Birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkan gaz sıkışmasının
kaynağının araştırılması önem taşıyor. Ciddi bir hastalığa işaret etmeyen gaz
sıkışması problemi pratik tedbirlerle ortadan kaldırılabiliyor. Memorial
Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, gaz
sıkışması sorunu ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Yemek düzeni ve bazı besinlerle ilişkili olabilir
Sindirim sisteminin işleyişinden kaynaklanan gaz, doğal bir
olaydır. Vücutta sıkışan gaz, anüs ve ağızdan atılır. Oluşan gazın vücut dışına
atılamaması sonucunda ise sıkışma ve şişkinlik ortaya çıkar. Yemek yedikten
sonra ortaya çıkan aşırı gaz üretimi ya da sindirim sistemi kaslarının
hareketindeki bozukluk, karında şişkinliğe yol açar. Yemek düzeni veya
besinlere bağlı olarak ortaya çıkan bu durum ayrıca bazı hastalıkların
habercisi de olabilmektedir.
Beslenme alışkanlıklarınızı düzenleyerek kendinizi
gözlemleyin
Yemek yerken yutulan hava, bazen karında şişkinlik hissine
neden olur. Genellikle yemeklerden sonra geğirme bu durumun bir sonucudur.
Ayrıca gazlı ve fermente içecekler de (asitli içecekler, maden suyu gibi)
fazladan hava yutulmasına neden olduğu için gaz sıkışmasına yol açar.
Besinlerin bağırsaklarda işlenme sürecinde gaz ortaya
çıkmakta ve sıkışabilmektedir. Bazı yüksek lifli yiyecekler insanların büyük
miktarlarda gaz üretmesine neden olabilir. Başlıca fasulye ile mercimek gibi
baklagiller ve bazı tam tahıllar bu duruma yol açabilir. Yağlı yiyecekler
sindirimi ve midenin boşalmasını yavaşlatabilir. Bunun tokluk için faydaları
olabilir (ve muhtemelen kilo vermeye yardımcı olabilir) ancak şişkinlik eğilimi
olan insanlar için bir sorun olabilir. Yardımcı olup olmadığını görmek için
daha az fasulye ve yağlı yiyecekler yenmelidir.
Gaz sıkışmasına yol açan gıdalar
Barbunya, kuru fasulye ve nohut gibi baklagiller
Sarımsak ve soğan
Brokoli ve lahana gibi yeşil sebzeler.
Süt ve süt ürünlerinden peynir ile yoğurt
Bazı meyveler (portakal, kayısı gibi) ile yüksek oranda lif
içeren tam tahıllı besinler.
Bu sorunlara dikkat!
Asitli mide salgısının yemek borusuna geri kaçmasıyla ortaya
çıkan reflü de gaz sıkışmasına neden olan başka bir nedendir. Halk arasında
mide ekşimesi olarak bilinen reflü hastalığı, asitli mide özsuyunun yemek
borusuna geri kaçmasıyla ortaya çıkmaktadır. Yemeğin ağza gelme hissiyle
beraber gaz sıkışması hali reflü hastalarında çok sık görülmektedir.
İrritabl bağırsak sendromu (IBS) nedeniyle bağırsakta
hareketlilik ortaya çıkmaktadır. Hastaların çoğu şişkinlik yaşar ve bunların
yaklaşık % 60'ı şişkinliği en kötü belirti olarak bildirir. FODMAP adı verilen
karbonhidratlar, özellikle irritabl bağırsak sendromu olan kişilerde şişkinlik
ve diğer sindirim semptomlarına neden olabilir. Bunun için yüksek FODMAP içeren
(buğday, soğan, sarımsak, brokoli, lahana, karnabahar, enginar, fasulye, elma,
armut ve karpuz) uzak durulması önerilir. Bu gruptaki hastalarda gaz sıkışması
sorunu sıkça ortaya çıkmaktadır.
Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması özellikle ince
bağırsakta bakterilerin artmasına neden olabilir. Bakteriler ise gaz oluşumuna
yol açabilir.
Çölyak hastalığı da nedenler arasındadır. Gluten içeren
besinleri tüketildiğinde bu gruptaki hastaların bağışıklık sistemi, bağırsak
hücrelerine zarar verebilir. Bağırsak yapısındaki bozulma gaz sıkışmasının nedenidir.
Bağırsak fıtıkları, kabızlık, kolon kanseri, peptik ülser de
gaz sıkışmasının nedenleri arasındadır. Ayrıca pankreasın iltihaplandığı
‘pankreatit’ durumunda da gaz sıkışması görülebilir.
Gıda alerjileri ve enzim eksikliği ya da gıdanın içindeki
maddenin sindirilememesi nedeniyle yaşanan gıda intoleransları gaz oluşumunda
etkilidir. Mesela laktoz intoleransı, fruktoz intoleransı, yumurta alerjisi ve
buğday alerjisi gibi.
Tatlandırıcılar genellikle şekere alternatif olarak kabul
edilir. Ancak yüksek miktarlarda sindirim sorunlarına neden olabilirler. Kalın
bağırsağınızdaki bakteriler tatlandırıcıları sindirirken gaz da üretebilir.
Gaz sıkışması ve şişkinliğe iyi gelecek öneriler
İnsanların yaklaşık % 16-30'unda düzenli olarak şişkinlik ve
gaz sıkışması yaşadıkları belirlenmiştir. Gaz sıkışması ve şişkinlik konusunda
bazı pratik tedbirler alınabilir. Bunlar şöyle sıralanmaktadır:
Şişkinlik ve gaz sıkışması sorunu yaşayan kişiler,
genellikle midede yiyeceklere karşı artan hassasiyete sahiptir. Bu nedenle,
daha küçük ve az öğünler halinde yemek çok faydalı olabilir.
Besinleri iyi çiğnemek çok önemlidir. Besinlerin küçük
parçalar halinde iyice çiğnenmesi yutulan hava miktarını da azaltacaktır.
Bazı yiyecekler diğerlerinden daha fazla gaza veya
şişkinliğe neden olduğunu anlamak için bir yiyecek günlüğü tutulmalıdır.
Sakız çiğnemek, pipet kullanmak, konuşurken veya acele yemek
de artan miktarda hava yutulmasına neden olduğu için gaz sıkışmasına neden
olur.
Gaz sıkışmasına neden olan ksilitol, sorbitol ve mannitol
gibi tatlandırıcılardan uzak durulmalıdır.
Kabızlık, şişkinliği ve gaz sıkışmasını artırır. Artan su
alımı ve fiziksel aktivite kabızlığa karşı etkili olabilir.
Probiyotik takviyeleri, bağırsaktaki bakteri ortamını
iyileştirdiği için gaz ve şişkinlik semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
Şişkinlik ve gaz sıkışması ayrıca sindirim sistemindeki
kasların işlevinin değişmesinden de kaynaklanabilir. Kas spazmlarını azaltmaya
yardımcı olabilecek ‘antispazmolitik’ adı verilen ilaçların yararlı olduğu
belirlenmiştir. Nane yağı, benzer şekilde işlev gördüğüne inanılan doğal bir
maddedir. Nane yağının, en azından IBS hastalarında şişkinlik ve diğer sindirim
semptomlarına karşı etkili olduğu bilinmektedir.
Simetikon etken maddeli ilaçlar; şişkinlik, gaz ve gerilmeyi
azaltır. Lubiproston ve linaklotide etken maddeli ilaçlar ise kabızlık sorunu
yaşayan irritabl bağırsak sendromundaki şişkinliğin azalmasını sağlamaktadır.