAŞTAN ALDIĞINIZ PARAYI İADE EDİN”
Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında uygulanan daha sonra mahkeme kararıyla iptal edilen TEFE ve TÜFE ortalamasına göre zam yapılması kararı hakkında konuşan Mısırlı, “UKOME’den bahsedildi. UKOME o günkü şartlarda değişiklik yaptı. İlçe belediyelerinin Büyükşehir Belediyesi üzerinden fiyat belirleme noktasında oy kullanmasına müsaade etmeyen, sadece ilçe belediyelerinde alacak kararlarda güzergah belirlenmesi ya da durak sayıları ile ilgili oylamaya katılabilir dendi. Ama biz bunun sözünü ettiği 1 Nisan tarihinde… ama onu Büyükşehir Belediyesi nasıl aşmış? Yetkisi olmamasına rağmen bu kararı UKOME’den oy çokluğu ile aldı. ÜFE farklarını Nisan, Mayıs, Haziran aylarında uyguladı. Bu 3 ayda 117 milyon lira gelir elde etti. Mahkeme bunu iptal ettiğinde biz bunu vatandaşa geri iade etti mi? Haksız bir paraydı. Burada hakkaniyetten bahsediyorsak vatandaştan aldığınız parayı iade edin” şeklinde konuştu.
“İZMİRLİ MUTLAKA BUNUN HESABINI SORAR”
Bir İzmirlinin yılda 85 saatini trafikte geçirdiğini ifade eden Mısırlı, “İzmir İstanbul Otoyolu biti. Antalya yolu önemli bir mesafe yol kat etti. Ankara İzmir hızlı tren suratla geliyor. İzmir’in diğer gerçeğine bakalım. Yavaş şehir olma özelliğinde ne yapmışız? Yılda ortalama bir İzmirli 85 saat trafikte vakit geçiriyor. Yüzde 37 artmış. 11 dakika yükselerek 41 dakikaya çıktı. Bu trafikte almadığımız önlemleri gösteriyor. ESHOT da özel araçlar da bundan etkileniyordur. Maddi ve zaman kaybı var. İstanbul, Antalya yolu ve hızlı tren geliyor. Bizim şirin ne yapıyor, uyuyor. Ferhat dağları delerek geliyor ama İzmir’in bu trafik yoğunluğuna şu karmaşığı da sokarsak nasıl içinden çıkacağımızı bilmiyorum… Rakamları her türlü okuyabiliriz dünyada bir gerçek var. Sırf 2019 verileriyle bir şeyleri ifade edersek bu tek taraflı ve kendimizi kandırmaya yönelik olur. Dünyadan ayırt edemeyiz. Ekonomik göstergeler belli ediyor. 2019’u baz alırsak; o zamanlar brent petrol 60 dolarmış, bugün 90 dolar seviyelerinde. Bunlar bizim istediğimizde düşürebileceğimiz veya tasarruf edeceğimiz değerler değil... Büyükşehir sırf 2023’te mi ESHOT’u sübvanse edecek? Bunu vatandaşa maliyete yansıtarak vatandaştan alacağım dersen İzmirli mutlaka bunun hesabını sorar. İzmir’in yolcu sayısı yıl bazında 900 milyon. Minibüsler 300 milyonunu alıyor. ESHOT olarak 600 milyon biniş sayısı içinde 470 milyona ulaşabilmişiz. 2019’da ESHOT olarak 250 milyon kişi taşırken bugün 228 milyon kişi taşlıyoruz. Ama daha ulaşabileceğimiz 180 milyon kişi var. Biz bunu hedeflemeliyiz. Bunu mesafe durak sayısı aktarma istasyonları maliyetler taşımayla sağlayabiliriz. Yoksa ilave zam kararları bizi bırakın 2019 seviyelerine gelmeyi Covid dönemindeki sayılara bile zor ulaşırız” dedi.
ŞAHİN: OTOBÜS SAYIMIZ 1831’DEN 1769’A DÜŞMÜŞ
Otobüs sayısının düştüğünü ifade eden MHP Grup Başkanvekili Selahattin Şahin, “2022 bütçesi yaklaşık 3 katına çıkarılmıştır. Akaryakıt fiyatları yaklaşık 2 kat artmıştır. Normal şartlarda girdi maliyetlerinin artış oranının üzerinde bir bütçe yapıyorsanız, performans hedeflerinin de buna paralel olarak artış göstermesi gerekir. Performans programını incelediğimizde kurumsal yapıyla ilgili bazı tespitlerimiz oldu. Örneğin otobüs sayımız 1831’den 1769’a düşmüş. Elbette hibe edilen ve hurdaya ayrılan araçlarımız vardır. Fakat nüfus artışı ve pandemi sonrası ihtiyaçların bu araçlarla karşılanamayacağı aşikardır. Yine hizmet binalarında bir azalma gözlenmiştir. 2022’de 19 olan bina sayısı 2023’te 11 olarak görülmektedir. Atölyeler ve garajların toplamı 9 adet olup 5’inde arıtma tesisi olmasına rağmen diğer 4’ünde yoktur. Yağ ayrıcı 3 noktada olmasına rağmen 6 tesiste bulunmamaktadır. Çok değil 2 gün önce İZSU genel kurulumuzu yaptık. Arıtma tesisleri sorunu orada da gündeme geldi. Asıl arıtılması gereken kimyasal ve mekanik atıkların yetersiz arıtmalar sebebiyle akıbetlerinin ne olduğu meçhuldür. Asıl sorun arıtma ve yağ ayrıcı sistemlerin 2022 ve 2023’te aynı sayıya sahip olmasıdır. Sizin çevreciliğinizin özeti budur” diye konuştu.
“SİYAH VE BEYAZ KADAR NETTİR”
Yenilenebilir enerjiye hakkında da konuşan Şahin, “Diğer bir konuda yenilenebilir enerji kaynaklarından yeterli düzeyde faydalanılamamasıdır. Garajların üzerine güneş enerjisi sistemleri kurulabilir. Elektrikli araç sayısı hızla arttırılmalıdır. Mevcut ulaşım ağına entegre edilecek özel sektör paydaşlarının araçlarında da bu hassasiyetlere dikkat edilmelidir. Engelli yurttaşlarımıza yönelik araç ve ekipman sayısı artırılmalıdır. İZSU genel kurulunda söz ettiğim kadın çalışan oranı maalesef ESHOT’ta da yüzde 4 buçuk gibi çok düşük bir orandadır, yeni işe alımlarda hanımefendi kardeşlerimize pozitif ayrımcılık yapılmalıdır. Araç yıkama tesisleri ve garajlarda kullanılan suyun yeniden kullanıma kazandırılması için 2022’de ayrılan kaynak 1 milyon 180 TL iken 2023’te 600 bin TL’dir. Görüleceği üzere hem arıtma fakiri hem de kullanım suyunun arıtılmasına yönelik duyarsız bir yönetim anlayışı sergilenmektedir. Kurum araçlarının akaryakıt, madeni yağ, antifriz ve benzeri ihtiyaçlarının temini için 2022’de ayrılan kaynak 340 milyon TL iken, 2023’te 1 milyar 800 milyondur. Yani yaklaşık 6 kat artmıştır. Akaryakıt fiyatlarının yıllık artış oranı 2 kat olmasına ve araç sayısının azalmasına rağmen 6 katlık bir artışı nasıl izah edecekseniz, merak ediyorum. Özetle gerek İBB gerekse iştiraklerimiz ve şirketlerimizin yönetim ve vizyon olarak çağdaş, bilimsel, sürdürülebilir kaynakları verimli kullanan bir yapıda olmadığı siyah ve beyaz kadar nettir” dedi.
SEVİNÇ: ESHOT SAYISIZ İŞİ BİR ARADA BAŞARIYLA YÜRÜTÜYOR
İYİ Parti Grup Başkanvekili Kemal Sevinç, “Cumhuriyetimizin 100 yılını kutlayacağımız 2023 yılında ESHOT Genel Müdürlüğümüzün performans ve bütçesi geçen yıllar gibi son derece başarılı bir şekilde hazırlanmış. Sürekli yenilikleri takip ettiğini ve ihtiyaç duyulan yenilikleri sağladığını görüyoruz. 473 adet yeni ve yerli otobüsü halkın hizmetine sundu. Üstelik bu araçları doğru zamanda alarak kamu kaynaklarını azami düzeyde alarak yaptı. Son 3 yılda aldığı otobüs ve minibüs sayısı 616’yı buldu. Elektrikli araç filosuna 100 yeni otobüs eklemeyi planlıyor. Bu konuda AK Partili meclis üyelerinin desteğine ihtiyaç olacaktır. Güneş enerjisinden çevreci otobüs duraklarına kadar sayısız işi bir arada başarıyla yürütüyor. Kamu kaynaklarını etkili ve verimli kullanıyor. Bunlar takdir edilmesi gereken çalışmalar. ESHOT’un 2023 bütçesi hayırlı olsun” ifadelerini kullandı.
KÖKLÜ: BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE ARTIŞ ORANI…
Plan ve Bütçe Komisyonu adına söz alan CHP’li Bülent Köklü, “ESHOT Genel Müdürlüğünün, 2023 Mali Yılı Bütçe Tasarısının; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 9. ve 13. maddeleri gereğince hazırlanan 2020-2024 Stratejik Planında yer alan Kurumsal Misyon, Vizyon, Stratejik Amaç ve Hedeflerine uygun bir şekilde hazırlandığı görülmektedir. 2023 yılı Performans Programında; 5 Stratejik Amaç, 13 Stratejik Hedef, 21 Performans Hedefi ve 33 Faaliyet/ Projenin toplam kaynak ihtiyacı 4 milyar 80 milyon 828 bin TL olarak belirlenmiştir. 2023 Mali Yılı Bütçesi olarak: 5 milyar 321 milyon TL gider, 4 milyar 300 milyon 800 bin TL gelir öngörülürken, 1 milyar 20 milyon 200 bin TL ise Açık Fazlanın Finansmanı olarak teklif edilmektedir. Gelir bütçe kalemlerini incelediğimizde; 2022 yılında ilk olarak 1 milyar 414 milyon 35 bin TL olan gelir bütçesi, yapılan ek bütçeyle, toplam da net bütçe ödeneği 2 milyar 630 milyon 35 bin TL’ye çıkarılmış, 2023 Mali yılı Bütçe Tasarısında gelir bütçesi ise 4 milyar 300 milyon 800 bin TL olarak teklif edilmiştir. Bir önceki yılın öngörülen ilk bütçesine göre yüzde 204,15 ve ek bütçeyle yapılan toplam net bütçeye göre yüzde 63,53 oranında artırılarak teklif edilmiştir. Açık fazlanın finansmanı ise 1 milyar 20 milyon 200 bin TL öngörülmüştür. Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 2022 yılında ilk olarak 497 milyon 157 bin TL olarak öngörülmüş olup yapılan 240 milyon TL ek bütçeyle toplam bütçe 737 milyon 157 bin TL olarak belirlenmiştir. 2023 Mali yılı Bütçe Tasarısında Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri bütçesi 1 milyar 275 milyon 46 bin TL olarak öngörülmüş olup, bir önceki yılın ilk bütçesine göre yüzde 156,47ve ek bütçeyle yapılan toplam bütçeye göre yüzde 72,97oranında artmıştır. ESHOT Genel Müdürlüğünün diğer gelirlerinin 2022 yılı için 17 milyon 110 bin TL olarak gerçekleşeceği planlanmış olup, 2023 yılı için 26 milyon 234 bin TL olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Bir önceki yıla göre artış oranı yüzde 53,32 olarak hesaplanmıştır” diye konuştu.
“ÜCRETSİZ AKARYAKIT DESTEĞİ VERİN, 3 LİRAYA TAŞISIN ESHOT”
Brent petrol üzerinden yapılan eleştiriler üzerine konuşan Köklü, “Şu anda brent petrol 85,43 dolar civarında. Biz Eylül 2021’den bugüne geldiğimizde 122 doları hiç geçmedi. 2008 yılında dünyada petrolle ilgili ciddi bir kriz oldu. 2008 yılının temmuz ve ağustos aylarında petrol 165 dolara çıktı. O gün pompa fiyatı 3,21 lira kuruştu. Şu anda 85 dolara düştü. 24 kasım 2021 tarihinden bugüne gelirsek; 24 kasım 2021 yılında mazotun litre fiyatı 87 kuruş. Dolar 11,50 kuruş. Bugüne geldik; şu anda 24,06 kuruş mazot, 30 lirayı da gördük. Mazotta dünya artışlarını bahane ederek ESHOT’un yakıt giderlerini düşürelim düşürmeyelim, zam yapmayalım tartışmalarına son verelim. Gelin bedelsiz verin, bırakalım ÖTV itirazlarını. Yüzde 1 KDV yapın diye 3 yıldan beridir konuşuyoruz. Eğer bu ülkeyi kamu zararı oluşturmak istemiyorsanız ücretsiz akaryakıt desteği verin, 3 liraya taşısın ESHOT. Bundan 14 sene önce 3,21 kuruştu, dolar da 3,60 liraydı. Bugün geldiğimiz nokta TL’nin değerinin yerle bir olmasıdır, başka bir şey değildir. Satın alma gücümüz bitmiştir” ifadelerini kullandı
“ZAMLAR BİLET FİYATLARINA YANSITILAMAMIŞTIR”
Zamlı fiyatların ücret tarifelerine yansıtılmadığını ifade eden Köklü, “ESHOT Genel Müdürlüğünün mali yapısına baktığımızda akaryakıta ve yedek parçaya gelen aşırı zamlar bilet fiyatlarına yansıtılamamıştır. Bu nedenle gelir ile gider arasındaki farkın büyük bir bölümünün Büyükşehir Belediyesinden alınan yardım, diğer kısmının ise iç borçlanma ile karşılanacağı öngörülmüştür. Türkiye ekonomisinden ayrı olarak değerlendiremeyeceğimiz Belediyemiz ve bağlı kuruluşu ESHOT Genel Müdürlüğü maliyet artışlarından olumsuz yönde etkilenmiştir. Halkımızın alım gücünün düşmesi neticesinde enflasyon ve diğer göstergelerde (döviz, akaryakıt, elektrik) meydana gelen yüksek oranlı artışlara rağmen, bilet tarifelerinde fazla artışa gidilememiştir. Bununla birlikte belediyemizin sosyal politikası gereği indirimli taşımacılığa devam etmiş, ücretsiz ve indirimli binişler ile sabah 05.00 - 07.00, akşam 19.00 – 20.00 saatleri arasında yüzde 50 indirimli halk taşıt uygulamasını sürdürmüştür. ESHOT Genel Müdürlüğünün borçlanma durumu mevzuat sınırları içerisinde kalınarak yapılmış olup borç stoku konusunda mevzuatın belirlediği limit aşılmamıştır. Bu zor süreci vatandaşlarımıza ve yolcularımıza minimum seviyede yansıtarak Büyükşehir Belediyesinin katkılarıyla aşmaya çalışacağız. Sonuç olarak, geçen yıllardaki yüksek bütçe gerçekleşme oranlarını da dikkate alırsak görüşmekte olduğumuz bütçe tasarısının gerçekçi öngörülerle hazırlandığı görülmüştür” dedi.
BOZTEPE: 70 MİLYON TL ORTADA YOK
AK Partili meclis üyesi Hüsnü Boztepe söz alarak 70 milyon TL’lik tutara dikkat çekerken, “ESHOT bizleri birbirine yakınlaştırması gerekirken, son yıllarda uzaklaştırmak için ellerinden gelen çabayı sarf ediyor. 2019 yılında biz grup olarak bir önerge vermiştik. Önerimiz mecliste 2020 yılında oy birliği ile geçmişti. Bu önergeyi verme amacımız toplu ulaşımı sık sık kullananlar, düşük gelirli vatandaşlarımız yani çalışan, üreten kesim, ayrıca geleceğimiz olan gençlerimiz ve öğrencilerimiz ve geçmişimiz olan 60 yaşın üzerindeki vatandaşlarımızın rahat etmesidir. Biz burada hem geçmişimize hem de geleceğimize sahip çıkıyoruz. Yine ilk öğretmenimiz Mustafa Kemal Atatürk olduğu için ve ülkemizin geçmişinde, geleceğinde ve her konuda emeği olan, bize ABC’yi öğreten öğretmenlerimizi de unutmadık Mayıs/2021 Belediye Meclis Kararı ile Akıllı Ücret Toplama Sistemi (AÜTS), İzmirim Kartlar ve bununla bağlantılı tüm alacak, borç ve varlıklar ESHOT’tan İzmir Büyükşehir’e devredildi. Aynı dönem kararıyla eş anlı olarak o dönemdeki adı Ünibel AŞ olan ve sonradan adı İzmir İnovasyon ve Teknoloji AŞ olan şirkete devredildi. Devir Tarihi olarak 11 Haziran 2021’i 12 Haziran 2021’e bağlayan gece 00.00 olarak belirlendi. 12 Haziran 2021 tarihi itibariyle İzban, ESHOT, İzulaş, İzfaş, İzdeniz, Metro AŞ ve Belediye Mali Hizmetlere bağlı olan İzmirin Kart ile yapılan tüm tahsilatlar İzmir Teknoloji AŞ tarafından yürütülmeye başlandı. İzmirim kartların içinde bakiye olarak kalan ve belediyenin olmayıp İzmir halkının parası olan 70 milyon TL tespit edildi. Bu tutarın ESHOT tarafından önce Büyükşehir’e ödenmesi, akabinde de Büyükşehir tarafından İzmir Teknolojiye ödenmesi gerekiyordu. Çünkü bu para belediyenin kendi parası değil, vatandaşın parası. Belediye emanetçi. İzmir Büyükşehir ile İzmir Teknoloji arasında bir protokol yapıldı. Protokolün 5.11 maddesine göre İzmirim kart bakiyeleri, kredi kartı ile yükleme bakiyeleri ve bilet 35 bakiyelerinde oluşan 70 milyon TL en geç 31.12.2021 e kadar Büyükşehir tarafından İzmir Teknoloji AŞ ye ödenmesi gerekiyordu. Devir işlemlerinde görüldü ki, İzmir halkının emanet parası olan 70 milyon TL, ESHOT tarafından harcanmış, ortada para yok. Bu tutarı normalde 31.12.2021 e kadar İzmir Teknolojiye ödemesi gereken Büyükşehirde ödemedi. Kayıtlara bile almadılar. Ödemese bile İzmir Teknoloji kayıtlarında 70 milyon TL alacaklı konumda görünmesi gerekiyordu ama bu tutar kayıtlara alınmayarak gizlendi. Özetle İzmir halkının kartlarında yer alan ve İzmir Teknolojide bulunması gereken 70 milyon TL buhar oldu. Vatandaş bugün kartlarında yer alan bu tutarı harcasa İzmir Teknolojinin bu tutara ihtiyacı olacak. Muhtemelen de Büyükşehir başka yerden alıp buraya koyacak ama bu seferde başka yere harcanması gereken tutarı buraya aktaracak, başka bir hukuksuzluk olacak. Sonuç olarak ESHOT tarafından iç edilen 70 milyon TL meclis kararı ve yapılan protokole rağmen ESHOT’un vatandaşın parasını harcaması nedeniyle ortada yok” dedi.