"Güzel Yüzlü Şair" veya "Mavi Gözlü Dev"
olarak adlandırılan, dünyaca ünlü şair Nazım Hikmet Ran, doğumunun 118. yıl
dönümünde anılıyor.
Aynı zamanda roman ve oyun yazarı Ran, 15 Ocak 1902'de
Selanik'te dünyaya geldi. İlkokul eğitimini Göztepe Taş Mektebinde tamamlayan
Ran, ortaokula Galatasaray Lisesi'nde başladı. 1917'de ise Nişantaşı
Lisesi'nden mezun oldu.
Çocukluk yıllarında dedesi Nazım Paşa'nın etkisiyle şiirle
ilgilenmeye başlayan Nazım Hikmet, ilk şiiri "Feryad-ı Vatan"ı 11
yaşında kaleme aldı.
Ünlü şair, denizciler için yazdığı "Bir Bahriyelinin
Ağzından" şiirinden etkilenen Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın desteğiyle
1917'de Heybeliada Bahriye Mektebi'ne girdi. 1919'da okulunu başarıyla
tamamlayan Ran, Hamidiye kruvazörüne stajyer güverte subayı olarak atandı.
1921'de ise çeşitli nedenlere bağlı orduyla ilişiği kesildi.
Nazım Hikmet, 1920'de arkadaşı Vala Nureddin ile Milli
Mücadele'ye katılmak üzere ailesinden habersiz Anadolu'ya geçti ve 1921'de Bolu
Lisesi'nde kısa bir süre öğretmenlik yaptı. Daha sonra Batum üzerinden
Moskova'ya giden Ran, Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi'nde iktisat ve
siyasal bilimler eğitimi aldı.
Yurda dönüşünün ardından Aydınlık dergisinde çalışmaya
başlayan ünlü şair, burada çıkan yazı ve şiirlerinden dolayı, 15 yıllık
mahkumiyet cezası aldı. Kararın ardından Sovyetler Birliği'ne giden Nazım
Hikmet, 1928'de Af Kanunu'ndan yararlanarak Türkiye'ye döndü ve Resimli Ay
dergisinde çalışmaya başladı.
Tekrar 1938 yılında 28 yıl hapis cezasına çarptırılan ve 12
sene tutuklu kalan usta şair, Barışseverler Cemiyeti'nin kuruluşunda yer
alarak, 1950'de yeniden Sovyetler Birliği'ne gitti.
Türkiye Komünist Partisi (TKP) üyesi olan ve ayrı ayrı
toplam 11 davadan yargılanan Nazım Hikmet Ran, Bakanlar Kurulunca 1951'de Türk
vatandaşlığından çıkardı. Sonraki yıllarını ise Sofya, Varşova ve Moskova'da
geçirdi.
Yaşamı boyunca sayısız esere imza atan ve birçok ödüle değer
görülen usta edebiyatçı, 3 Haziran 1963'te kalp krizi sonucu yaşama veda
ederek, Moskova'da toprağa verildi. Nazım Hikmet, 5 Ocak 2009'da Bakanlar
Kurulu kararıyla yeniden Türk vatandaşlığına kabul edildi.
Yazı Hayatı
Nazım Hikmet'in, hece vezniyle yazdığı ilk şiirleri
"Yeni Mecmua", "İnci", "Birinci Kitap",
"İkinci Kitap" ve benzeri dergilerde yayımlandı.
Bahriye Mektebi'nde öğretmeni olan Yahya Kemal Beyatlı'ya
yazdığı şiirleri gösterip eleştirilerini alan Ran, 1920'de Alemdar Gazetesi'nin
düzenlediği yarışmada "Bir Dakika" adlı şiiriyle birincilik kazandı.
Eserleri 50'den fazla dile çevrilen Ran, "28
Kanunisani" başlıklı ilk şiir kitabını 1924 yılında Moskova'da, daha sonra
"Güneşi İçenlerin Türküsü" kitabını 1928'de Azerbaycan'ın başkenti
Bakü'de yayınladı.
Sovyetler Birliği'nde yaşadığı yıllarda hece ölçüsünden
ayrılan Nazım Hikmet Ran, şiirlerinde serbest ölçüyü benimseyerek, Mayakovski
ve fütürizm taraftarı genç Sovyet şairlerden etkilendi.
Cezaevine girdiği yıllarda yazıları yayınlanmayan şairin
1940'lı yıllarda, Yeni Edebiyat, Ses, Gün, Yürüyüş, Yığın, Baştan, Barış gibi
dergilerde İbrahim Sabri, Mazhar Lütfi takma adlarıyla imzasız olarak bazı
şiirleri okuyucuyla buluştu. 1949 yılında cezaevindeyken Ahmet Oğuz Saruhan
takma adıyla "La Fontaine'den Masallar" isimli kitabını çıkartan
Nazım Hikmet'in eserleri, 29 yıl boyunca Türkiye'de basılmamıştı.
Nazım Hikmet'in "Dağların Havası" (Osmanlıca),
"Güneşi İçenlerin Türküsü", "835 Satır", "Sesini
Kaybeden Şehir", "Benerci Kendini Niçin Öldürdü?", "Taranta
Babu'ya Mektuplar" isimli eserleri yaşamı sırasında okuyucuyla buluşurken,
"Kurtuluş Savaşı Destanı", "Rubailer", "Memleketimden
İnsan Manzaraları", "Cezaevinden Memet Fuat'a Mektuplar",
"Kemal Tahir'e Mapushaneden Mektuplar", "Kuvayi Milliye", "Sevdalı
Bulut", "Nazım ile Piraye", "Hikayeler",
"Piraye'ye Mektuplar", "Henüz Vakit Varken Gülüm"ün de
aralarında bulunduğu çok sayıda eseri ise vefatından sonra yayımlandı.
Akşam, Son Posta ve Tan gazetelerinde "Orhan
Selim" takma adıyla fıkra yazarlığı ve başyazarlık yapan Ran'ın yine Orhan
Selim imzalı "İt Ürür Kervan Yürür" adlı bir kitabı da bulunuyor.
Oyun yazarı olarak da tanınan Nazım Hikmet'in aralarında
"Kafatası", "Bir Ölü Evi" ve "Unutulan Adam",
"Ferhat İle Şirin"in de bulunduğu 22 tiyatro eseri, Türkiye'nin yanı
sıra Rusya, Almanya, Macaristan, Polonya ve Çekoslovakya gibi ülkelerde
sahneleniyor.
Türkiye'de serbest nazımın ilk uygulayıcısı olan Nazım
Hikmet'in şiirleri, Ahmet Kaya, Ruhi Su, Edip Akbayram, Fikret Kızılok, Cem
Karaca, Fuat Saka, Zülfü Livaneli ve Yunan besteci Manos Loizos gibi birçok sanatçı
ve müzik grubu tarafından seslendirildi.
Aynı zamanda beyaz perdeye aktarılan Nazım Hikmet'in Bursa
cezaevinde kaldığı yılları anlatan "Mavi Gözlü Dev" adlı film 2007
yılında vizyona girmişti. Biket İlhan'ın yönettiği filmde Nazım Hikmet'i ise
oyuncu Yetkin Dikinciler canlandırmıştı.
UNESCO tarafından ilan edilen "2002 Nazım Hikmet Yılı" kapsamında hazırlanan, besteci Suat Özönder'in "Şarkılarda Nazım Hikmet" adlı albümü, Kültür ve Turizm Bakanlığının katkılarıyla yayımlandı.