İzmir’in Kadifekale semti yamacında bulunan yaklaşık 2 bin
400 yıllık Smyrna Antik Kenti'nde yürütülen kazı çalışmalarında elde edilen
bulgular, dönemin sosyal ve kültürel hayatına ışık tutmayı sürdürüyor. Bin 500
yıl önce üzeri toprakla kapanan ve gün yüzüne çıkarılması için İzmir Büyükşehir
Belediyesi’nin de desteğiyle kazı çalışmaları süren antik kente ait tiyatroda,
latrina (tuvalet) bulundu. Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanı, İzmir Katip Çelebi
Üniversitesi Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Akın Ersoy, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle İzmir
Katip Çelebi Üniversitesi adına yürütülen çalışmalarda hiç beklemedikleri
buluntularla karşılaştıklarını, heyecanlı olduklarını söyledi. Kazı esnasında
latrinaya rastladıklarını ifade eden Akın Ersoy, “Bizim bildiğimiz tiyatroların
yakınlarında, gelen izleyicilere hizmet eden latrinalar var ama böyle
tiyatronun sahne binası içerisinde bir mekanın tuvalet olarak kullanılıyor
olması bir ilk” dedi.
“Akdeniz
coğrafyasındaki tiyatrolarda bir ilk”
Ersoy buldukları latrinanın özelliklerini şöyle anlattı:
“12-13 kişinin birlikte kullanabileceği, Anadolu’da daha sık gördüğümüz
şekliyle U planlı oturma düzenine sahip bir tuvalet. Çok sayıda kişinin bir
arada bu tuvalet mekanını kullanması aynı zamanda sosyalleşmeyi de beraberinde
getiriyordu. Sadece sahne binasında çalışan ve yine tiyatroda performans
gösteren sanatçılar tarafından kullanıldığını düşünüyoruz. Çünkü sahne binası
izleyiciye kapalı. Kapalı alanda bulunduğu için bunun ‘sanatçı tuvaleti’ olarak
değerlendirmek mümkündür. Bu da Akdeniz coğrafyasındaki tiyatrolarda bir ilk
olarak karşımıza çıkıyor.”
Tiyatronun tarihinin Milattan Önce (MÖ) 2. yüzyıla
dayandığını, latrinanın ise Milattan Sonra (MS) 2. yüzyılda tiyatroda yapılan
büyük çaplı değişiklikler sırasında inşa edildiğini değerlendirdiklerini
belirten Ersoy, latrina ve tiyatronun MS 5. yüzyıla kadar kullanıldığı da
sözlerine ekledi.
Latrinanın
özellikleri
20 bin izleyici kapasiteli Smyrna Antik Tiyatrosu’nda
bulunan latrina, yaklaşık 40 santimetre yüksekliğinde. 60 ile 70 santimetre
aralıklarla kişilerin yan yana oturabilecekleri bir yapıya sahip. Bankın önünde
taban seviyesinde sürekli temiz su akan yine U planlı 8-10 santimetre
derinliğinde bir su oluğu yer alıyor. Sürekli akan temiz su oluğu kişilerin
sopaya bağlı bir sünger yardımıyla temizlenmesini sağlıyor. Oturma bankları
çoğunlukla olduğu gibi Smyrna örneğinde de ahşap. Tuvalet delikleri ise anahtar
kilidi formunda.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Smyrna Antik Kenti'ndeki kazı
çalışmalarının ana destekçisi. 2012 yılından bu yana İzmir Büyükşehir
Belediyesi'nin kazıya verdiği destek miktarı 12 milyon lirayı aştı.