SORU: Kısaca öz geçmişiniz hakkında bilgi veriniz?
CEVAP: 1959 yılında Ankara ilinde ailemin işi sebebi ile burada doğdum. Sonrasında 5 yaşına kadar Kütahya ilinde yaşadım. 6 yaşımdan itibaren ailem ile birlikte İzmir iline göç ettik ve 6 yaşımdan beri İzmir ilinde yaşarım. İlkokul, ortaokul, lise eğitimlerimi İzmir ilinde tamamladım. 1977-1982 yılları arasında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde eğitim aldım. Burada mezun olduktan sonra Cenevre de Webster College de Uluslar Arası İlişkiler üzerine Master yaptım ve burada eğitimimi tamamlayınca Ülkeme geri döndüm. Döndükten sonra turizm şirketinde bu sektörde çalışmaya başladım. 5 yıl turizm üzerine çalıştıktan sonra kurduğumuz aile şirketi ile İzmir ili Seferihisar ilçesi Sığacık ta bir tatil köyü inşa ettik ve 20 yıl gibi bir süre burayı çalıştırdık. 2002 yılında bu tatil köyünü devrettik. Buradan sonra Dokuz Eylül Üniversitesinde Avrupa Birliği Yüksek Lisansı yaptım. Bu eğitimimden sonra da dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olan Ahmet PİRİŞTİNA’ nın danışmanı olarak çalıştım ve başkanın vefatından sonra İzmir Ticaret Odası Dış İlişkiler Müdürü olarak çalıştım. Sonrasında Dış İşleri Bakanlığı tarafından İzmir EXPO 2015 adaylığı için 2005-2008 yılları arasında Genel Sekreterlik görevinde çalıştırıldım. 2008 yılında EXPO’ yu İtalya’ya kaptırmamız üzerine Seferihisar ilçesine Belediye Başkanı adayı oldum. 2009 yılında Seferihisar ilçesinin Belediye Başkanı olarak seçildim. 2019 yılına kadar Seferihisar ilçesinin Belediye Başkanlığını yaptım ve 2019 Yerel seçimlerinde ise İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olarak seçime girdim ve kazanmamın akabinde 2019-2024 yılları arasında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığını yürüttüm. 2024 yılında ki seçimden sonra ise Belediye Başkanlığı görevini Cemil TUGAY’ a devrettim ve sonrasında kendi mesleğim olan avukatlık işine dönerek kızım ile birlikte bu işi yapmaya devam ettim. Halen daha avukatlık yapmaktayım. Ayrıca 2023 yılında Avrupa Konseyi Yerel Yönetimler Meclis Başkanı seçildim ve Belediye Başkanlığı görev süremin bitmesi ile birlikte bu görevimde sona erdi. 1988 yılında şuanki eşim olan Neptün SOYER ile evlendim ve bu evliliğimden 2 tane kız çocuğum vardır.
SORU: Mesleğiniz ve bu güne kadar nerelerde hangi sıfatlarla çalıştınız detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Asıl mesleğim avukatlıktır ve hayatım boyunca yaptığım tüm işleri bir önceki sorunuzda detaylı olarak sizlere anlattım.
SORU: Üzerinize kayıtlı veya kayıtlı olmayan bu güne kadar kullandığınız, Üzerinize kayıtlı olup başkasının kullandığı sabit veya GSM hatlarının tarih vererek kim tarafından kullanıldığını hususunda detaylı bilgi veriniz?
CEVAP: Şuanda kullanmakta olduğum ve kendi adıma kayıtlı olan 05336955717 numaralı GSM hattım vardır. Bu GSM hattını 5-6 yıldır kullanırım. Ayrıca bir tane daha aktif olarak kullandığım GSM hattım vardır. Kendi adıma kayıtlı olan bu GSM hattı 05323211767 numaralı GSM hattıdır. Bu GSM hattını da yaklaşık 20 yıldır kullanırım. Benim bu GSM hatlarım dışında kullandığım başkaca GSM hattı yoktur. Ayrıca kendi adıma kayıtlı olup ta başkasının kullandığı GSM hattı yoktur.
SORU: Üzerinize kayıtlı veya sizin olup başkasının üzerine kayıtlı taşınır/taşınmaz mal varlığınız varmıdır varsa bunların edinim şekli ve edinim tarihleri ile ilgili detaylı bilgi veriniz?
CEVAP: Üzerime kayıtlı taşınır-taşınmaz mal varlığımın güncel olarak mal beyanımda bildirdim. Detaylarına bu malvarlığı bildirimimden ulaşabilirsiniz.
SORU: Sahibi olduğunuz veya ortağı olduğunuz şirket ve şirketler varmıdır? varsa bunların açık isimleri ile birlikte açık adres bilgileri ve faaliyet alanları hakkında bilgi veriniz?
CEVAP: Adıma kayıtlı yada ortağı olduğum herhangi bir şirket yoktur.
SORU: Hangi bankalarda hesabınız vardır bu hesapları kullanma veya açma sebeplerinizi detaylı bir şekilde açıklayınız?
CEVAP: Birden çok bankada hesaplarım vardır ve bu hesaplarımın takibini eşim Neptün SOYER yapmaktadır. Şuanda hangi bankalarda hesaplarımın olduğunu tam olarak hatırlamıyorum. Ama birden fazla bankada hesabım vardır.
SORU:2021-2023 tarihleri arasında hangi görevlerde bulundunuz detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: 2019-2024 yılları arasında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevini yürüttüm.
SORU: İzmir Cumhuriyet Başsavcılığının 2024/155524 ve 2024/154921 soruşturma sayılarına istinaden yürütülen soruşturmalar kapsamında; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile İzbeton A.Ş. arasında imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3 Etap, Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4 Etap, Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3 Etap ve Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4 Etap projelerinde görev aldınız mı, aldıysanız bu projelerde göreviniz neydi ve bu projelerin hazırlık/imza aşamaları ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile İzbeton A.Ş. arasında imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3 Etap, Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4 Etap, Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3 Etap ve Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4 Etap projelerinin tamamı olmak üzere bu 5 proje benim İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olduğum dönemde başlatılmış projelerdir.
İzmir ili bir deprem şehridir. Bu nedenle ilimizde kentsel dönüşüm yapılması ülkemizin diğer şehirlerine göre daha büyük öncelik ve ivedilik taşımaktadır. Nitekim İzmir ilimizdeki 30 Ekim depreminin ardından 117 canımız kaybedilmiş ve binlerce bina ağır-orta-düşük hasarlı olmak üzere hasar görmüştür. Özellikle orta hasarlı binalar ile ilgili mevzuatımız çözüm sunmaktan uzaktır. Ağır hasarlı binalar ile ilgili devletimizin getirdiği çözümler olmasına rağmen orta hasarlı binalar ile ilgili bina sahibine ya yıkın yapnın yada güçlendirerek oturun denmektedir. Dolayısı ile orta hasarlı binalar ile ilgili çözüm üretmek sorumluluğu vardır. Deprem sonra da “K” alanı olarak tarif edilen ve hasarlı binaların olduğu bölgelerde binalara %20 kat fazlası veren imar değişikliği Büyükşehir Belediye meclisine sunulmuş ve oy birliği ile imar artışı onaylanmıştır. Bu artış örnek verecek olursak 40 dairelik bir binanın 48 daire olarak yapılmasına imkan vermiştir. Yani mantık olarak ilave yapılacak olan 8 daire ile 40 dairenin maliyetinin karşılanması, vatandaşın cebinden müteahhitlere verilecek paranın en az seviyede çıkması hedeflenmiştir. Ancak müteahhitler eklenecek %20 oranını yeterli görmedikleri için kat maliklerinin çok daha ağır bedeller ödemesi durumu ile karşı karşıya kalmışlardır. Bu durumda vatandaşın daha düşük bedeller ile inşaat yapabilmesi için Kooperatifleşmeleri çözümünü ürettik. Bu durum kısaca vatandaşın kat malikliğinden feragat ederek arsa hissedarı olması sonucu doğurmuştur ve bu durumda Belediye Şirketi olan İzBeton A.Ş.’ nin tek tek kat malikleri ile yapamayacağı mütehaattlik hizmetleri anlaşmasını kooperatifle yapılabilmesi imkanını yaratmıştır. Yani bu durum İzBeton A.Ş.’nin %1 gibi KDV oranından dolayı çok düşük bedelle vatandaşa çok düşük ücretlerde müteahhitlik hizmeti vermesinin önünü açmıştır. Bu modeli kullanarak Bayraklı ilçesinde onlarca apartman kooperatifleşerek İzBeton A.Ş. ile protokoller yapmış ve böylece çok düşük maliyetler ödeyerek vatandaşlar evlerine kavuşmuşlardır. İlk örnek ise Bayraklı depreminin sembol binalarından olan Dilber Apartmanında gerçekleştirilmiş ve bina tamamlandıktan sonra ismine SOYER Apartmanı verilerek vatandaşlar yeni evlerine taşınmışlardır.
Bu örnekten aldığımız cesaret ile İzmir ilinde 6 bölgede tıkanmış olan Kentsel Dönüşüm Projelerini hayata geçirebileceğimizi gördük. Benim dönemimden öncede, benim dönemimde de Kentsel Dönüşüm ihaleleri için yaptığımız girişimler müteahhitlerin paylarını düşük görerek ihaleye katılmamaları şeklinde sürüncemede kalmıştır. Öncelikle bu durumu çözmek için İzmir ilindeki müteahhitleri defalarca toplantıya çağırarak ihalelere katılmaları konusunda teşvik etmeye gayret ettim. Ancak bu girişimlerim hep sonuçsuz kaldı. Nihayet Bayraklı bölgesinde uyguladığımız Halk Konut projelerinden ilham alarak ihalelere öncelikle İzBeton A.Ş.’ yi sokmaya ve bu şirket adına kurulacak kooperatiflerle inşaatları yapmasına karar verdik. İzBeton A.Ş.’ nin ihalelere katılması kararı İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinden de oy birliği ile karar alınarak geçmiştir. İzBeton A.Ş.’ nin katıldığı ihalelerden Örnekköy 3. Etap İzBeton A.Ş. üzerinde kalırken, Ege Mahallesindeki ihale İzBeton A.Ş. girmiş olmasına rağmen bir başka özel şirkete kalmıştır. Böylece Belediye Şirketinin kentsel dönüşüm ihalelerine girmesi şehirde bu ihalelere girmek konusunda nazlanan müteahhitleri harekete geçirmiştir. Kooperatif uygulamasının özetini bir örnekle vermek anlaşılır olabilir.
Örneğin 100 konutun kentsel dönüşümü söz konusu ise ve burada 200 konut yapılacak ise yapılacak olan 200 konutun 100’ü müteahhit payı, 100’ü ise hak sahipleri konutları olacaktır. Kooperatif uygulaması 100 kişinin kuracağı bir kooperatif ile her bir kooperatif ortağının hem kendisine hem de bir hak sahibine konu yapması anlamına gelmektedir. Böylece hem bir müteahhitte ödenecek olan 100 konutun payı çok daha düşük maliyetler ile birlikte karşılanmış olacak ve adeta müteahhittin alacağı kar sıfırlanacak hem de 100 hak sahibinin konutları yine çok düşük maliyetle tamamlanarak kendilerine teslim edilecektir. Bu saikle çıkılan yolda 1018 konut yapılacak olan Örnekköy 3. Etabında 500 kişilik kooperatifle 500 hak sahibinin evlerinin yapılması hedeflenmiştir. Hem Uzundere 3. Ve 4. Etap hem Gaziemir 1. Etap kentsel dönüşüm projeleri bu anlayışla İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisine getirilmiş ve oy birliği ile İzBeton A.Ş. tarafından yapılması kararlaştırılmıştır. Özetle kentsel dönüşümde kooperatifçilik modeli son derece sağlam hukuki temeller üzerine oturan, müteahhit kar yapını ortadan kaldıran ve çok sayıda kentsel dönüşüm projesini hayata muktedir ve yaratıcı örnek bir çözümdür. Nitekim hayata geçirdiğimiz bu model İngiltere ve dünyanın bir çok ülkesinde örnek alınan bir modele dönüşmüştür.
*** İFADE ALMA İŞLEMİ DEVAM EDERKEN BU AŞAMADA İZMİR BAROSUNA KAYITLI 3569 SİCİL SAYILI AV. ÖZKAN YÜCEL İFADEYE KATILMAK İSTEDİĞİNİ BEYAN ETMESİ SONRASI SAAT:15.20 İTİBARİ İLE AV. HALUK İSMET KÖYMEN, AV. MURAT AYDIN VE AV. ÖZKAN YÜCEL EŞLİĞİNDE İFADE ALMA İŞLEMİNE DEVAM EDİLMİŞTİR. ***
SORU: Soruşturma kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Muhasebat Kontrolörleri Başkanlığı bilirkişi heyeti tarafından düzenlenen 02.06.2025 tarih ve 2025/BR.1/1 sayılı Bilirkişi Raporundaki tespitler ışığında Kentsel Dönüşüm Projelerine konu yapım işlerinin İzbeton A.Ş. ile yapılan protokoller kapsamında üstlenen Kooperatiflerin ve alt yüklenicilerinin tespitine yönelik Ticaret Sicil Gazetesi üzerinden yapılan sorgulamalarda;
Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap yapım işinde 13.12.2021 tarihli protokol ile S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifinin alt yüklenici olarak görevlendirildiği anlaşılmış, Protokol tarihinde bahse konu kooperatifin yöneticilerinin tespitine yönelik yapılan çalışmalarda; Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin 19.11.2021 tarih ve 10455 sayılı gazetesinde kooperatif yöneticilerinin;
- Çağlar KALKAN (T.C. 24962092330)(Yönetim Kurulu Muhasip Üyesi)
- Halil TELLİ (T.C. 26015079572) (Yönetim Kurulu 2. Başkanı)
- Cihangir LÜBİÇ (T.C. 52492187592)(Yönetim Kurulu Başkanı)
Şeklinde olduğu anlaşılmıştır
Yukarıda detayları yazılı kooperatif yöneticileri ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP: Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap yapım işinde 13.12.2021 tarihli protokol ile S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifini ismen bilmekteyim ancak yöneticileri olan Çağlar KALKAN, Halil TELLİ ve Cihangir LÜBİÇ isimli şahısları tanımam ve aramızda herhangi bir ticari ilişki de yoktur.
SORU: Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap yapım işinde 07.01.2022 tarihli protokol ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooparatifinin alt yüklenici olarak görevlendirildiği anlaşılmış, Protokol tarihinde bahse konu kooperatifin yöneticilerinin tespitine yönelik yapılan çalışmalarda Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin 07.01.2022 tarih ve 10490 sayılı gazetesinde kooperatif yöneticilerinin
- Şenol ASLANOĞLU (T.C. 49006109874) (Yönetim Kurulu Üyesi - 19.01.2022 itibariyle
Yönetim Kurulu Başkanı)
- Dilek COŞKUN (T.C. 26015079572) (Yönetim Kurulu Üyesi)
- Hüseyin CENGİZ (T.C. 52492187592)(Yönetim Kurulu Üyesi)
Şeklinde olduğu anlaşılmıştır.
Yukarıda detayları yazılı kooperatif yöneticileri ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP: Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap yapım işinde 07.01.2022 tarihli protokol ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooparatifini bilmekteyim. Yöneticileri olan Şenol ASLANOĞLU ile Hüseyin CENGİZ’ i tanırım. Dilek COŞKUN’ u şuan için hatırlayamadım ancak görürsem tanıyabilirim.
Şenol ASLANOĞLU isimli şahsı 2023 yılında Cumhuriyet Halk Partisi İzmir İl Başkanı olmasından dolayı tanıdım. Kendisini tanıdığımdan beri aramızda herhangi bir ticari faaliyet söz konusu olmamıştır. Yalnızca parti ile ilgili meselelerden dolayı görüşürüz.
Hüseyin CENGİZ isimli şahsı ise Büyükşehir Belediye Başkanlığı dönemimde yani 2022-2023 yıllarında İzmir Sanayici ve İş İnsanları Derneğinde (İZSİAD) yönetici konumunda olmasından dolayı tanırım. Kendisi ile aramda herhangi bir ticari faaliyet söz konusu olmamıştır.
SORU: Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap yapım işinde 25.02.2022 tarihli protokol ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin alt yüklenici olarak görevlendirildiği anlaşılmış, Protokol tarihinde bahse konu kooperatifin yöneticilerinin tespitine yönelik yapılan çalışmalarda Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin 21.02.2022 tarih ve 10521 sayılı gazetesinde kooperatif yöneticilerinin;
- Serdar DENİZ (T.C. 13856092464) (Yönetim Kurulu Başkanı)
- Ümit ERKOL (T.C. 68230255584) (Yönetim Kurulu Başkan Vekili)
- Emre Pınar KILIÇ (T.C. 10646984312) (Yönetim Kurulu Üyesi)
Şeklinde olduğu anlaşılmıştır.
Yukarıda detayları yazılı kooperatif yöneticileri ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP:Karşıyaka İlçesi Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap yapım işinde 25.02.2022 tarihli protokol ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifini ismen bilmekteyim ancak yöneticileri olan Serdar DENİZ, Ümit ERKOL ve Emre Pınar KILIÇ isimli şahısları tanımam ve aramızda herhangi bir ticari ilişki de yoktur.
SORU: Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap yapım işinde 02.08.2022 tarihli protokol ile S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifinin alt yüklenici olarak görevlendirildiği anlaşılmış, Protokol tarihinde bahse konu kooperatifin yöneticilerinin tespitine yönelik yapılan çalışmalarda Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin 21.07.2022 tarih ve 10622 sayılı gazetesinde kooperatif yöneticilerinin;
- Hüseyin CENGİZ (T.C. 29339430104) (Yönetim Kurulu Başkanı)
- Özden YERLİKAYA (T.C. 51103300610) (Yönetim Kurulu Başkan Vekili)
- Ömür ÖZMEN (T.C. 28438798818) (Yönetim Kurulu Üyesi)
Şeklinde olduğu anlaşılmıştır,
Yukarıda detayları yazılı kooperatif yöneticileri ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP: Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap yapım işinde 02.08.2022 tarihli protokol ile S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifini ismen bilmekteyim ancak yöneticileri olan Hüseyin CENGİZ, Özden YERLİKAYA ve Ömür ÖZMEN isimli şahısları tanımam ve aramızda herhangi bir ticari ilişki de yoktur.
Hüseyin CENGİZ isminde yalnızca bir tane tanıdığım vardır. Onu da yukarıda soruda tanıdığımı söylemiştim. Belki de o kooperatifte yönetici olarak bulunan Hüseyin CENGİZ benim tanıdığım olmayıp belki de burada Hüseyin CENGİZ benim tanıdığımdır.
SORU: Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap yapım işinde 10.05.2023 tarihli protokol ile S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifinin alt yüklenici olarak görevlendirildiği anlaşılmış, Protokol tarihinde bahse konu kooperatifin yöneticilerinin tespitine yönelik yapılan çalışmalarda Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin 28.04.2023 tarih ve 10821 sayılı gazetesinde kooperatif yöneticilerinin;
- Özgül KOÇYİĞİT (T.C. 27559198354) (Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı)
- Abdullah AYDEMİR (T.C. 25658288846) (Yönetim Kurulu Üyesi)
- Veysel KARA (T.C. 45712613414) (Yönetim Kurulu Başkanı)
Şeklinde olduğu anlaşılmıştır.
Yukarıda detayları yazılı kooperatif yöneticileri ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP: Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap yapım işinde 10.05.2023 tarihli protokol ile S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifini ismen bilmekteyim ancak yöneticileri olan Özgül KOÇYİĞİT, Abdullah AYDEMİR ve Veysel KARA isimli şahısları tanımam ve aramızda herhangi bir ticari ilişki de yoktur.
SORU: İzmir ili Kentsel Dönüşüm projeleri kapsamında İzbeton A.Ş. tarafından yapım işlerinde alt yüklenici olarak hangi kooperatiflerin çalıştırıldığı, bu kooperatifler tarafından aynı yapım işlerinde alt yüklenici olarak çalıştırılan firmaların tespitine yönelik İzbeton A.Ş. den 12.06.2025 tarih ve 1046 temin edilen bilgiler kapsamında; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının idare sıfatıyla, kentsel dönüşüm kapsamında ki yapım işlerini yüklenici olarak İzbeton A.Ş.’ye verdiği, İzbeton A.Ş.’nin de aynı yapım işlerini 5 (beş) adet kooperatife ve kooperatiflerin de aynı yapım işlerini 23 (yirmi üç) taşeron firmaya alt yüklenici olarak verdiği anlaşılmıştır.
SIRA | KOOPARATİF ADI VE YÜKLENİCİLER | FİRMA SAHİBİ VE YETKİLİSİ | T.C. | |||
S.S. İŞ DÜNYASI KONUT YAPI KOOPARATİFİ | ||||||
1 | EGE SAFİRA İNŞAAT SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ-3251206326 | AHMET KANTEK | 23614122258 | |||
2 | MEHMET AKLAN | MEHMET AKLAN | 19225452662 | |||
3 | EFE ELEKTRİK | MEHMET AKLAN | 19225452662 | |||
4 | İ-REFORM İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-4691023565 | SERHAT BAKAN ŞAHABETTİN BAKAN | 25037704806 24235411226 | |||
5 | İLHAN AŞKINER | İLHAN AŞKINER | 35999232798 | |||
6 | SEKA GRUP İNŞAAT YAPI PROJE MİMARLIK VE TAAHÜT TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-7591066668 | SERKAN KAZIR | 33265465420 | |||
7 | IŞIKLI İNŞAAT SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-4680015270 | BAYRAM ALİ IŞIKLI | 28222898922 | |||
S.S. İŞ İNSANLARI ÖRNEKKÖY KONUT YAPI KOOPARATİFİ | ||||||
8 | CITY CONSTRUCTION YAPI SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-3251065795 | YILDIRIM KURUOĞULLARI | 25331238816 | |||
9 | IŞIKLI İNŞAAT SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-4680015270 | BAYRAM ALİ IŞIKLI | 28222898922 | |||
10 | ÖZMÜHENDİSLİK-YAPI SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-7030033373 | ÖZKAN MUCUK | 22133200126 | |||
11 | GÜNCEL GRUP MAK. İNŞ. TEKS. SAN. VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ -4270546339 | AYTEN KAYA | 18452893606 | |||
12 | PRODEM MAK. MÜH. İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-7330344724 | KAMİL DEMİR | 69853160064 | |||
13 | İZUR İNŞAAT. İTH. VE İHR. LİMİTED ŞİRKETİ-4831393792 | HALİT RENGİN | 23977680068 | |||
14 | MART MERMER VE MADEN SAN. TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-6120429485 | GÖNEN KANSU KARAKUŞ | 50899142862 | |||
15 | DENİZ MARİNE İNŞAAT A.Ş.-8180340515 | NURTEN GÜNDÜZ | 32215091474 | |||
S.S. İŞ İNSANLARI GAZİEMİR KONUT YAPI KOOPARATİFİ | ||||||
16 | HÜNER GRUP MÜH. İNŞ. İKL. OTOM. ELEK. MOB. SAN. VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-4641639947 | REYHAN DOĞAN NİHAT DURAK TURGAY YURTTUTAN | 50056078270 14521397990 17734787992 | |||
17 | CASAMAR MÜH. YAPI A.Ş.-2030804365 | EBUBEKİR YILMAZ | 49333832926 | |||
S.S. İŞ ALEMİ YENİ YAŞAM KONUT YAPI KOOPARATİFİ | ||||||
18 | ERGÜLOĞULLARI METAL HUR. İTH. İHR. PAZ. SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-3570736930 | YUNUS TOSUN | 54769428612 | |||
19 | UGER MÜH. İNŞAAT ELEK. TEKS. SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-8850420858 | UĞUR TÜRKER | 20321565330 | |||
20 | GEN-SA MAD. İNŞ. NAK. GIDA PETROL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ-3910307270 | YAŞAR ARAS | 29611493544 | |||
21 | DOĞAN YILDIRIM | TESPİT EDİLEMEDİ | ||||
22 | ARES İZMİR YAPI GIDA TURZ. SANAYİ VE TİCARET A.Ş.-0741129430 (TASFİYE HALİNDE) | FIRAT ERKOL | 68122259140 | |||
S.S. EGELİ İŞ İNSANLARI KONUT YAPI KOOPARATİFİ | ||||||
23 | MERTER MÜT. İNŞ. TURZ. GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.-6180864566 | GÖZDE MERDAN AHMET TERLEMEZ | 17153379174 14776413520 | |||
Yukarıdaki tabloda detayları yazılı kooperatiflerin kullandığı alt yüklenici olan firma sahibi veya ortakları ile herhangi bir şekilde irtibatınız veya ticari ilişkiniz varmıdır detaylı bir şekilde ifadenizi veriniz?
CEVAP: Bana sormuş olduğunuz kooperatiflerin alt yüklenici konumunda bulunan 23 adet taşeron firma ve yetkililerini tanımıyorum ve bu şahıs ile yetkilileri ile aramda herhangi bir ticari faaliyet de söz konusu değildir.
SORU: İzmir Büyükşehir Belediyesi Teftiş Kurulu Başkanlığının 11.11.2024 tarih ve E-59519469-663.05-2269687 sayılı ve inceleme konulu evrakında özetle; Başkanlık makamının onayı doğrultusunda İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Belediye İştirakı İZBETON A.Ş. nin yürüttüğü işler ile ilgili ilgili kurumların ve İçişlerleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliği ve İzmir Büyükşehir Teftiş Kurulu Başkanlığınca İnceleme Raporu düzenlendiği, düzenlenen rapor doğrultusunda bazı Belediye görevlileri ve İZBETON A.Ş. yetkilileri hakkında yasal işlem yapılmasına yönelik tespit edilmesi üzerine, İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu belirtilerek İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun konusu kısmında; Uzundere Mahallesinde İzmir Büyükşehİr Belediyesince kentsel dönüşüm ile ilgili III. ve IV. Etapların da önce İZBETON A.Ş.’ye, daha sonra bu şirket tarafından da III. Etabın S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifine, IV. Etap işlerin de S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifine, Gaziemir’de kentsel dönüşüm kapsamında I. Etap inşaatın da İZBETON A.Ş.’ye devrini müteakip S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine devredildiği iddiası ile ilgili olarak, yasa ve usule aykırı olarak İZBETON A.Ş.’nin kendisine devredilen işleri özel hukuk tüzel kişiliği taşıyan kooperatiflere devredilmesi olduğu belirtilmektedir. Belirtilen hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından oy birliği ile alınan karar sonrası bahse konu yapı ve inşaat işleri İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilmiştir. Sonrasında ise İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere işin verilmesi hakkında benim dahil olmadığım bir konudur. Bu işlemleri İzBeton A.Ş. adına Genel Müdür olan Heval Savaş KAYA tarafından sözleşmeler dahilinde yapılmıştır. İzBeton A.Ş. tarafından Kooperatiflere yapılan devirde ise herhangi bir usulsüzlük olduğunu da düşünmüyorum.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile İZBETON A.Ş. arasında 6306 sayılı Afet Risk Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8. Maddesi kapsamında işlem tesis edildiği, bunun için 16.04.2021 tarihinde 05.458 sayılı Belediye Meclis Kararı ile Aktepe - Emrez I. Etap Kat Karşılığı İnşaat Yapım İşinin 15.06.2021 tarihinde protokol ile İZBETON A.Ş.’ye yaptırılmak üzere imza altına alındığı, işin muhammen bedeli olarak 151.175.731,90 TL. KDV dâhil fiyat tespit edildiği, 2348 ada 1 parsele yapılacak inşaatın arsa alanının 7034,40 m2 olduğu, toplam inşaat emsalinin 22000 m2’den oluştuğu, Kat Karşılığı Anahtar Teslim İnşaat İşinde idareye %45,78 m2 karşılığı 10072 m2, yüklenici sıfatıyla İZBETON A.Ş.’ye 11928 m2’ye tekamül eden %54,22 oranında pay verildiği, böylece 22000 m2’nin paylaşımının yapıldığı, iş yeri tesliminden itibaren 1080 gün içerisinde işin geçici kabule hazır hale getirileceği, sözleşmeye bağlandığı belirtilmiştir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Gaziemir 1. Etapta bulunan proje kapsamında Büyükşehir Belediye Meclisinden oy birliği kararı ile İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilen bu çalışmalarda teknik detayları Belediyemizin ilgili birimleri hazırlar ve sözleşmeye koyarlar. Bu sözleşmede belirtilen teknik detayları ben bilmem.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap Kentsel Dönüşüm işi ile ilgili protokolün 25.01.2022 tarihinde 16.12.2021 tarih ve 05.1488 sayılı Meclis Kararına istinaden İZBETON A.Ş. ile imza altına alındığı, işin muhammen bedeli olarak 684.354.738,00 TL. + KDV olarak tespit edildiği, Uzundere Mahallesinde yapılan bu projenin 11187 ada 9 parseldeki 8936 m2 arsa üzerine 33000 m2 inşaat planlandığı, 11198 ada 8 parseldeki 8323 m2 arsa üzerine 30873 m2 inşaat planlandığı, 11199 ada 5 parseldeki 4456 m2 arsa üzerine 15847 m2 inşaat planlandığı, 11200 ada 6 parseldeki 3970 m2 arsa üzerine 13670 m2 inşaat planlandığı, 11201 ada 11 parseldeki 10754 m2 arsa üzerine 36673 m2 inşaat planlandığı, 11202 ada 9 parseldeki 9887 m2 arsa üzerine 34373 m2 inşaat planlandığı, 1117 parsel üzerindeki 7479 m2 üzerine 46141 m2 inşaat planlandığı, toplam ihale kapsamındaki arsanın 53805 m2 ve inşaat alanının ise 210577 m2 olduğu sözleşmeye bağlanmış, sözleşme ekine de teknik şartnamenin konduğu, işin tesliminden itibaren 1440 gün (48 ay) içinde geçici kabul haline getirileceğinin taahhüt edildiği belirtilmiştir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Uzundere 3. Etapta bulunan proje kapsamında Büyükşehir Belediye Meclisinden oy birliği kararı ile İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilen bu çalışmalarda teknik detayları Belediyemizin ilgili birimleri hazırlar ve sözleşmeye koyarlar. Bu sözleşmede belirtilen teknik detayları ben bilmem.
SORU: : İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında, 14.02.2023 tarihinde 05.188 sayılı Meclis Kararı üzerine, 11189 ada 11 parsel, 11194 ada 6 parsel, 11193 ada 10 parsel, 11194 ada 11 parsel ve 11195 ada 10 parsel üzerinde kat karşılığı anahtar teslim protokolünün 24.03.2023 tarihinde imzalandığı, işin keşif bedelini 1.232.430.336,00 TL. + KDV olduğu, toplam arsa alanının 51289 m2 olmasına karşın, protokol konusu inşaat alanının toplam 178303 m2 olduğu, iş yeri teslim tarihinden itibaren 1530 gün (51 ay) içinde işin teslim edileceği sözleşmeden anlaşıldığı belirtilmiştir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Uzunderede bulunan bu Etapta bulunan proje kapsamında Büyükşehir Belediye Meclisinden oy birliği kararı ile İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilen bu çalışmalarda teknik detayları Belediyemizin ilgili birimleri hazırlar ve sözleşmeye koyarlar. Bu sözleşmede belirtilen teknik detayları ben bilmem.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-28 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından İzmir İli Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen veya tamamlanmış inşaatlara ait kaç adet ruhsat bulunduğu ve bu inşaatların tamamlanması ile birlikte kaç adet konut üretilmiş olacağı, üretilmiş veya üretilecek konutlardan kaç adetinin hak sahiplerine verileceği, kaç adetinin de Belediye Mülkiyetine geçeceği veya yüklenici firmada kalacağının, Belediye tarafından yapılan sözleşmelere göre ada/parsel bazlı olarak ayrı ayrı belirtilerek bunlara ilişkin çizelgelerin tasdikli birer örneğinin Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 4)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 01.08.2024 gün ve 2078635 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 5/1-7)
Gönderilen yazı ekindeki belgelere göre, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap olarak adlandırılan 11199 ada 5 parsel, 11198 ada 8 parsel, 11202 ada 9 parsel, 11187 ada 9 parsel ve 11200 ada 6 parsel sayılı yere toplam 906 konut ve 33 işyeri olmak üzere 939 bağımsız bölüm yapılacağı belirtilmiş,
11187 ada 9 parsel sayılı yerde yapılacak 224 adet bağımsız bölümden Belediye payına 9 işyeri ve 158 konut, yüklenici payına da 2 işyeri 55 konut şeklinde planlama yapıldığı, 11198 ada 8 parsel sayılı yere 216 bağımsız bölüm planlandığı, burada Belediye payına 7 işyeri ve 153 konut, yüklenici payına ise 1 işyeri ve 55 konut planlandığı, 11199 ada 5 parsel sayılı yere 108 bağımsız bölümün 3 işyeri ve 64 konutun Belediye payı olarak, 38 konutun da yüklenici payına dahil edildiği, 11200 ada 6 parsel sayılı yerde ise, yapılacak 95 bağımsız bölümün tamamının yüklenici İZBETON A.Ş.’ye verildiği, ancak İZBETON A.Ş. ile alt yükleniciler arasında yapılan ve Büyükşehir Belediyesince onaylanan projeye göre bunun m2 değerlerinde bir değişiklik olmaksızın, daha iyi pazarlayabilmek amacıyla 143’e çıkarıldığı, 11202 ada 9 parsel sayılı yere 248 bağımsız bölüm yapılması konusunda anlaşıldığı, bunlardan Belediye payına 8 işyeri ve 170 konut, yüklenici payına da 3 işyeri 67 konut payı verildiği, 11201 ada 11 parsel sayılı yere 275 konut planlandığı ancak henüz ruhsatının alınmadığı, 1117 parsele de henüz planlama yapılmadığı gibi ruhsat da alınmadığı,
Uzundere IV. Etap ile ilgili kayıtların incelenmesinde ise, 11189 ada 11 parsel sayılı yere 295 bağımsız bölümün 4 adet işyerinin ve 154 adet konutun Belediyeye bırakıldığı, 137 adet konutun da İZBETON A.Ş.’de kaldığı, 11193 ada 10 parsel sayılı yere 235 bağımsız bölüm planlanmış, bunun 8 işyeri ve 201 konutunun Belediye adına, 26 adet konutun da yüklenici adına paylaştırıldığı, 11194 ada 11 parsele 273 bağımsız bölüm planlanmış, bunun 12 dükkan ve 172 konutun Belediye adına, 89 konutun ise yüklenici adına sözleşmeye bağlandığı, buna karşın 11190 ada 6 parsel ile 11195 ada 10 parsel sayılı yerin tüm emsal hakkı yüklenici payı olarak ayrıldığı,
Gaziemir Aktepe Mahallesinde 2348 ada 1 parsel üzerine yapılan inşaat ile ilgili olarak ise, toplam 291 bağımsız bölüm planlandığı, bu 291 bağımsız bölümün 113 konut ve 8 işyerinin Belediye payı, 163 konut 7 işyerinin de yüklenici payı olarak pay edildiği belirtilmektedir. Bu hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İlgili projelerde yukarıda da söylediğim üzere Büyükşehir Belediye Meclisinden oy birliği kararı ile İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilen bu çalışmalarda teknik detayları Belediyemizin ilgili birimleri hazırlar ve sözleşmeye koyarlar. Bu sözleşmede belirtilen teknik detayları ben bilmem.
Ancak sonrasında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Bu işlemleri İzBeton A.Ş. yönetim kurulundan aldığı yetki dahilinde Genel Müdür olan Heval Savaş KAYA takip ederdi.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-29 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından İzmir İli Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından devam eden inşaatların şuan ki seviyesinin yerinde tespit edilerek, düzenlenecek tutanak ve fotoğrafların Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 6)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 01.08.2024 gün ve 2078681 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 7/1-22)
Gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinde, Gaziemir I. Etap kentsel dönüşüm ve gelişim projesinde 31.07.2024 tarihinde tutulan tutanağa göre; işin toplamda fiziki gerçekleşmesinin %9,77 seviyesinde olduğu, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi III. Etap diye adlandırılan yerde 31.07.2024 tarihinde tutulan tutanağa göre işin fiziki gerçekleşmesinin %5,59 seviyesinde olduğu, Uzundere Mahallesi IV. Etap diye adlandırılan yerde ise, henüz bir imalat olmadığı tespit edilerek 31.07.2024 tarihinde tutanağa bağlandığı belirtilmektedir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Gaziemir 1. Etapta ve Uzundere 3. Ve 4. Etaptaki projelerde ilerlemenin yavaş olmasının sebebi günümüzdeki ekonomik koşulların gerek enflasyonun artması, gerekse de ham madde fiyatlarının sürekli artış göstermesi hayatın olağan akışında yapılacak işlerin yavaşlamasına sebep olmuştur. Ancak bu yavaşlama inşaatların bitmeyecek olduğunu anlamına gelmemektedir. Halen daha bu inşaatlar devam etmektedir. Burada yine Belediyemizin ilgili birimleri tarafından çok hassas ve titiz bir şekilde kontroller yapılmaktadır. Ancak bu konu ile ilgili o dönemde tarafıma ulaşan herhangi bir bilgi yoktur.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/ÎZBB-30 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından İzmir İli Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından büyük hissedarh olduğu İzbeton A.Ş.’ye sözleşme ile devir edilen inşaatlar var ise, bu inşaatlar bizzat İzbeton A.Ş. tarafından yapılmıyor ise, işin taşore edildiği alt yüklenicilerin açık isim ve Unvanları ile yetki belgelerinin, bu firmalarla yapılmış sözleşmeler ve varsa yönetim karar ve onaylarının, bu inşaatlarla ilgili SGK bünyesinde sigorta numarası açılmış ise, buna ilişkin tüm alt yüklenici oluşturulmasına ilişkin yazışmaların Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 8)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 02.08.2024 gün ve 2079121 sayılı yazısı yazısı ekindeki ÎZBETON A.Ş.’nin 01.08.2024 gün ve 1256 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 9/1-363)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının yazısı ekindeki İZBETON A.Ş.’nin evraklarına göre; Gaziemir İlçesi Aktepe-Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ve gelişim alanı I. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile sözleşme yapıldığı, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi kentsel dönüşüm ve gelişim alanı III. Etap ile ilgili Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile IV. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin de S.S. İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yapıldığı, İZBETON A.Ş.’nin Belediye ile yapılan sözleşmelerin neredeyse birebir olacak şekilde kooperatifler ile anlaşma yapıldığı (EK: 9/1-79) belirtilmiştir bu hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İlgili projeler kapsamında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Bu işlemleri İzBeton A.Ş. yönetim kurulundan aldığı yetki dahilinde Genel Müdür olan Heval Savaş KAYA takip ederdi. Kooperatifler ile diğer yüklenici firmalar arasında yapılan sözleşmelerin aynı olmasının sebebini bilmiyorum çünkü taraf İzmir Büyükşehir Belediyesi değildir.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Buna göre; S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin sorumluluğunda olan Aktepe ve Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ve gelişim alanının yapılacak konutlardan 161 adetinin kooperatifte kalacağı, 113 adetinin İzmir Büyükşehir Belediyesine bırakılacağı, 2 adetinin de İZBETON A.Ş.’de kalacağı, işyerlerinden ise 5 adet işyerinin kooperatifte kalacağı, 10 adetinin İzmir Büyükşehir Belediyesi uhdesinde olacağının kararlaştırıldığı, (EK: 9/1-5)
Karabağlar İlçesinde Uzundere Mahallesi III. Etaba yapılan inşaat ile ilgili yüklenici pozisyonunda olan S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ise, işin %50,31’ine tekamül eden 140.574,23 m2 Tik kısmının kooperatifte kalacağı, %49,64’e tekamül eden 100.877,07 m2’sinin İzmir Büyükşehir Belediyesinin olacağı, İZBETON A.Ş.’de ise %0,05’ine tekamül eden 1419,95 m2’sinin kalacağı, buna göre; 1968 bağımsız bölümden 787 konut ve 6 adet işyerinin yüklenicide kalacağı, 548 konut ve 27 işyerinin idarede kalacağı, 600 işyerinin ise henüz ruhsat aşamasında olduğundan paylaşımının daha sonra yapılacağı, (EK: 9/1-5)
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi IV. Etaba S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi tarafından yapılacak inşaatın %55,934’üne tekamül eden 121.670,01 m2’sinin kooperatifte kalacağı, %44,01’ine tekamül eden 96.602,74 m2’sinin İzmir Büyükşehir Belediyesine ve %0,056’sına tekamül eden 1228,99 m2’sinin de İZBETON A.Ş.’de kalacak şekilde paylaşımının yapıldığı, taraflara düşecek bağımsız bölüm sayısının henüz adet bazında belirlenmediği belirtilmiştir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İlgili projeler kapsamında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Kooperatifler ile diğer yüklenici firmalar arasında yapılan sözleşmelerde taraf İzmir Büyükşehir Belediyesi olmadığından teknik detay ve ayrıntıları bilmem söz konusu değildir.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Gönderilen evrakların incelenmesinde, Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ile ilgili olarak İZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi arasında 25.02.2022 tarihinde imzalanan sözleşmeye göre 820 takvim günü içerisinde geçici kabule hazır hale getirilmesi amacıyla, 1768752 sicil sayılı Sosyal Güvenlik Numarası adı altında S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin taahhüdü altındaki iş ile ilgili, 26.05.2023 tarihi itibariyle Casamar Mühendislik Yapı Anonim Şirketine alt işveren numarası açıldığı, 15.11.2023 yılında Temu Mühendislik, Elektrik, İnşaat, Makine, Otomasyon, Taahhüt, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi adına alt taşeron numarası açıldığı, 01.12.2023 tarihinde de Hüner Grup Mühendislik, İnşaat, İklimlendirme, Otomotiv, Elektronik, Mobilya, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi adına alt taşeron numarası açıldığı belirtilmiştir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Gaziemir 1. Etap projesi kapsamında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Kooperatiflerin her birinin ayrı ayrı yönetimleri vardır ve tüzelkişiliğe sahiptirler. Yapım işi için Kooperatiflerin diğer yüklenici firmalar arasında yaptıkları sözleşmelerde taraf İzmir Büyükşehir Belediyesi olmadığından teknik detay ve ayrıntıları bilmem söz konusu değildir.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Uzundere Mahallesi III. Etap kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ile ilgili olarak, Sınırlı Sorumlu İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile 02.08.2022 tarihinde yapılan protokolün 12. Maddesinde işin 1200 günde geçici kabule hazır hale getirileceği kabullenilerek sözleşme düzenlendiği, 10.08.2022 tarihinde 1795702 Sosyal Güvenlik Kurumu Sicil Numarası altında, S.S. îş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifine alt işveren numarası verildiği, 12.06.2023 tarihinde UGER Mühendislik İnşaat, Elektrik, Tekstil, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketine alt taşeron numarası verildiği, 18.05.2023 tarihinde ARES İzmir Yapı, Gıda, Turizm, Sanayi, Ticaret Anonim Şirketine alt işveren numarası verildiği, 11.09.2023 tarihinde de GEN-SA Madencilik, İnşaat, Nakliye ve Gıda, Petrol, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketine alt taşeron numarası verildiği belirtilmiştir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Uzundere 3. Etap projesi kapsamında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Kooperatiflerin her birinin ayrı ayrı yönetimleri vardır ve tüzelkişiliğe sahiptirler. Yapım işi için Kooperatiflerin diğer yüklenici firmalar arasında yaptıkları sözleşmelerde taraf İzmir Büyükşehir Belediyesi olmadığından teknik detay ve ayrıntıları bilmem söz konusu değildir.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Uzundere Mahallesi IV. Etap inşaatı ile ilgili olarak S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile 10.05.2023 tarihinde protokol düzenlendiği, bu protokolün 12. Maddesinde işin geçici kabule hazır hale getirilme süresi olarak 1440 gün kabullenildiği, buna istinaden 18.05.2023 tarihinde 1845528 Sosyal Güvenlik Kurumu Sicil Numarası ile kooperatife alt işveren numarası verilmesi talep edildiği, 18.12.2023 tarihinde Merter Müteahhitlik İnşaat Turizm Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine alt işveren numarası verilmesinin talep edildiği belirtilmiştir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Uzundere 4. Etap projesi kapsamında İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere veya başkaca şirketlere sözleşme karşılığı verilecek işlemlerde benim dahilim yoktur. Kooperatiflerin her birinin ayrı ayrı yönetimleri vardır ve tüzelkişiliğe sahiptirler. Yapım işi için Kooperatiflerin diğer yüklenici firmalar arasında yaptıkları sözleşmelerde taraf İzmir Büyükşehir Belediyesi olmadığından teknik detay ve ayrıntıları bilmem söz konusu değildir.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-31 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından İzmir İli Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen proje kapsamında, hak sahiplerine yapılan ödemelerin, yıllar ve proje bazlı olarak çıkarılarak kişi sayıları ve taahhüt süreleri belirtilmek suretiyle liste halinde yazışmaların Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 10)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 02.08.2024 gün ve 2080157 sayıh yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 11/1-41)
Gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinde, Uzundere Mahallesi III. Etap işi için 2022 yılında 2.257.124,35 TL., 2023 yılında 6.907.514,75 TL. ve 2024 yılı Haziran sonu itibariyle de 7.974.820,75 TL. kira yardımı ödemesi yapıldığı,
Uzundere Mahallesi IV. Etap işi için 2023 yılı için 2.942.952,00 TL. ve 2024 yılı Haziran sonu itibariyle 8.592.612,00 TL. olmak üzere, her iki etap için 28.675.023,85 TL. ödeme yapıldığı belirtilmiştir belirtilen hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Uzundere 3. Ve 4. Etap projesinde 6306 sayılı kanun kapsamında hak sahiplerinin mağdur edilmemesi ve kentsel dönüşüm tamamlanana kadar kendilerine ödenecek olan yardım paralarıdır. Bu kira yardımları ilgili mevzuat çerçevesinde Belediye Meclisi tarafından belirlenecek tutar doğrultusunda ödemesi yapılır ve her yıl güncellemesi de yapılır. Burada hak sahiplerine yapılan ödemede herhangi usulsüzlük yoktur ve vatandaşların mağdur edilmesi önüne geçilmiştir. Yapılan bu ödemeler her yıl sayıştay tarafından denetlenmekte ve onaylanmaktadır.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/ÎZBB-32 sayıh yazısı ile, İzmir Valiliği Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünden İzmir İli Uzundere Mahallesinde III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etapta Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yaptırılan bazı inşaatların yapımını üstlenen S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ve S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatiflerinin; kuruluş tarihi, kurucu üyelerinin T.C. kimlik bilgileri ile yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu üyelerinin isim listesi, Yönetim ve Denetim Kurulunda değişiklik olmuş ise, bu değişiklik tarihleri ve yeni Yönetim ve Denetim Kurulu üyelerinin bilgileri ile, bu kooperatifler tarafından kuruluş sonrasında yapılmış üye kayıtları ve devirler var ise devirlerin liste bazında T.C. kimlik bilgilerini içerecek şekilde, kayıtların bizzat defterler incelenerek Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 12)
İzmir Valiliği Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün 01.08.2024 gün ve 10109347 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 13/1-174)
Gönderilen evrakların incelenmesinde, Sınırlı Sorumlu İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifinin 06.06.2022 tarihinde yayınlanan Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edildiği, Gazete ilanına göre Uzundere Mahallesi Eski İzmir Caddesi No:249 adresinde kurulan kooperatifin İzmir’de 236232 Ticaret Siciline kayıtlı olduğu, kooperatif kurucularının İzzet Avcı, Erdal Bakır, Mustafa Kul, Hilmi Urul, İbrahim Halil Polat, Arzu Keskin ve Necdet Köker’den oluştuğu, yine kayıtlara göre, kooperatifin şu anda 562 üyesinin bulunduğu,
Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifinin ise, 17.04.2023 tarihinde yayınlanan Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edildiği, Ticaret Sicilinin 245388 sicil numarasını alan kooperatifin kurucu üyelerinin Veysel Kara, Özgül Koçyiğit, Abdullah Aydemir, Arzu Kur Afacan, Aytaç Tathbadem, Tolga Yörük ve Erhan Selvi’den oluştuğu, kayıtlara göre kooperatifin 407 ortağının bulunduğu,
İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin ise, 10.02.2022 tarihli Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlandığı, 233189 Ticaret Sicil numarasını alan kooperatifin, kurucu üyelerinin Serdar Deniz, Ayşe Cansu Ayhan, Pakize Kavak, Anıl Demirci, Yaren Zeybek Erdal, Salim Gürol Aslanoğlu ve Ali Haydar Kayhan’dan oluştuğu, kayıtlara göre kooperatifin şu an 145 üyesinin olduğu kooperatif bilgi sisteminden anlaşılmıştır denilmektedir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifinde İzzet Avcı, Erdal Bakır, Mustafa Kul, Hilmi Urul, İbrahim Halil Polat, Arzu Keskin ve Necdet Köker isimli şahısları tanımam.
Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifinde Veysel Kara, Özgül Koçyiğit, Abdullah Aydemir, Arzu Kur Afacan, Aytaç Tathbadem, Tolga Yörük ve Erhan Selvi isimli şahısları tanımam.
İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinde Serdar Deniz, Ayşe Cansu Ayhan, Pakize Kavak, Anıl Demirci, Yaren Zeybek Erdal, Salim Gürol Aslanoğlu ve Ali Haydar Kayhan isimli şahısları tanımam.
Bu kooperatiflerin üyeleri ve yöneticileri kendileri tarafından belirlenmekte olup, bu bilgiler büyükşehir belediyesinde yoktur. Kooperatiflerin ayrı tüzelkişilikleri olduğu için üye kayıt işlemlerinde yine Belediyemizin bir ilgisi yoktur.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/ÎZBB-33 sayılı yazısı ile, İzmir Valiliği Vergi Dairesi Başkanlığından İzmir İli Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından İzbeton A.Ş. ye yaptırılan bazı inşaatların, daha sonra bu firma tarafından S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi (Karşıyaka VD., VKN: 4811286077), S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi (Karşıyaka VD., VKN: 3252263700) ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatiflerine (Karşıyaka VD., VKN: 4811265214) devir edilmesi sonrasında, adı geçen kooperatiflerin İzbeton A.Ş.’ye kestiği faturalar ile bu inşaatların bir alt taşeronlara verilmiş olabileceği göz önüne alınarak, S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatiflerine kesilen faturaların hangi firmalar veya kişilere ait olduğunun tespiti ve bunların tam unvanları ile vergi numaraları (Şahıs firması ise Tc: numarası) da belirtilmek suretiyle Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 14)
Karşıyaka Vergi Dairesi Başkanlığının 06.08.2024 gün ve 456421 sayılı yazısı ve İzmir Gaziemir Vergi Dairesi Müdürlüğünün 06.08.2024 gün ve 455212 sayılı yazıları ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 15/1-28)
Gönderilen yazıların incelenmesinde, %9,77 seviyesinde olan inşaatı yapan S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin Ba/Bs formlarına göre; Ba formları toplamının 56.258.155,73 TL., Bs formlarının toplamının 11.392.418,43 TL. olduğu,
%5,59 seviyesinde olan Uzundere III. Etap inşaatını yüklenen S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Yapı Kooperatifinin Ba formlarında toplam 253.581.480,26 TL., Bs formlarında toplam 36.291.480,80 TL. olduğu,
Henüz inşaatına başlanmamış Uzundere IV. Etap projesini üstlenen S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifinin Ba formunun toplam 15.599.610,85 TL. olduğu gelen yazıların incelenmesinden anlaşıldığı belirtilmiştir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Projelerdeki inşaat seviyelerine ve mali konularına ait teknik bilgilere haiz değilim. Bu kısımlara belediyemizin ilgili birimleri bakar ve raporlar.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-34 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediyesinden İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İZBETON A.Ş.’ye sözleşme ile devredilen Uzundere Mahallesi III. ve IV. Etap ve Gaziemir I. Etap Projeleri için, İZBETON A.Ş. tarafından S.S. îş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, S.S. Egeli îş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ve S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile yapılan sonraki protokollerin (sözleşmelerin) ne zaman ve kimler tarafından imzalandığı, bu sözleşmelerin imzalanması öncesinde Yönetim Kurulunda karar alınıp alınmadığı, alınmış ise kararların tasdikli birer örneğinin Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 16)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 02.08.2024 gün ve 2079151 sayılı yazısı ekindeki İZBETON A.Ş.’nin 31.07.2024 gün ve 1259 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 17/1-4)
Gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinde, İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı I. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar teslim Yapım İşi ile ilgili S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasındaki sözleşmenin 25.02.2022 tarihinde imzalandığı, 10.03.2022 tarihinde yer teslimi yapıldığı,
İzmir İli Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi ile ilgili S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasındaki sözleşmenin 02.08.2022 tarihinde imzalandığı, 10.08.2022 tarihinde yer teslimi yapıldığı,
İzmir İli Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi ile ilgili S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında 10.05.2023 tarihinde sözleşme imzalandığı, 18.05.2023 tarihinde yer tesliminin yapıldığı,
Buna karşın, ilgili sözleşmelerin 30.03.2023 tarihli Yönetim Kurulu Kararı ile teyit edildiği, İZBETON A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZANT’ın Gaziemir I. Etap ve Uzundere III. Etap sözleşmelerine 06.03.2023 tarihinde imzaladığı, ancak sözleşme tarihlerinde İZBETON A.Ş. Genel Müdürü Heval Savaş KAYA tarafından münferiden imzalandığı, daha önce Yönetim Kurulu Kararı olmaksızın yapılmış işlemleri onaylayan 30.03.2023 tarihli ve 17 sayılı Kararın, Yönetim Kurulu Başkanı sıfatıyla İzmir Büyükşehir Eski Belediye Başkanı Mustafa Tunç SOYER, Yönetim Kurulu Başkan Vekili İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Barış KARCI, ESHOT Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Sevcan TINAZTEPE, İzmir Büyükşehir Belediyesi Eski Daire Başkanı Orhan Sertaç DÖLEK, İzmir Büyükşehir Belediyesi Emekli Memur Mehmet Gürhan ÖZATA, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yazı İşleri ve Kararlar Dairesi Başkanı Levent İŞLER, İzmir Büyükşehir Belediyesi Eski Daire Başkanı Ahmet Ata TEMİZ, İzmir Büyükşehir Belediyesi Eski Daire Başkanı ve halen Mühendis Murat YENİGÜL, ESHOT Genel Müdürlüğü Ulaşım Yatırımları Dairesi Başkanı Burhan ERGÜL tarafından imzalandığı anlaşıldığı belirtilmiştir. Bilirkişi raporunda belirtilen hususlar ve kooperatiflerle neden bu şekilde sözleşme imzalandığı hususlarında detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Söz konusu 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı yönetim kurulu kararında benimde imzam vardır. Bu kararda teftiş yapan sayıştay denetçilerinin daha öncesinden Genel Müdür ve Yetkilendirilmiş kişiler tarafından imzalanan sözleşmelerin tek imza ile hazırlanamayacağı uyarısı üzerine daha önce yapılmış ve uygulaması devam eden sözleşmelerin sıhhatini koruyabilmek ve devamını sağlayabilmek adına alınmış bir karardır. Ayrıca kurul kararı alınana kadar aleyhte herhangi bir işlem yapılmamıştır. Kararın tarihi doğrudur. Kamu zararı oluşturan bir karar değildir ve tam aksine kamu zararını önlemek adına alınan bir karardır. Hatta Sayıştay tarafından yapılan bu uyarının resmi olarak arşivlerimizde bulunmaktadır.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun inceleme ve tahlil başlığı altında;
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-35 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediyesinden Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İZBETON A.Ş.’nin 2020 yılından bugüne kadar hakim ortak sıfatıyla Büyükşehir Belediyesince görevlendirilmiş Yönetim Kurulu Üyelerinin kimler olduğu, varsa görev unvanlarının, ayrıca şirket Genel Müdürlerinin isimlerinin, bunların göreve başlama ve ayrılma tarihlerinin Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 18)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 02.08.2024 gün ve 2079159 sayılı yazısı yazısı ekindeki İZBETON A.Ş.’nin 31.07.2024 gün ve 1260 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 19/1-4)
Müfettişliğimin 30.07.2024 gün ve 51/İZBB-36 sayılı yazısı ile, İzmir Büyükşehir Belediyesinden İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İZBETON A.Ş.’nin 2020 yılından itibaren imza yetkililerinin kim olduğunun ve ne şekilde belirlendiğinin, liste ve imza sirküleriyle birlikte tasdikli birer örneğinin Müfettişliğime gönderilmesi istenmiştir. (EK: 20)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 02.08.2024 gün ve 2079163 sayılı yazısı yazısı ekindeki İZBETON A.Ş.’nin 31.07.2024 gün ve 1257 sayılı yazısı ile istenilen bilgi ve belgeler Müfettişliğime gönderilmiştir. (EK: 21/1-67)
Müfettişliğime gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinde, 2020 yılında Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi şirket Genel Müdürü ile birlikte de herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikten,
2021 yılında da Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları, bu yıla mahsus şirket Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Mehmet Alphan BOZAN’a Bornova 4. Noterliğinden düzenlenmiş 18.03.2021 tarih ve 8625 yevmiye numarası ite yine aynı Noterlikçe düzenlenmiş 22.04.2021 tarih ve 12376 yevmiye numaralı vekaletname ite münferiden yetki verildiği, 18.03.2021 tarihli vekaletnamenin Barış KARCI ve İrfan EROL tarafından verildiği, 22.04.2021 tarihli vekaletnamenin ise Barış KARCI ite birlikte Erdal KUKUL tarafından verildiği,
2022 yılında ise, Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi şirket Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN ile birlikte de herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikleri,
2023 yılında Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi, şirket Genel Müdürü ite birlikte herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikleri,
2024 yılında Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi şirket Genel Müdürü ite birlikte de herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikleri belirtilmiştir. Bilirkişi tespitleri ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İzBeton A.Ş. Genel Kurulu tarafından yetkilendirme konusunda verilen karar doğrultusunda ilgili yıllarda Genel Kurul kararına uygun olarak yönetim kurulunca ilgili kişiler yetkilendirilmiştir. Bu yetkilendirmelerde iştirakımız olan İzBeton A.Ş.’ nin yapılacak işleri hızlandırmak ve iş gücünü yükseltmek adına alınan yetkileridir. Verilen vekâletlerde doğrudur.
SORU: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığının 11/10/2024 tarih ve 62764468-663.07-E(35-7)20295 sayılı yazısı ekinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen 09.08.2024 tarih ve (35-7)18893 numaralı Tevdi Raporunun Elde edilen bilgi, belge ve ifadelerin birlikte değerlendirilmesinde başlığı altında;
Büyükşehir Belediye Başkanlığı ite İZBETON A.Ş. arasında 6306 sayılı Afet Risk Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8. Maddesi kapsamında işlem tesis edildiği, bunun için 16.04.2021 tarihinde 05.458 sayılı Belediye Meclis Kararı ite Aktepe - Emrez 1. Etap Kat Karşılığı İnşaat Yapım İşinin 15.06.2021 tarihinde protokol ite İZBETON A.Ş.’ye yaptırılmak üzere imza altına alındığı, işin muhammen bedeli olarak 151.175.731,90 TL. KDV dahil fiyat tespit edildiği, iş yeri tesliminden itibaren 1080 gün içerisinde işin geçici kabule hazır hale getirileceğinin sözleşmeye bağlandığı,
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap Kentsel Dönüşüm işi ite ilgili protokolün 25.01.2022 tarihinde 16.12.2021 tarih ve 05.1488 sayılı Meclis Kararına istinaden İZBETON A.Ş. ite imza altına alındığı, işin muhammen bedeli olarak 684.354.738,00 TL. + KDV olarak tespit edildiği, işin tesliminden itibaren 1440 gün (48 ay) içinde geçici kabul haline getirileceğinin taahhüt edildiği,
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi IV. Etap için İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında, 14.02.2023 tarihinde 05.188 sayılı Meclis Kararı üzerine, kat karşılığı anahtar teslim protokolünün 24.03.2023 tarihinde imzalandığı, işin keşif bedelinin 1.232.430.336,00 TL. + KDV olduğu, toplam arsa alanının 51289 m2 olmasına karşın, protokol konusu inşaat alanının toplam 178303 m2 olduğu, iş yeri teslim tarihinden itibaren 1530 gün (51 ay) içinde işin teslim edileceğinin sözleşmeye bağlandığı,
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap olarak adlandırılan yere toplam 906 konut ve 33 işyeri olmak üzere 939 bağımsız bölüm yapılacağı belirtilmiş,
Uzundere IV. Etap ile ilgili kayıtların incelenmesinde, 11189 ada 11 parsel sayılı yere 295 bağımsız bölümün, 11193 ada 10 parsel sayılı yere 235 bağımsız bölüm, 11194 ada 11 parsele 273 bağımsız bölüm, 11190 ada 6 parsel ile 11195 ada 10 parsel sayılı yerin tüm emsal hakkının yüklenici payı olarak ayrıldığı,
Gaziemir Aktepe Mahallesinde 2348 ada 1 parsel üzerine yapılan inşaat ile ilgili olarak ise, toplam 291 bağımsız bölüm planlandığı,
Gaziemir I. Etap kentsel dönüşüm ve gelişim projesinde 31.07.2024 tarihi itibariyle işin toplamda fiziki gerçekleşmesinin %9,77 seviyesinde olduğu, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi III. Etap diye adlandırılan yerde fiziki gerçekleşmesinin %5,59 seviyesinde olduğu, Uzundere Mahallesi IV. Etap diye adlandırılan yerde ise, henüz bir imalat olmadığı tespit edildiği,
Gönderilen yazıların incelenmesinde, %9,77 seviyesinde olan inşaatı yapan S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin Ba/Bs formlarına göre; Ba formları toplamının 56.258.155,73 TL., Bs formlarının toplamının 11.392.418,43 TL. olduğu,
%5,59 seviyesinde olan Uzundere III. Etap inşaatını yüklenen S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Yapı Kooperatifinin Ba formlarında toplam 253.581.480,26 TL., Bs formlarında toplam 36.291.480,80 TL. olduğu,
Henüz inşaatına başlanmamış Uzundere IV. Etap projesini üstlenen S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifinin Ba formunun toplam 15.599.610,85 TL. olduğu,
İZBETON A.Ş.’nin kayıtlarına göre; Gaziemir İlçesi Aktepe-Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ve gelişim alanı I. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile sözleşme yapıldığı, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi kentsel dönüşüm ve gelişim alanı III. Etap ile ilgili Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile IV. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin de S.S. İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yapıldığı, İZBETON A.Ş.’nin Belediye ile yapılan sözleşmelerin neredeyse birebir olacak şekilde kooperatifler ile anlaşmalar yapıldığı,
Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ile ilgili olarak İZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi arasında 25.02.2022 tarihinde imzalanan sözleşmeye göre 820 takvim günü içerisinde geçici kabule hazır hale getirilmesi amacıyla, 1768752 sicil sayılı Sosyal Güvenlik Numarası adı altında S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin taahhüdü altındaki iş ile ilgili, 26.05.2023 tarihi itibariyle Casamar Mühendislik Yapı Anonim Şirketine alt işveren numarası açıldığı, 15.11.2023 yılında Temu Mühendislik, Elektrik, İnşaat, Makine, Otomasyon, Taahhüt, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi adına alt taşeron numarası açıldığı, 01.12.2023 tarihinde de Hüner Grup Mühendislik, İnşaat, İklimlendirme, Otomotiv, Elektronik, Mobilya, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi adına alt taşeron numarası açıldığı, Eski Daire Başkanı ve halen Mühendis Murat YENÎGÜL, ESHOT Genel Müdürlüğü Ulaşım Yatırımları Dairesi Başkanı Burhan ERGÜL tarafından imzalandığı anlaşılmıştır.
İmza yetkilendirilmesinin incelenmesinde, 2021 yılında Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları, bu yıla mahsus şirket Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Mehmet Alphan BOZAN’a Bornova 4. Noterliğinden düzenlenmiş 18.03.2021 tarih ve 8625 yevmiye numarası ile yine aynı Noterlikçe düzenlenmiş 22.04.2021 tarih ve 12376 yevmiye numaralı vekaletname ile münferiden yetki verildiği, 18.03.2021 tarihli vekaletnamenin Barış KARCI ve îrfan EROL tarafından verildiği, 22.04.2021 tarihli vekaletnamenin ise Barış KARCI ile birlikte Erdal KUKUL tarafından verildiği,
2022 yılında, Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi, şirket Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN ile birlikte de herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikleri, 2023 yılında da Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları gibi, şirket Genel Müdürü ile birlikte herhangi bir Yönetim Kurulu Üyesinin müştereken yetkilendirildikleri belirtilerek;
Raporun sonuç kısmında;
Uzundere Mahallesinde İzmir Büyükşehir Belediyesince kentsel dönüşüm ile ilgili III. ve IV. Etapların da önce ÎZBETON A.Ş.’ye, daha sonra bu şirket tarafından da III. Etabın S.S. îş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifine, IV. Etap işlerin de S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifine, Gaziemir’de kentsel dönüşüm kapsamında I. Etap inşaatın da ÎZBETON A.Ş.’ye devrini müteakip S.S. îş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine devredildiği, daha sonra ÎZBETON A.Ş.’nin yasa ve usule aykırı olarak kendisine devredilen işleri özel hukuk tüzel kişiliği taşıyan kooperatiflere devredilmesi hususlarının incelenmesi sonucunda,
Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile ÎZBETON A.Ş. arasında 6306 sayılı Afet Risk Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8. Maddesi kapsamında işlem tesis edildiği, bunun için 16.04.2021 tarihinde 05.458 sayılı Belediye Meclis Kararı ile Aktepe - Emrez I. Etap Kat Karşılığı İnşaat Yapım İşinin 15.06.2021 tarihinde protokol ile ÎZBETON A.Ş.’ye yaptırılmak üzere imza altına alındığı, 08.07.2021 tarihinde iş yeri tesliminin yapıldığı, bu tarihten itibaren 1080 gün içerisinde işin geçici kabule hazır hale getirileceğinin sözleşmeye bağlandığı, 2021 yılı birim fiyatları ile işin muhammen bedeli olarak KDV dahil 151.175.731,90 TL. olarak tespit yapıldığı,
Gaziemir Aktepe Mahallesinde 2348 ada 1 parsel üzerine yapılan inşaat için, toplam 291 bağımsız bölüm planlandığı, projenin 31.07.2024 tarihi itibariyle fiziki gerçekleşmesinin %9,77 seviyesinde olduğu, ÎZBETON A.Ş. kayıtlarına göre, Gaziemir İlçesi Aktepe-Emrez Mahalleleri kentsel dönüşüm ve gelişim alanı I. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin S.S. Îş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine 25.02.2022 tarihinde sözleşme ile devir yapıldığı, kooperatife 10.03.2022 tarihinde yer tesliminin gerçekleştirildiği, imzalanan sözleşmeye göre 820 takvim günü içerisinde geçici kabule hazır hale getirilmesinin kararlaştırıldığı, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile ÎZBETON A.Ş. arasında yapılan protokolün 12. Maddesine göre, işin 21.06.2024 tarihinde bitirilmesi gerekirken 6 ay uzatma verildiği, bu sürenin de 22.12.2024 tarihine uzatıldığı, şu anki fiziki gerçekleşmeye göre işin 820 günde tamamlanmasının mümkün olamayacağı, dolayısıyla İzmir Büyükşehir Belediyesinin ve iştiraki olan ÎZBETON A.Ş.’nin hak sahiplerine kira yardımı ödemelerine devam edeceği göz önüne alınarak, Belediyenin zarar ve ziyanının söz konusu olduğu,
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap Kentsel Dönüşüm işi ile ilgili protokolün 25.01.2022 tarihinde 16.12.2021 tarih ve 05.1488 sayılı Meclis Kararına istinaden, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında yapım işinin imza altına alındığı, işin muhammen bedeli olarak 684.354.738,00 TL. + KDV olarak tespit edildiği, 17.02.2022 tarihinde iş yeri tesliminin yapıldığı, işin tesliminden itibaren 1440 gün (48 ay) içinde yani protokole göre işin 26.01.2026 tarihinde tamamlanacağının kararlaştırıldığı ve geçici kabul haline getirileceğinin taahhüt edildiği, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesinde III. Etap olarak adlandırılan yere toplam 906 konut ve 33 işyeri olmak üzere 939 bağımsız bölüm yapılmasının planlandığı, daha sonra İZBETON A.Ş. tarafından 02.08.2022 tarihinde S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifine sözleşme ile inşaat işlerinin devir edildiği, 10.08.2022 tarihinde de yer teslimi yapıldığı, Uzundere III. Etap diye adlandırılan yerde fiziki gerçekleşme oranının şuan %5,59 seviyesinde kaldığı, oysa Sınırlı Sorumlu İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile 02.08.2022 tarihinde yapılan protokolün 12. Maddesinde işin 1200 günde geçici kabule hazır hale getirileceği kabullenilerek sözleşme düzenlendiği, fiziki durumun bu taahhütler ile uyumlu olmadığı, neticede Büyükşehir Belediyesi tarafından Uzundere III. Etap işi için hak sahiplerine 2022 yılında 2.257.124,35 TL., 2023 yılında 6.907.514,75 TL. ve 2024 yılı Haziran sonu itibariyle de 7.974.820,75 TL. kira yardımı ödemesi yapıldığı, işin bu haliyle Büyükşehir Belediyesinin iştiraki İZBETON A.Ş.’nin daha uzunca bir süre kira yardımı şeklinde vatandaş ile yapılan kat karşılığı anlaşma hükümleri gereğince ödemelere devam edeceği,
Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi IV. Etap için İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında, 14.02.2023 tarih ve 05.188 sayılı Meclis Kararı üzerine, kat karşılığı anahtar teslim protokolünün 24.03.2023 tarihinde imzalandığı, işin keşif bedelinin 1.232.430.336,00 TL. + KDV olduğu, toplam arsa alanının 51.289 m2 olmasına karşın, protokol konusu inşaat alanının toplam 178.303 m2 olduğu, iş yeri teslim tarihinin 14.04.2023 günü yapıldığı, iş yeri tesliminden itibaren de işin 1530 gün (51 ay) içinde yani en son 21.06.2027 tarihinde geçici kabule hazır hale getirileceğinin sözleşmeye bağlandığı, Uzundere IV. Etap ile ilgili kayıtların incelenmesinde, 11189 ada 11 parsel sayılı yere 295 bağımsız bölümün, 11193 ada 10 parsel sayılı yere 235 bağımsız bölüm, 11194 ada 11 parsele 273 bağımsız bölüm, 11190 ada 6 parsel ile 11195 ada 10 parsel sayılı yerin tüm emsal hakkının yüklenici payı olarak ayrıldığı, Uzundere Mahallesi IV. Etap diye adlandırılan yerde şu ana kadar, henüz bir imalat olmadığının tespit edildiği, IV. Etap Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım işinin de İZBETON A.Ş. tarafından S.S. îş İnsanları Konut Yapı Kooperatifine 10.05.2023 tarihinde protokol ile devir edildiği, İZBETON A.Ş.’nin kooperatiflerle, Belediye ile kendisinin yaptığı sözleşmelerin neredeyse bire birinin aynısını imzaladığı, 18.05.2023 tarihinde yer teslimi yapılan yerde, protokolün 12. Maddesine göre işin geçici kabule hazır hale getirilme süresi olarak 1440 günün kabullenildiği, Uzundere IV. Etap işi için de 2023 yılında 2.942.952,00 TL. ve 2024 yılı Haziran sonu itibariyle 8.592.612,00 TL. kira ödemesi yapıldığı,
Diğer yandan, kooperatifler ile yapılan sözleşmelerden Uzundere IV. Etap projesi hariç olmak üzere, İZBETON A.Ş. eski Genel Müdürü Heval Savaş KAYA tarafından münferiden İmzalandığı, bu sözleşmelere daha sonra 06.03.2023 tarihinde İZBETON A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN tarafından imza konduğu, ancak kooperatiflere devir ile ilgili Yönetim Kurulu Kararının Gaziemir I. Etap ve Uzundere III. Etap işlerinin daha önce Heval Savaş KAYA tarafından imzalanmasından (1) yıldan fazla süre geçtikten sonra 30.03.2023 tarihinde Yönetim Kurulundan Karar alındığı, daha önce Yönetim Kurulu Kararı olmaksızın yapılmış ve ihale mevzuatına aykırı işlemleri onaylama amacı taşıyan 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı Kararın, Yönetim Kurulu Başkanı sıfatıyla İzmir Büyükşehir Eski Belediye Başkanı Mustafa Tunç SOYER, Yönetim Kurulu Başkan Vekili İZBETON A.Ş. Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi, S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Kooperatifi ve S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi yetkilileri hakkında İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca genel hükümlere göre işlem yapılması hususunun takdirinde olduğu, Kanaatine ve sonucuna varıldığı belirtilmiştir. Bilirkişi raporunda belirtilen hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Söz konusu 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı yönetim kurulu kararında benimde imzam vardır. Bu kararda teftiş yapan sayıştay denetçilerinin daha öncesinden Genel Müdür ve Yetkilendirilmiş kişiler tarafından imzalanan sözleşmelerin tek imza ile hazırlanamayacağı uyarısı üzerine daha önce yapılmış ve uygulaması devam eden sözleşmelerin sıhhatini koruyabilmek ve devamını sağlayabilmek adına alınmış bir karardır. Ayrıca kurul kararı alınana kadar aleyhte herhangi bir işlem yapılmamıştır. Kararın tarihi doğrudur. Kamu zararı oluşturan bir karar değildir ve tam aksine kamu zararını önlemek adına alınan bir karardır. Hatta Sayıştay tarafından yapılan bu uyarının resmi olarak arşivlerimizde bulunmaktadır.
SORU: Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce Hazırlanan 11.07.2023 tarih ve 6356567-22023/11 sayılı raporun konusunun; İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Örnekköy Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında Mülkiyeti Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON’a Meclis karan ile devredildiği iddia edilen arsa üzerine konut yapmak üzere S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON arasında 1163 sayılı Kooperatifler Kanuna aykırı olarak usulsüz kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapıldığı; Hususundaki iddianın incelenmesi olduğu belirtilmiştir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından oy birliği ile alınan karar sonrası bahse konu yapı ve inşaat işleri İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilmiştir. Sonrasında ise İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere işin verilmesi hakkında benim dahil olmadığım bir konudur. İzBeton A.Ş. tarafından Kooperatiflere yapılan devirde ise herhangi bir usulsüzlük olduğunu da düşünmüyorum.
SORU: Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce Hazırlanan 11.07.2023 tarih ve 6356567-22023/11 sayılı raporun yapılan inceleme bölümünde;
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Örnekköy Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında mülkiyeti Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON A.Ş.’ye Meclis kararı (Ek-3) ile devredildiği iddia edilen arsa üzerine konut yapmak üzere S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında 1163 sayılı Kooperatifler Kanuna aykırı olarak usulsüz kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapıldığı iddia edilmektedir. (Ek-4)
S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulunun 06.07.2023 tarihli açıklama tutanağında özet olarak; " İnşaatların yapıldığı arsanın mülkiyeti İzmir Büyükşehir Belediyesi adına kayıtlıdır.İşin aha yüklenicisi İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret Sanayi A.Ş. (İZBETON A.Ş.) dir. Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından da net olarak kontrol edilebilir.
Kooperatifimiz ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan inşaat sözleşmesi bir alt yüklenici sözleşmesi olup herhangi bir sözleşme yetkilerinin devri anlamı taşımamaktadır. İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis kararına, 1163 sayılı ve 6306 sayılı kanunlar ile belediye ve borçlar kanunlarına uygun olarak yapılmış olup herhangi bir usulsüzlük söz konusu değildir.
İZBETON A.Ş. planlama ve saha ile ilgili ve sonrasında Kooperatifimizle yapılan sözleşme imalatların yapımı için düzenlenen bir alt yüklenici sözleşmesidir ve Kooperatifler kanunu hükümlerine uygundur.
Sözleşme koşulları
1-Tüm inşaatların yapım maliyeti ve yapımı S.S İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi tarafından karşılanacaktır.
2- Sözleşme gereği 4 adet binek araç 36 ay boyunca kullanım için İZBETON A.Ş. ye teslim edilecektir. Şu anda piyasa rayici aylık kira 15.000 TL’dir. Yaklaşık 36 aylık maliyeti olan 2.160.000 TL kooperatif tarafından karşılanacaktır.
3- İZBETON A.Ş. kullanımı için istenen programlar yüklü olarak istenen özelliklerde 4 adet laptop ve istenen özelliklerde yazıcılar temin edilecektir.
4- İZBETON A.Ş. kullanımı için 3 adet konteyner ofis oluşturup, teşrif edip İZBETON A.Ş. yetkililerine teslim edilecektir.
Kooperatifimiz bu sözleşmeyi hukuk ve yasalar çerçevesinde, kooperatifimizin amaçlarına uygun olarak yapmış olup Kooperatifler Yasasına, ana sözleşmeye, 6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Yasasına, Borçlar yasasının 183.maddesi ve devamı, 205., 206. ve devamı maddelerine uygun bulunmaktadır.
Kooperatif üyelerimiz ile ilgili üye bilgilerimiz Çevre ve Şehircilik Bakanlığında mevcuttur. İncelemeniz sonucunda üyelerimiz arasında hakim, savcı, öğretmen, banka çalışanı, doktor, esnaf yani her meslek sınıfından üyelerimiz olduğu açıkça görülecektir. Hiçbir, sınıf, topluluk farkı gözetilmeksizin üye olmak isteyen herkesin üye olabildiği bir kooperatifiz. Hiçbir üyemizin çok dairesi yoktur. Üyelerimizin çok büyük bir kısmı birbirini tanımayan kimseler oluşmaktadır. Üyelerimize nasıl üye olduğu da sorulabilir. Çeşitli kaynaklardan kooperatifi öğrenmiş rastgele insanlar olduğunu, üye olmak için gelmiş herhangi bir kişinin üye yapıldığını net olarak öğrenebilirsiniz. Binlerinin çok dairesi olmadığına göre, birbiri ile bağlantısız yüzlerce üye olduğuna göre hiçbir kişi veya zümreye fayda sağlama gayesi olmadığı, kendilerine yuva kurmayı amaçlayan kişilerin üye olduğu bir kooperatif olduğumuz açıktır." beyanında bulunulmuştur.
1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 42/7. maddesinde; "...Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez.... 7-İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek" hükmü bulunmaktadır.
S.S. iŞ İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifinin 18.01.2022 tarihinde yapılan 2021 yılı olağan genel kurul toplantısının gündeminin 7. maddesinde; "Kooperatifin ihtiyacı olan arsaların
bulunması ve 1163 Sayılı Kanunun ve Ana Sözleşmesine uygun olarak satın alınması hususunun görüşülmesine geçildi. Divan başkanı söz almak isteyen var mı diye sordu. Yönetim Kurulu Başkanı Şenol ASLANOĞLU söz aldı. Kooperatifimizin ihtiyaçları doğrultusunda İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Mahallesi 27003 Ada 3 Parsel, 27021 ada 1 parsel ve 27022 ada 1 parselin 4. etaba ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslimimi yapım işi sözleşmesini İZBETON A.Ş. ile yapılan anlaşma gereği ekli listeyi imzalama yetkisi Yönetim Kuruluna oybirliği ile verildi." şeklinde 18,01.2022 tarihli genel kurulda yönetim kuruluna yetki verildiği anlaşılmaktadır. (Ek-6)
Dolayısıyla İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulunca genel kuruldan yetki almadan İZBETON A.Ş. ile 07.01.2022 tarihinde kat karşılığı inşaat yapım işi protokol imzalandığı tespit edilmiştir. (Ek-4)
İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi arasında yapılan protokolün 34. maddesinde; “Bu protokol taraflarca imzalandığı tarihte yürürlüğe girer" hükmü bulunmaktadır.
İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında 07.01.2022 tarihinde imzalanan protokolün aynı tarihte yürürlüğe girdiği ancak daha sonra genel kuruldan yetki alındığı anlaşılmaktadır.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi arasında İzmir Üçüncü Noterinin 29.12.2020 tarih ve 17845 yevmiye numaralı İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. ve IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi Protokolü kapsamında, yüklenici olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketine verildiği tespit edilmiştir.(Ek-7)
Bu protokolün 21. maddesinde; "Yüklenicinin Protokol Konusu İş ile İlgili Çalıştıracağı Taşerona İlişki Sorumlulukları: Yüklenici protokol konusu işte taşeron çalıştırabilir. Yüklenici taşeron çalıştırmak için İdareden izin almak zorundadır." hususları hüküm altına alınmıştır.(Ek- 7)
İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 1419154 sayılı yazısında; 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun"un 8. Maddesi gereğince İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 18.11.2020 tarih ve 1040 sayılı kararı doğrultusunda İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi arasında 29.12.2020 tarihinde imzalanan "İzmir İli, Karşıyaka İlçesi. Ömekköy Kentsel Dönüşüm Ve Gelişim Alanında III. Etap Olarak Belirlenen 26996 Ada 1 Parsel Ve IV. Etap Olarak Belirlenen 27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 Parsel, 27022 Ada 1 Parsel Üzerinde Kat Karşılığı Anahtar Teslimi inşaat Yapım İşi" protokol konusu iş kapsamında İZBETON A.Ş.'ye 18.01.2021 tarihinde yer teslimi yapılarak işe başlatıldığı, mülkiyeti Belediyelerine ait olan söz konusu imar adalarında devam eden yapım etapları kapsamında herhangi bir alt taşeron onayı ve devir işlemi tesis edilmediği belirtilmiştir. (Ek-8)
İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 1430429 sayılı yazısında; Karşıyaka ilçesi, Ömekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında Belediyelerince sürdürülen yapım etapları ile ilgili talep edilen bilgi ve belgelere ilişkin olarak, İZBETON A.Ş. tarafından iletilen yazının ekte gönderildiği (Ek-9),
İZBETON A.Ş.’nin 05.07.2023 tarih ve 1414 sayılı yazısında; İZBETON A.Ş. ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ arasında imzalanan KAT KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ uyarınca, izbeton A.Ş. üstlendiği işi yerine getirmek için, kendi payına düşen bağımsız bölümler karşılığı başka firmalarla anlaşma yapılabileceği, bu kapsamda İZBETON A.Ş. ile İŞ İNSANLARI ÖRNEKKÖY KONUT YAPI KOOPERATİFİ arasında protokol yapıldığı belirtilmiştir. (Ek-9)
İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi ile S.S. İş İnsanları Ömekköy Konut Yapı Kooperatifi arasında yapılan 07.01.2022 tarihli protokolün 3. maddesinde; Tanımlar başlıklı bölümüne " Bu Protokol, İZBETON ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI arasında düzenlenmiş bulunan İzmir 3. Noterliğinin 29.12.2020 tarih, 17845 yevmiye numaralı, “DÜZENLEME ŞEKLÎNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ” kapsamında Ömekköy Kentsel Dönüşüm Alanında IV. Etap olarak belirlenen 27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 parsel, 27022 Ada 1 parsellerde yaptırılan tespit neticesinde tapu kaydında yer alan “6306 sayılı Kanun Gereğince Riskli Yapıdır” şerhi doğrultusunda, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8. maddesinin 2. bendine göre hazırlanmıştır. Bu protokolün uygulanmasında protokol dokümanım oluşturan diğer belgelerde yer alan tanımlar geçerlidir. İzmir 3. Noterliği’nin 29.12.2020 tarih, 17845 yevmiye numaralı, “DÜZENLEME ŞEKLÎNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ” işbu protokolde (ANA SÖZLEŞME) olarak anılacaktır. İşbu protokol kapsamında yapılacak işler ANA SÖZLEŞME’de III. Etap olarak belirtilen (Ek-1) protokol sınırı içinde yer alan 27003 Ada 3 Parselde 150 konut, 11 adet işyeri, 27021 Ada 1 parselde 130 adet konut 2 adet işyeri, 27022 Ada 1 parselde 100 adet konut, 14 adet işyerinin bulunduğu bloklar ile ilgili olan bölümleridir" denilmekte olup, protokolün kaynağının ÎZBETON ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI arasında düzenlenmiş bulunan İzmir 3. Noterliğinin 29.12.2020 tarih, 17845 yevmiye numaralı, “DÜZENLEME ŞEKLÎNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ” olduğu, bu protokolün geçerli olabilmesi için ÎZBETON ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI arasında düzenlenmiş bulunan sözleşmeye aykırı olarak İdareden izin almadan bir alt yüklenici ile sözleşme yapılamayacağı,
S.S. İş İnsanları Önekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulunca konunun araştırılmadığı ve alt yüklenici ile sözleşme yapma izni olmayan İZBETON A.Ş. ile kat karşılığı inşaat sözleşmesi imzalandığı anlaşılmaktadır. (Ek-4)
Ayrıca Belediye iştiraki olan İZBETON A.Ş. özel hukuk tüzel kişisi olup söz konusu yapım işini İzmir Büyükşehir Belediyesinden ihale ile almadığı, protokolün 21. Maddesi gereği altyüklenici çalıştırmaya ihtiyaç duyması durumunda İdareden izni almak zorunda olduğu, ancak izin almadığı, Protokolün 27. Maddesinde “İdarenin yazılı izni olmadan protokol devir edilemez. Devir alacaklarda ilk protokoldeki şartlar aranır. ” Hükmü gereği kat karşılığı yapım işini İdarenin izni olmadan devir ettiği, ancak devir ettiği S. S. İş İnsanları Ömekköy Konut Yapı Kooperatifinin de 4734 sayılı Kanuna tabi İdare olmadığı, 4734 sayılı Kanun 2/d maddesinde "d) (Değişik: 12/6/2002-4761/10 md.) (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilenlerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler/' hükmü kapsamında İZBETON A.Ş.’nin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tabi olduğundan, 6306 sayılı Kanuna istinaden protokol ile aldığı kat karşılığı yapım işini 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tabi olmayan S.S. İş İnsanları Ömekköy Konut Yapı Kooperatifine devir edemeyeceği değerlendirilmiş olup, Kooperatifin ekonomik olarak zarara uğrama ihtimalinin mümkün olduğu anlaşılmaktadır.
1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 62. maddesinde " Yönetim Kurulu, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder... Yönetim Kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılır, hükümlerinin bulunmaktadır.
CUMHURİYET SAVCILIĞINA BİLDİRİLECEK HUSUSLAR başlığı altında;
1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 42/7. maddesinde; "...Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez..” 7-İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek" hükmüne aykırı olarak genel kuruldan yetki almadan ve İdareden (İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı) izin alınıp alınmadığını araştırmadan İZBETON A.Ş. ile kat karşılığı inşaat yapım işi protokolü imzalayan S.S. İş İnsanları Ömekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulu üyelerinin görevi ihmal fiilini işlemiş olduğu kanaatine varıldığından sorumlu yönetim kurulu üyeleri hakkında Cumhuriyet Başsavcılığının da uygun görmesi halinde 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 62. ve TCK fiillerine uyan maddesi kapsamında ve TCK. Fiillerine uyan maddesi kapsamında işlem yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir, denilmektedir Bilirkişi raporunda belirtilen hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz’
CEVAP: Yukarıda belirtilen sorunun soruşturmaya konu nitelikli dolandırıcılık suçuyla ilgisi bulunmamaktadır. Ayrıca Danıştay tarafından İç İşleri Bakanlığının vermiş olduğu soruşturma izninin iptali kararında da görevi ihmal fiilinin söz konusu olmadığı belirtilmiştir. Kaldı ki söz konusu soruda ifade edilen devir işlemi herhangi bir kamu ödemesi yapılmaksızın temlik, kat yada arsa karşılığı imalat hükmünü düzenleyen 6306 sayılı kanunun 8. Maddesi istisnası kapsamındadır. Bu işlemde kimse kandırılmamış ve dolandırılmamıştır. Kooperatifler ağır da olsa inşaatına devam etmektedir.
SORU: Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce Hazırlanan 24.12.2024 tarih VE 6356565-2024/12 sayılı raporun konusunun;
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında Mülkiyeti Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON’a Meclis kararı ile devredildiği iddia edilen arsa üzerine konut yapmak üzere S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON arasında 1163 Sayılı Kooperatifler Kanuna aykırı ve usulsüz olarak kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapıldığı,
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi de dâhil birden fazla yapı kooperatifinin merkez adresi ile yüklenici firmanın adresinin aynı olduğu, Bir kişinin bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi iken başka kooperatiflerde denetçi olduğu, Kooperatif inşaat yapım işinin yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU’nun kurdurduğu ve Dilek COŞKUN’un da kurmuş olduğu şirkete verildiği,
İnşaatların yapım süresi bitmek üzere olduğu halde imalatların ancak %30 düzeyinde kaldığı, kooperatife yatan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı, dolayısıyla ortakların zararına sebep olunduğu, Hususundaki iddiaların incelenmesi olduğu belirtilmiştir.
inceleme başlığı altında bulunan; İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 09.09.2024 tarih ve 2024/88342 soruşturma sayılı yazısı ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi hakkında medyada çıkan İZBETON A.Ş. ile usulsüz kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapıldığı, kooperatif paralarının nerelere harcandığının belli olmadığı, sözleşmede belirlenen süre dolduğu halde inşaatların ancak yüzde otuzunun tamamlanabildiği ve kooperatif ortaklarının zararına sebep olunduğu iddialarının incelenmesi;
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı tarafından yürütülen Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında Mülkiyeti Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON’a Meclis kararı ile devredildiği iddia edilen arsa üzerine konut yapmak üzere S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON adına Genel Müdür Heval Savaş KAYA tarafından kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı hususunun incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialarda özet olarak; îzmir Büyükşehir Belediyesinin vatandaşlardan kentsel döşüm kapsamında aldığı arsaların yapım işinin İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisinin oybirliği ile aldığı kararla İzmir Büyükşehir Belediyesinin alt taşeron firması olan İZBETON’a devredildiği, kentsel dönüşüm kapsamında yapılması planlanan inşaat yapım işinin bir bölümünün ÎZBETON tarafından S.S. tş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine kat karşılığı inşaat sözleşmesi ile devredildiği, ÎZBETON ile kooperatif arasında imzalanan yapım işi sözleşmesinde ÎZBETON Genel Müdürü Heval Savaş KAYA’nın kanuna aykırı olarak tek imza ile sözleşmeyi imzaladığı. (Ek-2)
İzmir deprem bölgesi olması nedeniyle inşaatların İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığınca denetlendiği, şirketin işi düzgün yapmadığının tespit edildiği, demirlerle ilgili sıkıntı olduğundan dolayı beton atılmaması gerekirken şirket tarafından beton atıldığı, durumun Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığınca Karşıyaka Belediyesine bildirildiği ve inşaatların mühürlendiği, Bu işin çözülmesi için Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığına baskı yapıldığı, inşaatın yıkılması riskinden dolayı Daire Başkanı tarafından işin çözülmediği, dolayısıyla Daire Başkanlığının Belediye Başkanı Tunç SOYER tarafından tamamen kapatıldığı, işi devam ettirebilmek kooperatife süre uzatımı verildiği, yönetim kurulu kararı olmadan devir işlemi yapıldığı daha sonra karar alındığı, hususları belirtilmektedir. (Ek-2)
Konu ile ilgili olarak, kooperatif eski yönetim kurulu üyesi olan ve İZBETON A.Ş.’i ile kat karşılığı inşaat sözleşmesinde imzası bulunan yönetim kurulu üyesi EMRE PINAR KILIÇ yazılı olarak;
“Ben S. S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin kurucu üyesi değilim. Daha sonradan kooperatif ortağı oldum. 16.02.2022 tarihinde yapılan genel kurul toplantısında yönetim kurulu üyeliğine seçildim. İZBETON A.Ş. ile yapılan Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesini genel kurulda alınan karar gereğince yönetim kurulu olarak Serdar DENİZ ile birlikte biz imzaladık. Kooperatif zaten kentsel dönüşüm kapsamında iş yapmak için kurulmuş olduğundan İzmir Büyükşehir Belediyesi alt iştiraki olan İZBETON A.Ş. ile sözleşme imzalanmasının 4734 sayılı kanuna aykırı olacağını düşünmedik. Eğer burada Kanuna aykırı bir durum söz konusu ise bunun sebebinin İZBETON A.Ş. olduğunu düşünüyorum. Bu durumda Kooperatifle Kat Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmesi imzalamamalıydılar. Biz işin içerisinde İzmir Büyükşehir Belediyesi olduğu için tereddüt etmeden ÎZBETON A.Ş. ile genel kuruldan aldığımız yetki ile sözleşme imzaladık. İZBETON A.Ş. adına sözleşmeyi imzalayan adı geçen genel müdür Heval Savaş KAYA ’nın tek imzalı olarak yetkili olup olmadığı hususunda benim diyeceğim bir şey yoktur. Bu konu kendi mevzuatı içerisinde değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
İZBETON A.Ş. ile Kat Karşılığı İnşaat Yapım sözleşmesi imzaladıktan sonra alt yüklenici olarak CASA MARİN YAPI A.Ş. firması ile Kat Karşılığı İnşaat Yapım sözleşmesi imzaladık. Yönetim kurulu olarak yaptığımız ihale neticesinde kooperatif için en uygun fiyatı veren firma adı geçen CASA MARİN YAPI A.Ş. firması olduğundan kooperatif çıkarlarım korumak üzere bu firma ile sözleşme imzalandı. Bu firmanın kime ait olduğunu ve öncesini bilmiyorum. Sözleşme imzaladıktan sonra öğrendik. Söz konusu sözleşmeler kooperatiften temin edilebilir.
Yukarıda adları geçen Şenol ASLANOĞLU sözleşme imzalandığı dönemde kooperatif denetim kurulu üyesiydi. Dilek COŞKUN ’u tanımıyorum. Bu kişilerin alt yüklenici firma ile her hangi bir bağlarının olup olmadığını bilmiyorum. Bir bağlarının olduğu yönünde herhangi bir duyum almadım.” şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-3)
E-mail ile bilgisine başvurulan kooperatif eski yönetim kurulu üyesi ÜMİT ERKOL yazılı olarak; “İlgili Kooperatifin kuruluşunda bulunmadım. Sonradan üye oldum.
Yapılan ilk genel kurulda yönetim kurulu üyeliğine seçildim. İZBETON Afi. ile genel kurulda alman karar doğrultusunda Kooperatif adına imza yetkisi olan Serdar Deniz ve Emre Pınar Kılıç tarafından karşılıklı sözleşme imzalandığını biliyorum. İZBETON adına sözleşmeyi imzalayan genel müdürün yetkisi olup olmadığını bilmiyorum. Bilgim, basının önünde, İzmir Büyükşehir Belediye başkanı dahil tüm yetkililerin bilgisi dahilinde imzalanan sözleşmenin kanuna ve usule uygun olduğu yönündedir. Bilgim dahilinde sözleşme ile ilgili olarak Kooperatife iletilen itiraz ya da uyarı da olmamıştır. Sözleşmenin tanıtımına öncelikle İzmir Büyükşehir Belediye başkanı olmak üzere şehrin bütün ileri gelenleri katılmış, basında da yer almıştır” şeklinde yazılı beyanda bulunmuştur. (Ek-4)
Eski yönetim kurulu üyesi Serdar DENİZ 19.11.2024 tarihli e-mail olarak verdiği yazılı beyanında; ”
... İlgili Kooperatifin kuruluşunda bulunmadım. 16/02/2022 tarihinde başkan olarak yönelim kuruluna seçildim. Yönelim kurulu başkam olarak sonradan görev aldım. 06/12/2023 tarihinde istifa ettim. İZBETON ile genel kurulda alınan karar doğrultusunda Kooperatif adına genel kurul tarafından verilen imza yetkisine dayanarak sözleşme imzaladık. İlk teklifi Kooperatif olarak biz götürdük. Daha önce imzaladıkları diğer kooperatifleri örnek görüp biz de aynı şekilde sözleşme imzalayarak hem kendimizi hem üyelerin ev sahibi olmasını istedik.” şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-5)
Halihazır yönetim kurulu üyeleri Haşan ULU, Serhat ALTIN ve Ali ALPYAVUZ’un vermiş oldukları yazılı beyanlarında;
"İZBETON Afi. ile kooperatifimiz arasındaki sözleşmesinde Heval Savaş KAYA hin tek imzalı olarak sözleşmeyi imzaladığı gözükmektedir.” denilmektedir. (Ek-6)
1.1.) Kooperatif ile İZBETON A.Ş. arasında kanuna aykırı olarak imzalandığı iddia edilen Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesi ile ilgili olarak;
Kooperatifin 16.02.2022 tarihinde yapılan genel kurul toplantısının 7. gündem maddesinde; “.. .Kooperatifimizin ihtiyaçları doğrultusunda İzmir İli Gaziemir İlçesinde veya Kara bağlar İlçesinde bulunan uygun kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslimi yapılmak kaydıyla en fazla % 50 maliklere verilecek şekilde paylaşım oranlarına göre anlaşma yapmak üzere yönelim kuruluna oy birliği ile yetki verildi. ” denilmek suretiyle kentsel dönüşüm alanlarında % 50’si kooperatife kalmak üzere anahtar teslim şeklinde kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi yapılması için yönetim kuruluna oybirliği ile yetki verildiği, (Ek-7)
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.11.2020 tarih ve 1040 sayılı kararı ile kentsel dönüşüm alanlarında yapılacak yerinde dönüşüm işinin Belediye iştiraki olan İZBETON A.Ş.’ye devredildiği, (Ek- 8)
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında 25.02.2022 tarihinde, İzmir İli Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında 1. Etap olarak belirlenen 2348 ada 1 parsel üzerinde Kat Karşılığı İnşaat Yapım Protokolü imzalandığı, (Ek-9)
İmzalanan bu protokolün 5.2. işin konusu başlıklı maddesinde; “İZBETON ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI arasında düzenlenmiş bulunan İzmir 3. Noterliğinin 15.06.2021 tarih, 05542 yevmiye numaralı, "DÜZENLEME ŞEKLİNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ" uyarınca İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkiyetindeki "İzmir İli Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında I. Etap olarak belirlenen 2348 Ada l Parsel üzerinde Kal Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat Yapımı" esasına göre yapılan protokol kapsamında İZBETON'un yükümlülükleri ve hakları kapsamında yapılacak işlerin aşağıda belirlenen şartlar dahilinde YÜKLENİCİ ile DÜZENLEME ŞEKLİNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PA YI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKİ SÖZLEŞMESİ yapılması ve imalatların işbu protokol kapsamında YÜKLENİCİ tarafından gerçekleştirilmesidir.
SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ İZBETON tarafından YÜKLENİCİDE verilecektir. Bu kapsamda İzmir 3. Noterliğinin 15.06.2021 tarih, 05542 yevmiye numaralı, "DÜZENLEME ŞEKLİNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT HAKKI SÖZLEŞMESİ" uyarınca İZBETON işbu protokole konu alanda aşağıda belirtilen adetlerde konut ve işyeri imalatı yapmayı üstlenmiştir. İşbu protokol ile İZBETON'un yükümlülüğünde bulunan 1. Etap olarak belirtilen protokol sınırı içinde yer alan 2348 Ada 1 Parselde 276 adet konut, 9 adet işyerinin bulunduğu bloklar imalatlarının YÜKLENİCİ tarafından yapılması amaçlanmıştır." denilmekte olup; (Ek- 9)
İzmir Büyük Şehir Belediyesi tarafından yürütülen Kentsel Dönüşüm kapsamındaki işin asıl yüklenicisinin İZBETON A.Ş. olduğu, dolayısıyla kentsel dönüşüm kapsamındaki yapım işinin başlangıcından itibaren bütün aşamalarından birinci derecede sorumluluğun İZBETON A.Ş.’ ne olduğu anlaşılmaktadır.
İZBETON A.Ş. (İBB. Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi A.Ş.)’ tarafından muhatap olarak S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine Bornova 4. Noterliği’nden gönderilen ihtarname ile “ Belediyemizin kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi hakkında Kanununun 8.2.. maddesi uyarınca yürütülen işlemler neticesinde Belediye Meclisi kararı gereğince Şirketimiz İzbeton A.Ş. ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında protokol imzalanmıştır. Protokol gereğince yükümlülüğümüz altında bulunan İşi için kooperatif yönetiminiz ile 25.02.2022 tarihinde ilgi protokol imzalanarak 10.03.2022 tarihinde tarafınıza yer teslimi yapılmıştır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi 'nin 04.07.2024 tarih ve 2029982 sayılı yazısı ile; Belediye ve şirketimiz arasında imzalanan "İzmir İli Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emre Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım ” işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık Talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerinin yapı kooperatifi yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması hususunda talimat verilmiştir. Bu kapsamda, İZBETON A.Ş. Yönetim Kuruluna sunularak imzalanmış protokol sona erdirilmiştir. ” denilmek suretiyle; (Ek-10)
ÎZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi arasında 25.02.2022 tarihinde imzalanan yapım işi sözleşmesi gereğince (Ek-9), 10.03.2022 tarihinde İZBETON A.Ş. tarafından yer teslimi yapıldığı, (Ek-11) ancak; kooperatifin müteahhitlik belgesi olmadığı gerekçe gösterilerek imzalanan sözleşmenin Bakanlık Talimatı doğrultusunda 23 Temmuz 2024 tarihi itibariyle tek taraflı olarak iptal edildiği ve inşaatların yapım işinin durdurulduğu anlaşılmaktadır. (Ek-10)
Kooperatif tarafından muhatap olarak İZBETON A.Ş.’ne İzmir Onbeşinci Noterliğinden gönderilen 26.07.2024 tarih ve 10631 yevmiye numaralı İHTARNAME ile "Müvekkil kooperatif ile muhatap İZBETON' arasında imzalanan 25.02.2022 tarihli protokol gereğince 10.03.2022 tarihinde yer teslimi yapıldığı, İzmir Büyükşehir Belediyesinin 04.07.2024 tarih 2029982 sayılı yazıya istinaden Bakanlığın talimatı ile yapım işlerinin derhal durdurularak, şantiyenin boşaltılması ve muhataba teslimin yapılması talep edilerek taraflar arasında imzalanan protokolün sona erdirildiği ihtar edilmiştir.
Söz konusu iş bu fesih bildiriminin kabulü mümkün değildir. Muhatap ile müvekkil kooperatif arasındaki sözleşme kapsamında muhatap firma özel hukuk tüzel kişisi niteliğinde olup TBK'nu amir hükümleri gereği sözleşmenin tek taraflı feshi mümkün değildir. Yerleşik Yargıtay içtihatları gereğince Muhatap İzbeton'un taraflar arasındaki sözleşmenin(protokolün) feshini ancak ve ancak mahkemeden alıncak karar ile tescil ettirmesi mümkündür. Tek taraflı irade beyanı ile taraflar arasındaki iş bu protokolün feshi mümkün değildir.
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu amir hükümleri ve ana sözleşme hükümleri gereğince Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin aliminin, tapu devri veya bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır. İZBETON ile yapılan sözleşme de içeriği itibari ile gayrimenkul satış vaadi hükümlerini, kat karşılığı inşaat sözleşmesi hükümlerini içermektedir. Kooperatifler kanunu ve ana sözleşme gereğince müvekkil kooperatif taraflar arasındaki protokol kapsamında kat karşılığı anahtar teslim işini yapmaya haizdir. Yasa, gayrimenkul satış vaadi ve kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapma yetkisini özellikle kanunla kooperatiflere vermiş iken ayrıca bir müteahhitlik belgesi veya yetkisinin bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Bu nedenle İzbeton'un ihtarında belirtilen iddianın ve/veya Büyükşehir Belediyesinin gerekçesinin kooperatifimiz açısından herhangi bir bağlayıcığılığı olmadığı gibi bu konuda İzbeton'un Büyükşehir Belediyesinin aracı kurumuymuş gibi hareket etmesi usul ve yasaya aykırıdır.
Protokolün feshini kabul ettiğimiz anlamına gelmemek üzere, Taraflar arasındaki sözleşmenin muhatap İzbeton tarafindan feshi talebi nedeniyle İzbe ton taraflar arasındaki protokol hükümlerini ihlal etmekte ve edimlerini yerine getirmemekte olup bu nedenle müvekkil kooperatifin doğmuş ve/veya doğacak her türlü zarar, ziyan, hak kaybı, kar kaybı, maddi ve manevi zararları, munzam zararları, tazminat haklan ve her ne nam adı altında olursa olsun oluşacak zararlardan muhatabın sorumlu olduğunu ihtaren bildiririz.
Tarafınızca müvekkile gönderilen Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19437yevmiye nolu fesih beyanını kabul etmediğimizi beyan etmekle, müvekkil kooperatifin iyi niyetli zilyetlik hükümleri gereği hapis hakkını kullandığını ve bu sebeple sahayı terk etmeyerek şantiyeyi boşaltmıyacağını ihtaren bildiririz.” şeklindeki ifade ile (Ek-12),
ÎZBETON A.Ş.’nin tek taraflı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesini feshetmesinin kooperatif tarafından kabul edilmesinin mümkün olmadığı, İZBETON ile yapılan sözleşmenin içeriği itibari ile gayrimenkul satış vaadi hükümlerini, kat karşılığı inşaat sözleşmesi hükümlerini içerdiğini, Kooperatifler Kanunu ve Anasözleşme gereğince müvekkil kooperatif taraflar arasındaki protokol kapsamında kat karşılığı anahtar teslim işini yapmaya haiz olduğu, kooperatifin müteahhitlik belgesi veya yetkisinin bulunmasına gerek bulunmadığı, bu nedenlerden dolayı İZBETON A.Ş.’nin ihtarında belirtilen gerekçesinin kooperatif açısından herhangi bir bağlayıcılığının olmadığı hususlarının İZBETON A.Ş.’ne bildirildiği görülmektedir.
Kooperatifin İZBETON A.Ş. ile imzalamış olduğu KENTSEL DÖNÜŞÜM KAT KARŞILIĞI ANAHTAR TESLİM YAPIM İŞİ İÇİN yapı müteahhitlik belgesinin zorunlu olup olmadığı ile ilgili olarak, İZBETON A.Ş. nin kooperatife göndermiş olduğu 23.07.2024 tarihli fesih ihtarnamesinde; (Ek- 10)
Kooperatifin müteahhitlik belgesi olmadığı gerekçe gösterilerek İZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi arasında düzenlenen kat karşılığı İnşaat yapım işi sözleşmesinin feshedilmesi yönünde BAKANLIK TALİMATI olduğu anlaşıldığından bu konunun tarafımızca değerlendirilmesinin uygun olmadığı kanaati hasıl olmuştur.
Ayrıca, söz konusu inşaatların yapıldığı İzmir İli, Gaziemir İlçesi, 2348 ada, 1 parselde yer alan taşınmazın İzmir Büyükşehir Belediyesi üzerine kayıtlı olduğu, dolayısıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi İştiraki olan ve asıl yüklenici konumunda bulunan İZBETON A.Ş.’nin iş veren olarak yaptıracağı yapım işini 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre yapması gerektiği değerlendirilmiş olup,
Söz konusu işin ihale neticesinde verildiği yönünde herhangi bir belge Müdürlüğümüze sunulmadığından, yapım işinin ihale yapılmadan doğrudan kooperatife verildiği anlaşılmaktadır.
1.2.) İZBETON A.Ş. Adına Sözleşmenin Kanuna Aykırı Olarak Tek İmzalı Olduğu İddiası İle İlgili Olarak;
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokolün (Ek-9) kooperatif kaşesi altında, yüklenici olarak yönetim kurulu üyeleri Serdar DENİZ ile E. Pınar KILIÇ’ın imzasının bulunduğu, idare olarak da İZBETON kaşesi altında tek imzanın yer aldığı anlaşılmaktadır.
İZBETON adına atılan bu imzanın Genel Müdür Heval Savaş KAYA’ya ait olduğu ve kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı iddiasının, 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında incelenecek bir husus olmadığı, ilgili mevzuat kapsamında değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir denilmiştir. Bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından oy birliği ile alınan karar sonrası bahse konu yapı ve inşaat işleri İzBeton A.Ş.’ ye sözleşme ile verilmiştir. Sonrasında ise İzBeton A.Ş. tarafından kooperatiflere işin verilmesi hakkında benim dahil olmadığım bir konudur. İzBeton A.Ş. tarafından Kooperatiflere yapılan devirde ise herhangi bir usulsüzlük olduğunu da düşünmüyorum. Yukarıda bu konular hakkında detaylı cevabımı verdim.
SORU: Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce Hazırlanan 24.12.2024 tarih VE 6356565-2024/12 sayılı raporun inceleme başlığı altında bulunan;
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi de dahil birden fazla yapı kooperatifinin merkez adresi ile yüklenici firmanın adresinin aynı olduğu, bir kişinin bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi iken, başka kooperatiflerde denetçi olduğu, Kooperatif inşaat yapım işinin yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU’nun kurdurduğu ve Dilek COŞKUN’un da kurmuş olduğu şirkete verildiği iddiasının incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialarda özet olarak;
Kooperatif yapım işlerinin Dilek COŞKUN’a ait bir şirkete verildiği, Dilek ÇOŞKUN’un aynı zamanda kooperatif yönetim kurulu üyesi olduğu, bu şirketin Şenol ASLANOĞLU tarafından kurdurulduğu;
Kooperatifin yapım işini alan yüklenici firmanın adresinin, İzmir Cumhuriyet Halk Partisi’nin İl Başkanı olan Şenol ASLANOĞLU’nun meclis üyesi olarak verdiği adresin, Sınırlı Sorumlu İş İnsanları Ömekköy Konut Kooperatifinin adresinin, S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin adresinin de; “Adalet Mahallesi 1586/3 sokak no 40-1 Bayraklı İZMİR” olduğu;
İZBETON A.Ş ile yapılan sözleşmelerde Şenol ASLANOĞLU ve Dilek ÇOŞKUN’un imzalarının bulunduğu, Şenol ASLANOĞLU’nun aynı zamanda S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin de denetçisi olduğu dolayısıyla bu kurulan kooperatifler ile yapım işlerini üstlenen şirketler ile Şenol ASLANOĞLU’nun adreslerinin aynı binada olması nedeniyle aralarında menfaat ilişkilerinin olabileceği hususları belirtilmektedir. (Ek-2)
Eski yönetim kurulu üyesi Emre Pınar KILIÇ yazılı beyanında; “ Kooperatif merkez adresi ben yönetim kuruluna seçildiğimde ‘"ADALET MAH. 1586/3 SK. NO:40 İÇ KAPI NO:4 BAYRAKLI İZMİR ” adresi olarak Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil edilmiştir. Bu merkez, paylaşımlı ofis olması ve İnterneti, otoparkı, çalışanı, ulaşımı kolay olması ve de çok ekonomik olması nedeniyle kooperatif adına kiralandığını öğrendim, kooperatifin menfaatleri doğrultusunda bu merkez adresini değiştirmeyi düşünmedik. Bu binada kaç adet kooperatif veya şirketin bulunduğu ve burasının kime ait olduğu konusunda bir bilgim yoktur/' şekline ifade edilmiştir. (Ek-3)
Yine eski yönetim kurulu üyesi Ümit ERKOL e-mail olarak gönderdiği yazılı beyanında;
“Kooperatif adresi ben yönetim kurulu üyesi olmadan önce Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil edilmiştir. Yönetim kurulu üyesi olduktan sonra da bilgim dahilinde adres değiştirilmesini gerektirecek bir durum olmamıştır. Ayrıca Kooperatif adresini başka kooperatiflerin, şirketlerin ya da yüklenicilerin adres olarak gösterip göstermediği konusunda herhangi bir bilgim yoktur. Kooperatif ilgili dönem denetim kurulu üyesi Şenol Aslanoğlu ile yüklenici şirketler arasında çıkar ilişkisi olma ihtimali iddiası ile ilgili olarak, çıkar ilişkisi olduğu yönünde herhangi bir bilgim yoktur.” şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-4)
Eski yönetim kurulu üyesi Serdar DENİZ e-mail olarak verdiği yazdı beyanında; “Kooperatif adresini başka kooperatiflerin, şirketlerin ya da yüklenicilerin adres olarak gösterip göstermediği konusunda herhangi bir bilgim yoktur. Kooperatif ilgili dönem denetim kurulu üyesi Şenol Aslanoğlu ile yüklenici şirketler arasında çıkar ilişkisi olma ihtimali iddiası ile ilgili olarak, çıkar ilişkisi olduğu yönünde herhangi bir bilgim yoktur." şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-5)
Kooperatifin halihazır yönetim kurulu üyeleri Hasan ULU, Serhat ALTIN ve Ali ALP YAVUZ’a ait yazılı beyanlarında; “S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifimiz eski adresi Şenol ASLANOĞLU' na ait SmartSlart iş merkezinde bulunmaktadır, Yüklenicimiz CASAMAR firmasının adresi bu iş merkezi olarak gözükmemektedir fakat sahihi Ebu Bekir YILMAZIN Şenol ASLANOĞLU' nun ablasının damadı olduğu, şirketinin ihale tarihinden çok kısa zaman önce kurulduğu, inşaat tecrübesinin olmadığı ve yeterliliğinin bulunmadığı, sözleşme için banka teminat mektubunun alınmadığı vb. bilgiler tarafımızca tespit edilmiştir. Yüklenici firmanın ofisini kiralarken kefilinin Şenol Aslanoğlu olduğuna dair duyumlarımız mevcuttur." şeklinde ifade edilmiştir. (Ek-6)
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile birlikte birden fazla kooperatif ve şirketin adreslerini aynı iddiası ile ilgili olarak;
S,S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescilli merkez adresinin; “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 İç Kapı No:4 Bayraklı /İZMİR” olduğu, (Ek-13)
Aynı adreste;
“S.S. İMECE YAKA KONUT YAPI KOOPERATİFİ,” ve “S.S. İŞ İNSANLARI ÖRNEKKÖY KONUT YAPI KOOPERATİFİ”nin faaliyet gösterdiği, İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğü ilanları ile kooperatiflerin dosyalarındaki belgelerinden anlaşılmaktadır. (Ek-13)
25.09.2024 tarih ve 10540121 sayılı yazımız ile iddia konusu “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 İç Kapı No:4 Bayraklı /İZMİR” adresinde kayıtlı bulunan yapı kooperatifleri ile şirket isimleri Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden talep edilmiş olup, Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün 09.10.2024 tarih ve E.24409 sayılı cevabi yazılarında “ilgi yazınızla sorulmakta olan hususlar müdürlüğümüz sicil kayıtlarının adres ile tetkik edilememesi nedeniyle bilinememektedir.” şeklinde ifade edildiğinden iddia konusu adreste, yukarıda adı geçen üç (3) adet yapı kooperatifi ile bir (1) adet şirketin dışında kaç adet yapı kooperatifinin bulunduğu tespit edilememiştir. (Ek-14)
Daha sonra S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescilli merkez adresinin; “Aktepe Mah. Altan Aydın Cad. No:53/1 Gaziemir /İZMİR” olarak değiştirildiği ve 30.07.2024 tarihinde tescil edildiği anlaşılmaktadır. (Ek-14)
1163 sayılı Kooperatifler Kanunun “I - Mecburi Hükümler” başlıklı 4. maddesinde; “Kooperatif anasözleşmesinde aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer olması gerektir.
Kooperatifin adı ve merkezi,..” denilmekte olup, kuruluşu yapılan ve tüzel kişilik kazanan kooperatifin merkez adresinin belirtilmesinin zorunlu olduğu, söz konusu kooperatifin Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescilli merkez adresinin mevcut olduğu anlaşılmakla birlikte,
1163 saylı Kooperatifler Kanunu ve Konut Yapı Kooperatifi Örnek Ana sözleşmesinde, birden fazla kooperatifin veya şirketin aynı yerde merkez adresinin olamayacağı hususunda sınırlayıcı bir hüküm yer almamaktadır.
Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri ile Yüklenici Firma Arasında Menfaat İlişkisi Olma İhtimali İddiası İle İlgili Olarak;
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile CASAMARÎN YAPI ANONİM ŞİRKETİ arasında, 03.11.2022 tarihinde, İzmir İli Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap için “PROJE YÖNETİMİ VE TAŞERON İNŞAAT YAPIM SÖZLEŞMESİ” sözleşmesi imzalandığı, (Ek-15)
CASAMARÎN YAPI ANONİM ŞİRKETÎ’nin 10.10.2022 tarihinde Ebubekir YILMAZ tarafından kurulduğu ve şirketin tüm hisselerinin Ebubekir YILMAZ’a ait olduğu, şirket adresinin “Alsancak Mah. Kıbrıs Şehitleri Cad. Aksoy Plaza Blok No: 152/122 Konak İZMİR” olduğu, (Ek-14)
Daha sonra şirketin unvanının CASMAR MÜHENDİSLİK YAPI ANONİM ŞİRKETİ olarak değiştirildiği ve 05.12.2022 tarihinde Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil edildiği, (Ek-14)
Ticaret Sicil Gazetelerinden yapılan incelemede;
Şirketin Yönetim Kurulu üyesi Ebubekir YILMAZ’ın yerine 09.08.2023 tarihinde Suzan TÜKENMEZ’in görevlendirildiği, 23.11.2023 tarihinde de yönetim kurulu üyesi Suzan TÜKENMEZ’in yerine yeniden Ebubekir YILMAZ’ın görevlendirildiği, (Ek-14)
CASAMARÎN YAPI ANONİM ŞİRKETİ’nin Ticaret Sicil Müdürlüğündeki merkez adresinin Alsancak Mah. Kıbrıs Şehitleri Cad. Aksoy Plaza Blok No:152/122 Konak İZMİR” olduğu, dolayısıyla S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile yüklenici firmanın merkez adreslerinin farklı olduğu anlaşılmaktadır.
Eski Denetim Kurulu Üyesi Şenol ASLANOĞLU tarafından yapılan açıklama tutanağında; Kooperatif merkezinin bulunduğu “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 İç Kapı No:4 Bayraklı /İZMİR” adresindeki binanın mülkiyetinin kendi şirketine ait olduğu, kentsel dönüşüm kapsamındaki kooperatiflerin kira masrafı az olsun diye burasının merkez olarak seçildiği ifade edilmiştir. (Ek-16)
Kooperatifin hali hazır yönetim kurulu üyeleri Haşan ULU, Serhat ALTIN ve Ali ALP YAVUZ’a ait yazılı beyanlarında;
Kooperatifin eski adresinin Şenol ASLANOĞLU’na ait Smart Start İş Merkezinde olduğu, yüklenici firma olan CASAMAR Firmasının adresinin de bu işyerinde gözüktüğü, firmanın sahibi Ebubekir YILMAZ’ın Şenol ASLANOGLU’nun ablasının damadı olduğu, şirketin ihale tarihinden çok kısa bir süre önce kurulduğu, firmanın inşaat tecrübesi ve yeterliliğinin bulunmadığı, sözleşme için banka teminat mektubunun alınmadığı, Yüklenici firmanın ofisini kiralarken kefilinin Şenol Aslanoğlu olduğuna dair duyumlarımız mevcuttur gibi iddialar yer almaktadır. (Ek-6)
Konu ile ilgili olarak 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu “2. ŞÜMULÜ VE SINIRLANDIRILMASI” başlıklı 59. maddesinde; “Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir.
Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır.
Yönetime veya temsile yetkili şahısların kooperatife ait görevlerini yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin aliminin, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Alınacak gayrimenkullün kooperatifin amacına uygun olması gerekir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna siren bir ticari muamele yapamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz. /
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz.” denilmekte olup,
Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin ve kooperatif personelinin bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamelede bulunamayacağı hüküm altına alınmış olmakla birlikte, kooperatif DENETÎM KURULU üyeleri için böyle bir sınırlamanın getirilmediği anlaşılmaktadır.
Her ne kadar yüklenici CASAMAR firmasının sahibi Ebubekir YILMAZ’ın, denetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU’nun ablasının damadı olduğu iddia edilmekte ise de, kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile adı geçen denetçi Şenol ASLANOĞLU’nun bu firma ile doğrudan ticari ilişkisi olduğu yönünde tarafımıza somut bir belge sunulmamıştır.
Bir Kooperatifte Yönetim Kurulu Üyesi Olan Bir Kişinin Aynı Zamanda Başka bir Kooperatifte Denetçi Olduğu Hususu İle İlgili Olarak;
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin kuruluşundaki kurucu yönetim kurulu üyelerinin;
Serdar DENİZ
Ayşe Cansu AYHAN
Pakize KAVAK’ tan oluştuğu,
Kurucu denetim kurulu üyelerinin;
Anıl DEMİRCİ ve
Yaren Zeynep ERDAL olduğu, (Ek-17)
Kooperatifin 16.02.2022 tarihinde yapılan genel kurul toplantısında yönetim kurulu asil üyeliklerine;
Serdar DENİZ
Ümit ERKOL ve
Emre Pınar KlLIÇ’ın
Denetim kurulu asil üyeliklerine de;
Şenol ASLANOĞLU ve
Salih TAŞÇI’nın seçildikleri anlaşılmaktadır. (Ek-7)
S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifinde 07.01.2022 tarihinden itibaren yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan ŞENOL ASLANOĞLU’nun aynı zamanda S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinde 16.02.2022 tarihi itibariyle denetim kurulu üyeliğine seçildiği görülmektedir. (Ek-18)
Konu ile ilgili olarak Konut Yapı Kooperatifleri Ana sözleşmesinde; “Seçilme şartları ve bağdaşmayan görevler” Başlıklı 54. Maddesinde; Denetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır:
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak,
Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre mahkum olmamak,
Aynı zamanda kooperatifte yönetim kurulu üyesi, bu üyelerden birinin eşi, kooperatif personeli veya yönetim kurulu üyeleriyle üçüncü derece dahil kan ve kayın hısımlığı bulunmamak, yönetim kurulu üyeleriyle aralarında iş ortaklığı bulunmamak,
Aynı zamanda denetim kurulu üyelerinden birinin eşi olmamak ve birbirleri ile ikinci derece dahil kan ve kayın hısımlığı bulunmamak,
En az lise düzeyinde diploma sahibi olmak" denilmek suretiyle yapı kooperatiflerinde denetim kurulu üyesi seçilme şartlan belirlenmiştir.
Belirlenen bu şartlar içerisinde yönetim kurulu üyesi olan bir kişinin başka bir kooperatifte denetim kurulu üyesi olarak seçilmesine engel bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
İnşaatların sözleşmede belirtilen yapım süresi bitmek üzere olduğu halde, imalatların %30 düzeyinde kaldığı, kooperatife yatan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı, dolayısıyla ortakların zararına sebep olunduğu iddiasının incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialarda özet olarak; Yüklenici taşeron firmaya bütün süre uzatımlarının verildiği, sözleşmeye göre inşaatların yapım süresinin temmuz ayında bittiği halde inşaatların seviyesinin yüzde otuz (%30) seviyelerinde kaldığı, ortaklardan alınan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı, bu rantın İl Başkam mı, Murat Bakan mı, Dilek Coşkun mu, Tunç Soyer mi tarafından yendiğinin araştırılması ve oluşan zararın hesabının sorulması gerektiği ifade edilmiştir. (Ek-2)
Eski yönetim kurulu üyesi Emre Pınar KILIÇ açıklama tutanağında; “İnşaatların seviyesi ile ilgili olarak, teknik bilgim olmadığından dolayı yüzde oran belirtme imkanım yoktur. Teknik personel ile yaptığımız görüşmelerde Yüzde otuz (%30) civarında olduğu söylendi.
İnşaatların gecikmesinin en büyük nedeni, İZBETON'un yer teslimini geç yapmasından kaynaklanmıştır. 2022 Mart ayında teslim edilmesi gereken inşaat alanı 2023 Mart ayında gerçekleşmiştir. Bu da sadece 2 blok un yer teslimidir. Diğer bloklar daha sonra parça parça teslim edilmiştir. İnşaat alanındaki zemin sıvılaşması çıkmasından kaynaklı yapılması gereken teknik çalışmalar ülkemizde yaşanan deprem felaketinden dolayı İZBETON A.Ş. nin personel ve ekipmanının deprem bölgesine gitmesi nedeniyle yer tesliminin gecikmesine neden olmuştur. Ayrıca Türkiye genelinden deprem bölgesine işçi ve iş makinası (kule vinç) transferi olduğundan yüklenici firmanın da zaman zaman personel ve ekipman bulmada sıkıntılar yaşamasına neden olmuş ve bu da inşaatların gecikmesine neden olmuştur. İnşaat projeleri üzerinde statik, mimari, elektrik ve mekanik projelerindeki revize ve eksikliklerden kaynaklı gecikmelerde olmuştur. Yine Gaziemir Belediyesi'nin yeni Pazar yeri belirleyememesi nedeniyle bizim inşaat alanına Pazar kurulduğundan yer teslimi geç olmuştur. Yönelim kurulu olarak bizim dışımızda gelişen hu sebeplerden dolayı bizde İZBETON A.Ş’den süre uzatımı için yazılı olarak talepte bulunduk. İZBETON A.Ş. tarafından yazılı olarak süre uzatımı verildiğini biliyorum. Bu yazışmalar kooperatiften temin edilebilir. Biz yönetim kurulu olarak inşaatların süresinin uzamaması için gerek sözlü gerekse yazılı olarak elimizden gelen gayreti gösterdik. Maalesef yaşanan bu gecikmeler bizim dışımızda kaynaklanan sebeplerdir. Son olarak İZBETON A.Ş. tarafından kooperatifle yapılan sözleşmenin iptal edildiğini duydum.
Yönetim kurulu üyeliğinden ayrıldığım 28 Haziran 2024 tarihi ve yeni yönetim kurulu tescil edilip göreve başlayana kadarki zorunlu ödemeler dahil olmak üzere (seçilen yeni yönetimin bilgisi dahilinde) bütün harcamalarımız muhasebe usul ve esaslarına uygun olarak makbuz, fatura vb. karşılığında yapılan ödemelerdir. Zaten kooperatifimiz bağımsız denetim firması ve iç denetçilerimiz tarafindan da denetlenmektedir. Mali konularda tarafımıza herhangi bir ikaz ve uyarı da yapılmamıştır." şeklinde yazılı beyanda bulunmuştur. (Ek-3)
Eski yönetim kurulu üyesi Ümit ERKOL 31.10.2024 tarihli e-mail açıklamasında; “Kooperatif inşaatının gecikmesinin birden fazla nedeni olmuştur. Öncelikle İZBETON arsayı temel atılacak şekilde teslim etme yükümlülüğünü bir yıl gecikme ile yerine getirmiştir. İnşaat alanında zemin sorunları çıkmasından dolayı sağlam bir inşaat yapmak amacı ile bir dizi çalışma yapılması zorunluluğu gecikmeye neden olmuştur. Aynı dönemde ülkemizin büyük bir deprem felaketini yaşaması sonucunda İZBETON A.Ş'nin deprem bölgesine yoğun işçi ve iş makinası gönderdiği bilgisi tarafımıza verildiğinden Kooperatif inşaatında gecikmeler yaşanmıştır.
Kooperatifin kuruluşundan haşlayarak resmi hesapları tüm üyelere verilmiş, ilan edilmiş ödemelerin bu hesaplara yapılması istenmiştir. Bilgim dahilinde üyelerin farklı bir hesaba para yatırması istenmemiştir. Ödemelerden sorumlu yönetim kurulu üyesi değilim. Bilgim, ödemelerin resmi hesaptan genel kurul kararları ve yapılan sözleşmeler doğrultunda yapıldığı yönündedir. Kooperatifin muhasebeci, mali müşavir bağımsız denetim firması sözleşmeleri mevcuttur. Bilgim dahilinde bu yönde bir ikaz ya da itiraz olmamıştır.” şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-4)
Eski yönetim kurulu üyesi Serdar DENİZ e-mail olarak verdiği yazılı beyanında; “İnşaatın gecikme süreci, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı tarafindan arsanın bir kısım zemininde killi toprak tespit edilmesi ve bunun yapıya zarar vereceği kanaati nedeniyle, zemin iyileştirme çalışmalarını İZBETON'dan istemesi nedeniyle uzamıştır. İZBETON'un bu süreci tamamlaması inşaat ruhsatını alması ve kazıyı tamamlayıp sözleşmeye göre yeri bizim kooperatifimize teslim etmesi gecikmiştir. Bu da inşaatın başlamasını geciktirmiştir. Tüm süreç İZBETON ve İzmir Büyükşehir ile birlikte götürülmüştür. Bu süreç boyunca toplantılar yapılmış ve şantiyede de karşılıklı tutanaklar tutulmuştur. Bu kayıtların hepsi kooperatif arşivinde mevcuttur. Malum olacağı üzere ülkemizin deprem riski altındadır. Bu nedenle inşaatın en güvenilir ve sağlam şekilde neticelenmesi için gecikme süreci içerisinde ne İZBETON A.Ş. ne de Büyükşehir Belediyesi'nin zemin hakkındaki tespit ve kararlarına kooperatif yönetimi olarak muhalefet etmedik. İşin ehli olan İZBETON A.Ş. ve Büyükşehir Belediyesi'nin teknik kadrosunun tespit ve önerilerine uygun şekilde hareket etmeye çalıştık. Ancak hu süreçte de inşaatın bir an evvel başlaması ve zemin etüdü çalışmalarının en sağlıklı şekilde nihayete ermesi için gereken hassasiyeti gösterdik. Tüm bu sürece ilişkin kayıtlara İZBETON, Büyükşehir Belediye ve Kooperatif arşivinden ulaşılabilir.
Kooperatifte ödemeler internet Bankacılık şifreleri elinde olan Pınar Hanım tarafından yapılırdı veya Banka talimatı ile Bankaya talimat verilirdi. Nelerin ödemesinin yapılabileceği hususunda Genel Kurul kararlarında üyelerce karar verilmiştir. Kooperatifimize kesilen faturalar Kooperatif Başkanı olarak benim de onayımdan sonraya Banka Talimatı ile (ki çift imza gerekir) veya internet Bankacılığı ile yapılır. Pınar Hanım'ın ” talimat ile yapardım internet Bankacılığı işlemlerini" demesi sanırım gelen faturaları görüp, son onayı Kooperatif başkanı olarak benim de onaylamanı nedeniyledir diye düşünüyorum. Kooperatifimizde Fatura veya sözleşme olmadan herhangi bir kimseye ödeme yapılamaz, yapılmamıştır da.^ şeklinde beyanda bulunulmuştur. (Ek-5)
Kooperatifin halihazır yönetim kurulu üyeleri Haşan ULU, Serhat ALTIN ve Ali ALPYAVUZ’a ait yazılı beyanlarında; ‘‘‘‘İzmir Büyükşehir belediyesinin yaptırdığı mahkeme bilirkişi seviye tespitine göre inşaatımız seviyesi % 9,77 düzeyinde kaldığı bilgisi doğrudur. Kooperatifimizde paranın kimin cebine gittiği belli olmadığı bilgisi doğrudur. Konu ile ilgili dilekçemizi avukatımız ile hazırlayıp savcılığa iletiyoruz.'’'’ şeklinde ifade edilmiştir. (Ek-6)
İZBETON A.Ş. (ÎBB. Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi A.Ş.)’i tarafından Muhatap olarak S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine Bornova 4. Noterliğinden gönderilen 23.07.2024 tarihli ihtarname ile “...Belediye Meclis Kararı gereğince İZBETON A.Ş. ile İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ arasında protokol imzalanmıştır. Protokol gereğince yükümlülüğümüz altında bulunan işi için kooperatif yönetiminiz ile 25.02.2022 tarihinde ilgi protokol imzalanarak 10.03.2022 tarihinde tarafınıza yer teslimi yapılmıştır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi ’nin 04.07.2024 tarih ve 2029982 sayılı yazısı ile; Belediye ve şirketimiz arasında imzalanan “İzmir İli Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım’’ işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık Talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerinin yapı kooperatifi yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması hususunda talimat verilmiştir. Bu kapsamda, İZBETON A.Ş. Yönetim Kuruluna sunularak imzalanmış protokol sona erdirilmiştir. ” denilmek suretiyle, (Ek-10)
İZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine arasında İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi için 25.02.2022 tarihinde yapılan protokole istinaden 10.03.2022 tarihinde yer teslimi yapıldığı, ancak yüklenici kooperatifin müteahhitlik belgesi/yetkisi olmadığından imzalanan yapım işi sözleşmesinin 23 Temmuz 2024 tarihi itibariyle tek taraflı olarak iptal edildiği görülmektedir.
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi adına Av. Nilgün DAĞGEÇEN ve Av. Simge Elif ERSOY tarafından Muhatap İZBETON A.Ş., İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı ve Egeşehir Yapı Planlama Müşavirlik ve Teknoloji Anonim Şirketine, İzmir 15. Noterliğinden gönderilen 26.07.2024 tarihli İHTARNAME ile “...yer teslimi her ne kadar 10.03.2022 olarak belirlenmiş ise de inşaat ruhsatı İZBETON tarafindan 14.09.2022 tarihinde alınmıştır. İZBETON tarafından işveren sıfatı ile SGK tescilini 29.03.2023 tarihinde yapmış ve 03.04.2024 tarih ve 788 sayılı yazı ile bildirmiştir. ” denilmek suretiyle, aslında yer tesliminin İZBETON tarafından 14.09.2022 tarihinde yapıldığı ifade edilmiştir. (Ek- 12)
İZBETON A.Ş. ile kooperatif arasında düzenlenen 25.02.2022 tarihli yapım işi sözleşmesinin İşe Başlama ve Bitirme Tarihi Başlıklı 12. maddesinde; “Yüklenici, işyeri teslim tarihinden itibaren 820 takvim günü içinde işi geçici kabule hazır hale getirmekle yükümlüdür?" ifadesi yer almaktadır. (Ek-9)
İZBETON A.Ş. tarafından belirtilen 10.03.2022 tarihi itibariyle 820 günlük inşaat yapım süresi eklendiğinde inşaatların bitirilmesi gereken tarihin Temmuz 2024 sonlarına tekabül ettiği, İZBETON A.Ş. tarafından yapım işi sözleşmesinin de 23.07.2024 tarihinde kooperatifin müteahhitlik belgesi olmadığı gerekçesi ile tek taraflı olarak feshedildiği anlaşılmaktadır.
Dönemin yönetim kurulu üyelerinin yazılı beyanlarında, inşaatların yapım sürecindeki gecikmenin; 06.02.2022 tarihinde yaşanan deprem dolayısıyla iş makinalan ve personelin deprem bölesine gönderilmesi, İZBETON A.Ş. tarafından iş yeri tesliminin gecikmeli yapılması, yine deprem nedeniyle yüklenici firmanın işçi bulmada zaman zaman zorluk çekilmesi, aynı durumdaki başka bir kooperatifte yaşanan imalattan kaynaklı işin durdurulmasının kendi kooperatifleri içinde uygulanması, inşaat projeleri üzerinde statik, mimari, elektrik ve mekanik projelerindeki revize ve eksikliklerden kaynaklı gecikmeler olması gibi nedenlerden kaynaklandığı belirtilmiştir.
Medyada yer alan Osman GÖKÇEK’e ait açıklamalarda inşaatların genel seviyesinin (İZBETON A.Ş. ile sözleşme imzalayan birden fazla kooperatifin tümü için) % 30 düzeyinde olduğu,
İlgili dönemin (eski yöneticiler) yazılı beyanlarında, S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi tarafından yapılan inşaatların seviyesinin % 30 civarında olduğu, Kooperatifin halihazır yönetim kurulu üyeleri Haşan ULU, Serhat ALTIN ve Ali ALPYAVUZ’a ait yazılı beyanlarında, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından mahkeme bilirkişisine yaptırılan seviye tespit raporunda inşaatların % 9,77 seviyesinde olduğu belirtilmektedir. (Ek-6)
Bakanlığımız (Mesleki Hizmetler Genel MüdürIüğü)Tn “Yapı Kooperatifleri ve Üst Birliklerinin Denetiminde Uygulanacak Esas ve Usuller’în belirtildiği 26.06.2019 tarih ve 2019/10 sayılı Genelgesinin “İncelenemeyecek Dilekçeler ve Şikayet Konuları” başlıklı 6. maddesinin 3. fıkrasında; “Üçüncü kişilerle yapılan özel nitelikli sözleşmelerden doğan hukuki uyuşmazlıklara dair iddiaları içeren dilekçeler incelenmez. ” hükmü uyarınca;
S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile kooperatife karşı 3. kişi olan İZBETON A.Ş. arasında imzalanan ve İZBETON tarafından tek taraflı olarak iptal edilen İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi protokolü ile,
Yine S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile CASMAR MÜHENDİSLİK YAPI ANONİM ŞİRKETİ arasında imzalanan “Proje Yönetim ve Taşeron İnşaat Yapım Sözleşmesinden kaynaklanan hukuki uyuşmazlık hususları incelenememiştir.
Kooperatifte yapılan ödeme miktarları ve kooperatif adına yapılan harcamalarla ilgili mali durumun, muhasebe usul ve esasları alanında uzman bilirkişilerce incelenmesi neticesinde hazırlanacak raporlar kapsamında değerlendirilerek, halihazır inşaatlarda yapılan imalatlar ile kooperatif genel giderleri için yapılan ödeme miktarları sonucuna göre kooperatif ortaklarının zararına sebep olunduğu tespit edilmesi halinde ilgili yönetim kurulu üyeleri hakkında işlem yapılması gerektiği değerlendirilmiştir denilmektedir bu husustaki detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Bu konunun benimle ilgili herhangi bir ilgisi yoktur. Tamamen kooperatifi ilgilendirmektedir.
SORU: Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce Hazırlanan27.12.2024 TARİH VE 6356567-2024/13 sayılı raporun konusunun;
1-İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığın tarafından yürütülen Örnekköy Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON’a Meclis Kararı ile devredildiği iddia edilen arsa üzerine konut yapmak üzere S.S. İş İnsanIarı Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON (İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi adına Genel Müdür Heval Savaş KAYA tarafından kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak kooperatif adına da genel kurul karan olmadan 1163 sayılı kooperatifler Kanununa aykırı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı, ve daha sonra genel kuruldan yetki alındığı,
2-S.S. İş insanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi de dahil birden fazla yapı kooperatifinin merkez adresi ile yüklenici firmanın adresinin aynı olduğu, Bir kişinin bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi iken başka kooperatiflerde denetçi olduğu, Kooperatif inşaat yapım işinin yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU tarafından kurdurulan Dilek COŞKUN’a ait şirkete verildiği dolayısıyla çıkar ilişkisi olabileceği,
3-Kooperatif inşaatlarının Belediye tarafından mühürlendiği, İnşaatların yapını süresi bitmek üzere olduğu halde imalatların %30 düzeyinde kaldığı, kooperatife yatan paraların kimlerin cebine gittiğinin olmadığı, dolayısıyla ortakların zararına sebep olunduğu, Hususlarındaki iddiaların incelenmesi olduğu belirtilerek
Raporun Yapılan inceleme balığı altında;
1-İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı taralından yürütülen Örnekköy Kentsel Dönüşüm Uygulamaları kapsamında Mülkiyeti Büyükşehir Belediyesinde iken, daha sonra Belediye iştiraki olan İZBETON’a Meclis kararı ile devredildiği iddia edilen arsa dthrlife konut yapmak üzere S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON (İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi) adına Genel Müdür Heval Savaş KAYA tarafından kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak kooperatif adına da genel kurul karan Almadan 1163 sayılı kooperatiflar Kanununa aykırı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi ynzalandığı ve daha sonra genel kuruldan yetki alındığı hususunun incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialarda özet olaıak, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından vatandaşlardan kentsel döşüm kapsamında aldığı arsaların yapım işini Büyükşehir Belediyesi Meclisinin oybirliği ile aldığı kararla Büyükşehir Belediyesi’nin alt taşeron firması olan IZBETON’a devredildiği, kentsel dönüşüm kapsamında yapılması planlanan inşaat yapım işinin bir bölümünün İZBETON tarafından İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine kat karşılığı inşaat sözleşmesi ile devredil jlgL İZBETON ile kooperatif arasında imzalanan yapım işi sözleşmesinde İZBETON Genel Müdürt Heval Savaş KAYA’nm kanuna aykırı olarak tek imza ile sözleşmeyi imzaladığı,
İzmir deprem bölgesi olması nedeniyle inşaatların İzmir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığınca denetlendiği, yüklenici firmanın inşaat işini düzgün yapmadığının tespit edildiği, demirlerle ilgili sıkıntı olduğundan dolayı beton atılmaması gerekirken şirket tarafından beton atıldığı, durumun Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanılğınca Karşıyaka Belediyesine bildirildiği ve inşaatların mühürlendiği, bu işin çözülmesi için Kentsel Dönüşüm Dari Baykanlığına baskı yapıldığı, inşaatın yıkılması riskinden dolayı Daire Başkanı tarafından işin çözülmediği, dolayısıyla Daire Başkanlığı’nm Belediye Başkanı Tunç SOYER. tarafından tamamen kapatıldığı, işi devam ettirebilmek için kooperatife süre uzatımı verildiği, yönetim kurulu kararı olmadan devir işlemi yapıldığı daha sonra kooperatif genel kurııluna alındığı hususları belirtilmektedir.(Ek- 2)
Konu ile ilgili olarak, kooperatif eski kurulu üyesi olan ve İZBETON A.Ş.’i ile kat karşılığı inşaat sözleşmesinde imzası bulunan yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOGLU yazılı olarak; “İZBETON adına tek imzalı olarak imzalandığı iddiası ile ilgili olarak benim diyecek bir sözüm yoktur. Ona konu ile ilgisi olanların cevap vermesi gerekir. Genel kurul kararı olmadığı halde sözleşme yapıldığı ve İZBETON ile usulsüz sözleşme imzalandığı iddiası yargı konusu olmuş ve sonuçlanmıştır şeklinde beyanda bulunmuştur. (Ek-3).
Kooperatifin eski yönetim kurulu üyesi olan ve İZBETON A.Ş.’i ile kat karşılığı inşaat sözleşmesinde imzası bulunan yönetim kurulu üyesi Dilek COŞKUN’un yazılı beyanında özet olarak; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün şikayeti üzerine yönetim kurulu üyesi olarak yargılandığını, İzmir 44. Asliye Ceza Mahkemesinin 2024/5 Esas sayılı dosyasında beraat ettiğini ve bu karanın kesinleşmiş olduğunu; Hüseyin CENGİZ’in talimatıyla bazı şirketlerde ve kooperatifte yöneticilik görevinde bulunduğunu, Kooperatif işlerinden anlamadığı için de İzbeton A.Ş. ile yapılan sosözleşmeden 11 gün sonra kooperatif yönetiminden ayrıklığını beyan etmiştir(Ek-4).
Kooperatifin eski yönetim kurulu üyesi olan Hüseyin CENGİZ yazılı olarak; "İlgili sözleşmede benim imzam bulunmamakla birlikle yönelim kurulu üyeleri tarafından tesis edilen iş ve işlemler ilgiIi kanunlara uygundur. İZBETON adına imza yetkisinin şartlarının neler olduğu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur. Kaldı ki bu konular yargıya intikal etmiş olup, yargı süreci beraatla sonuçlanmış ve karar kesinleşmiştir. Söz konusu yargı kararı tarafınıza sunulmuştur. ” şeklinde beyanda bulunmuştur.
Kooperatifin eski yönetim kurulu üyesi Serpil OLTULU açıklama tutanağında; Kooperatif ile İZBETON A.Ş'i arasında yapılan sözleşme biz göreve gelmeden önce imzalanmıştır.Konu yargıya intikal etmiş ve bildiğimiz kadarıyla da sonuçlanmıştır:' şeklinde yazılı bulunmuştur (Ek-6).
Kooperatifin halihazır yönetim kurulu üyeleri e-mail olarak gönderdikleri yazılı beyanlarında; “İzbeton tarafından sözleşmenin kooperatifin “Müteahhitlik Karnesi Olmaması İzmir Büyükşehir Belediyesinin gerekçe yaparak noter kanalıyla feshettiğini öğrendik (eki;İzbe ton 'un 4734 sayılı yasaya aykırı hareket ettiği hakkında ortakların haberi olmadığı gibi, vermedi. Yönelim kurulunda görev almadan önce, ortak olduğumuz dönemde lü$ ortaklara inşaatın İzmiı Büyükşehir Belediyesi nin güvencesinde olduğu yönünde açıklcı^İdl^r yapıldı. Esasen bu nedenle kooperatife ortak olmuştuk. Sözleşmenin feshi ile birlikle böyle olmadığını gördük ve gerçeklerin ortaya çıkması, için olağanüstü genel kurul isledik; noterden ihtar gönderdik. Böylece yönetim kurulu olarak seçildik. Bizlerin geçmiş dönemde bildiği en önemli konu, dönemin yönetim kurulu üyeleri, İzbeton ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ’nin yaptığı açıklamalar ve gazete haberleriyle ortakları yanlış yönlendirdiğidir.ifade edilmiştir.
1.1.) S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Koopedetifi ile İZBETON (İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi) adına Genel Müdür Heval Savaş Kaya KAYA tarafından kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak imzalandığı iddiasanın incelenmesi:
S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında 07.01.2022 tarihinde imzalanan protokolün yüklenici kooperatif olarak yönetim kurulu üyeleri Şenol ASLANOĞLU ile Dilek COŞKUNTınJmzasının bulunduğu, idare olarak da İZBETON kaşesi altında tek imzanın yer aldığı anlaşılmaktadır. (Ek-8)
İZBETON adına atılan bu intenıroenel Müdür Heval Savaş KAYA’ya ait olduğu ve kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarakkat karşlığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı iddiasının, ilgili mevzuat kapsamında deaerleo^Miysi gerektiğinden, bu konunun 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında incelenecek bir madiği değerlendirilmiştir.
1.2.) S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İZBETON A.Ş. arasında genel kurul kararı olmadan sayılı Kooperatifler Kanununa aykırı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı ve daha sonra genel kuruldan yetki alındığı hususunun incelenmesi;
Kooperatiftir arşiv dosyasının tetkiki neticesinde;
Kooperatif yönetim kurulunca, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa aykırı ve usulsüz olarak ve ayrıcakurul kararı olmadığı halde kooperatif adına İZBETON ile kal karşılığı inşaat yapım sözleşmesi hazırlandığı ve daha sonra genel kurulda bu sözleşmenin kabul edildiği hususunun, İl Müdürlüğümüzce düzenlenen 11.07.2023 tarih ve 6355667-2023/11 sayılı Denetim Raporu (Ek-8) .^kapsamında incelendiği, ilgili yönetim kurulu üyeleri hakkında 12.07.2023 tarih ve 6858326 sayılı Denetim Raporu ile İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu (Ek-9) ve konunun İzmir 44. Aslive Ceza Mahkemesi’nin 2024/5 Esas, 2024/267 Karar nolu kararının konusu olduğu anlaşılmaktadır (Ek-10)
İZBETON A.Ş. (İBB. Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Kanalizasyon Ticaret Sanayi A.Ş.)’ tarafından muhatap olarak S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine Bornova 4. Noterliğinden gönderilen ihtarname ile “ Belediyemizin kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında 6306 saydı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi hakkındaki kanunun 8.2. maddesi uyarınca yürütülen işlemler neticesinde Belediye Meclisi kararı gereğince Şirketimiz İzbelon A.Ş. ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında protokol imzalanmıştır, protokol gereğince yükümlülüğümüz altında bulunan işi için kooperatif yöneliminiz ile 07.01 2022 tarihinde ilgi protokol imzalanarak 17.01.2022 tarihinde tarafınıza yer teslimi yapılmıştır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin 04.07.2024 tarih ve 20299^2^$^ yazısı ile; Belediye ve şirketimiz arasında imzalanan “İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 111. ve IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kal Karşılığı anahtar feslim Yapım " işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık. Talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerinin yapı kooperatifi yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması hususunda talimat verilmiştir. Bu kapsamda İZBETON A.Ş. Yönelim Kuruluna sunularak imzalanmış protokol sona erdirilmiştir.'' Denilmektedir.(Ek-11)
İZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi arasında 07.01.2022 tarihinde imzalanan yapım işi sözleşmesi gerekince (Ek-8/1), 17.01.2022 tarihinde İZBETON A.Ş. tarafından yer teslimi yapıldığı, ancak; kooperatifin müteahhitlik belgesi olmadığı gerekçe gösterilerek imzalanan sözleşmenin Bakanlık Talimatı doğrultusunda 23 Temmuz 2024 tarihi itibariyle tek taraflı olarak iptal edidiği ve inşaatların yapım işinin durdurulduğu (Ek-11),
Kooperatifin İZBETON ile imzalamış olduğu KENTSEL DÖNÜŞÜM KAT KARŞILIĞI ANAHTAR TESLİM YAPI M İŞİ İÇİN yapı müteahhitlik belgesinin zorunlu olup olmadığı ile ilgili olarak, söz konusu kat karşılığı inşaat yapım işi sözleşmesinin, kooperatifin İnekçe gösterilerek feshedilmesi yönünde BAKANLIK TALİMATI olduğu anlaşılmaktadır.
2-S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi de dahil birden fazla yapı kooperatifinin merkez adresi ile yüklenici firmanın adresinin aynı olduğu, bir kişinin bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi iken, başka kooperatiflerde denetçi olduğu, Kooperatif inşaat yapım işinin yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOGLU tarafından kurdurulan Dilek COŞKUN’ajıit şirkete verildiği dolayısıyla çıkar ilişkisi olabileceği, dolayısıyla çıkar ilişkisi olabileceği iddiasının incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialarda özet olarak;
Kooperatif yapım işlerinin Dilek COŞKUN’a ait bir şirkete verildiği, Dilek ÇOŞKUN’un aynı zamanda kooperatif yönetim kurulu üyesi olduğu, Bu şirketin Şenol ASLANOGLU tarafından kurulduğu,, yapım işini alan şirketin adresinin “Adalet Mahallesi 1586/3 Sokak No: 40-1 Bayraklı İZMİR” olduğu, Aynı zamanda İzmir Cumhuriyet Halk Partisi’nin İl Başkanı olan Şenol ASLANOGLU’nun meclis üyesi olarak verdiği adresin de “Adalet Mahallesi 1586/3 No:40 İç Kapı 4 Bayraklı İZMİR” olarak aynı bina olduğu. Sınırlı Sorumlu İş İnsanları Örnekköy Kooperatifinin adresinin; “Adalet Mahallesi 1586 sokak No: 40 iç kapı 4 Bayraklı İZMİR olduğu, Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin adresinin adresinin de; “Adalet Mahallesi 1586 sokak No 40 iç kapı 4 Bayraklı İZMİR''’ olduğu, İZBETON A.Ş ile yapılan sözleşmelerde de Şendi ASLANOĞLU ve Dilek COŞKUN’un imzalarının bulunduğu, Şenol ASLANOöLU’nun aynı zamanda S.S. İş İnsanlaıı Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin de denetçisi olduğu dolayısıyla bu kurulan kooperatifler ile yapım işlerini üstlenen şirketler ile Şenol ASLANOĞLU’nun adreslerinin aynı bina/yer olması nedeniyle aralarında menfaat ilişkilerinin olduğu hususları belirtilmektedir. (Ek-2).
Eski yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOGLU’nun yazılı beyanında; "Söz konusu kooperatiflerin merkezinin bulunduğu "ADALET MAH. 1586/3 Sokak NO:40 İÇ KAPI NO:4 BAYRAKLI İZMİR” adresinde bulunan binanın mülkiyeti benim şirketime aittir. Bu kooperatifler kentsel dönüşüm kapsamında kurulduğundan masraflar az olsun ve kooperalifler kira, personel vb. masraflardan kurtulsun diye merkez olarak burası seçildi. Başka bir amacımız yoktu. Kooperatif işini yapan taşeron EGE TAAHHÜT TEDARİK DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ firması ile benim hiçbir şekilde ticari ilişkim bulunmamakladır. Bu şirketin kurulması ile de herhangi bir alakam yoktur. Bu adreste birden çok firma ve şirketin merkez bulunmaktadır. Bu şirketle bunlardan birisi olduğunu düşünüyorum. Ben 09.01.2023 tarihinde CHP İzmir İl Başkanı oldıım ve kooperatif yönetim kurulu üyeliğinden ayrıldım. Sözü geçen şirketin kurulduğu tarihte İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin İZBETON marifetiyle kentsel dönüşüm yapma planı dahi yoklu. Kooperatif inşaatı yapsın diye benim bu şirkeli kurdurmuş olduğum iddiası mesnetsizdir.” şekline ifade edilmiştir (Ek-3).
Eski yönetim kurulu üyesi Serpil OLTULU konu ile ilgili olarak açıklama tutanağında;
"Bizyönetime geldiğimizde kooperatifin merkez adresi "ADALET MAH. 1586/3 SK. NO:40 İÇ KAPI NO:4 BAYRAKLI İZMİR" idi. Burası Paylaşımlı ofis alanlarından ibaret bir yerdir. Burada bizim haricimizde de birçok şirketin adresi bulunmaktadır. Bu sistem ekonomik olması nedeniyle, bir çok şirketin tercih etmesi sebebiyle kooperatifınde bu sistemi tercih etliği tarafımıza. Bu sistem ekonomik olması nedeniyle yasal olarak ulgulanmaktadır. Daha sonra biz kooperatif merkez adresini buradan kooperatif şantiye alanının bulunduğu "Örnekköy Mah. 7402 Sok. No: 156 İç Kapı No:l Karşıyaka /İZMİR ” adresine taşıdık ve Ticaret Sicil Müdürlüğünde de tescil ettik. Öncesinde yüklenici firmanın kime ait olduğunu ve kimler tarafından kurulduğu hakkında herhangi bir bilgim yoktur. Yönelim kuruluna geldikten sonra firma yöneticilerini tanıdık. " şeklinde yazılı beyanda bulunmuştur (Ek-6).
Kooperatifin hali hazır yönelim kurulu üyeleri e-mail olarak gönderdikleri yazılı beyanlarında; "Yaptığımız araştırmalarda İzbeton ile sözleşme yapan kooperatiflerin nerede ise tamamı aynı adreste yer almakladır. Ancak bu kooperatiflerin tamamının üst birliği, S.S. Batı Anadolu kooperatifler Birliği ’dir ve birliğe bağlı kooperatiflerin de değerlendirmeye alınması gerekmektedir. Ekte, KOOPERATİFLERİN ADRESLERİ, YÖNETİM KURULU ÜYELERİ, İNŞAAT FİRMALARI İLE YAPILAN İMALAT SEVİYERİ (EKİ) VE YİNE BİRDEN FAZLA KOOPERATİFTE ST ALANLARIN YÖNETİM KURULU - DENETİM KURULU ÜYE İSİMLERİ (EK-2) SUNULMUŞTUR. Bu nedenle haber doğrudur ve İZBETON İLE SÖZLEŞME YAPAN KOPERATİFLERİN 4 TANESİ AYNİ ADRESTE KURULMUŞTUR. İnşaat ve imalatı yapan yüklenici | Armanın önceki unvanı EGE TAAHHÜT TEDARİK DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ'dir ve KURUCU ORTAĞI DİLEK COŞKUN'dur, Dilek Çoşkun aynı zamanda 5.5. İŞ İNSANLARI ÖRNEKKÖY KONUT YAPI KOOPERATİFİ Yffmffli KURULU üyesi ve kurucu ortaktır.
EGE TAAHHUT LTD. ŞTI: 14.01.2022 TARİHİNDE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ’NE GİTMİŞ CITY CONSTRUCTION YAPI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ ÜNVANINI ALMIŞTIR. GAZETE HABERLERİNDEN ÖĞRENDİĞİMİZ ÜZERE DİLEK COŞKUN. HİSSELERİNİ YARISINI 14.01.2022 TARİHİNDE ESKİ BİR CHP'Lİ MİLLETVEKİLİNİN KARDEŞİ OLAN ERDAL ŞAROĞLUNA DİĞER YARISINI DA KOOPERATİF DENETİM KURULU ÜYESİ ŞENOL ASLANOĞLU’NUN ÇOK YAKIN ARKADAŞI OLDUĞU BEYAN EDİLEN YILDIRIM KURUOĞLU'NA DEVİR ETMİŞTİR. YİNE GAZETE HABERLERİNDEN ÖĞRENİDLİĞİ ÜZERE, ŞİRKETİN ADRESİ OLAN Adalet Mahallesi 1586/3 Sokak No:40 İzmir Tivaret Odası 'na kooperatif yönetim kurulu üyesi ŞENOL ASLANOĞLU’NUN iş adresi olarak beyan ettiği adresttir. Şirket daha önce zaten dış ticaret firması olarak kurulmuştur ve inşaat Konusunda hiçbir deneyimi bulunmamaktadır. Bir anda unvanını değiştirerek yetkinlik kazanmadığı tartışmasızdır. 2022 yılında tür değişikliği ile inşaat yapabilir hale gelmiştir. Bu durumda yeterliliği H grubu en düşük seviyededir. Yapabileceği If miktarı, ÜSTLENEBİLECEK YAPIM İŞİ MİKTARI (TL) (YAPI YAKLAŞIK MALİYET ESASLI) 6.131.250,01 TL'dir. Yapabileceği tek ada, tek parselde inşaat alanı ise en fazla 2.044 m2 ’dir. Teklif verdiği ihale 770.000 M2 alanı olup kooperatifin müteahhitlik yeterliliğine dahi bakılmadan teklif alındığını kanıtlamaktadır. denilmektedir (Ek-7).
2.1.) Bir adreste birçok kooperatif ve şirket adresinin yer aldığı iddiası ile ilgili olarak;
S.S.İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifinin İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescilli merkez adresinin; “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No :40 İç Kapı No: 4 Bayraklı /İZMİR” olduğu (Ek-12),
Alt yüklenici firma olan EGE TAAHHÜT TEDARİK DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ (daha sonra unvan değiykiliğine gidilmiş, adresinin de; “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 İç Kapı No:4/1 Bayraklı /İZMİR” aynı binada olduğu (Ek-12),
Aynı adreste;
“S.S. İMECE YAKA KONUT YAPI KOOPERATİFİ ve
“S.S. İŞ İNSANLARI GAZİEMİR KONUT YAPI KOOPERATİFİ”
Kooperatiflerimde faaliyet gösterdiği, İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğü İlanları (Ek-12) ile kooperatiflerin dosyalarındaki belgelerinden anlaşılmaktadır.
S.S.İş msltaarı Örnekköy Konut Yapı Kooperatifinin adresinin 28.08.2024 tarih ve 2024/82 sayılı yönetjp kurulu kararı ile “ÖRNEKKÖY MAH. 7402 SOK. NO: 156 İÇ KAPI NO:1 KARŞIYAKA /İZMİR” adresine taşındığı ve 06.09.2024 tarihinde İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil edildiği görülmüştür (Ek-12).
25.09.2024 tarih ve 10540121 sayılı yazımız ile, iddia konusu “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 No:4 Bayraklı /İZMİR” adresinde kayıtlı bulunan yapı kooperatifleri ile şirket isimleri, Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden talep edilmiş olup, Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün 09.10.2024 tarih ve E.24409 sayılı cevabi yazılarında “ilgi yazınızla sorulmakta olan hususlar müdürlüğümüz sicil kayıtlarının adres ile tetkik edilememesi nedeniyle bilinememekledir.(Ek-13) şeklinde ifade edildiğinden iddia konusu adreste yukarıda adı geçen üç (3) adet yapı kooperatifi ile 1 adet şiıketin dışında kaç adet yapı kooperatifi ve şirketin merkezinin bulunduğu tespit edilememiştir.
1163 sayılı Kooperatifler Kanunun “I-Mecburi Hükümler’ başlıklı ifadesinde; kooperatif ana sözleşmesinde aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer alması gerekir. Kooperatifin adı ve merkezi...” denilmek te olup, kuruluşu yapılan ve tüzel kişilik kazanan kooperatifin merkez adresinin belirtilmesinin zorunlu olduğu, söz konusu kooperatifin Ticaret Sicil Müdürlüğünce de tescilli merkez adresinin mevcut olduğu anlaşılmakla birlikte
Kanun ve anasözleşmede, birden fazla kooperatifin veya şirketin aynı adreste olamayacağı hususunda sınırlayıcı bir hüküm yer almamaktadır.
2.2.) Şenol ASLANOĞLU’nun bir kooperatifte yönetici iken başka bir kooperatifte denetçi olduğu iddiası ile ilgili olarak;
S.S.İş İnsanları Ömekköy Konut Yapı KooperatifıninJeBrfi^unun 07.01.2022 tarihinde İzmir Ticaret Sicil Müdürlünce tescil edildiği ve kurucu yönetim kurulu üyelerinin;
Şenol ASLANOĞLU
Hüseyin CENGİZ
Dilek COŞKUN’dan oluştuğu (Ek-12),
Kooperatifin 18.01.2022 tarihinde yapüan genel kurul toplantısında Dilek COŞKUN’un yönetim kurulu asil üyeliğinden ayrılarak yedek yönetim kurulu üyeliğine seçildiği, yönelim kurulu asıl üyeliğine Serpil OLTULU’nun seçildiği (Ek-14)
04.04.2023 tarihli genel kurul kotasında, Şenol ASLANOĞLU ve Hüseyin CENGİZ’in yönetim kurulu asıl üyeliklerinden yerlerine Burak BAKIR, ve Elif SÜRER’in seçildikleri(Ek-14),
Şenol ASLANOĞLU’nun aynı zamanda 16.02.2022 tarihli genel kurul toplantısında S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifinin denetim kurulu üyeliğine seçildiği, dolayısıyla aynı anda iki kooperatifle görev anlaşılmaktadır (Ek-14).
Konu ile ilgili olarak Konut Yapı Kooperatifleri Anasözleşmesinde; “Seçilme şartları ve bağdaşmayan görevletf^föashklı 54. Maddesinde; Denetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır: ™
1) Türkiye Cumhudiyeti vatandaşı olmak ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak.
2) Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarını ya da 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre mahkum olmamak,
3) Aynı zamanda kooperatifte yönetim kııruhı üyesi, bu üyelerden birinin eşi, kooperatif personeli eya yönetim kurulu üyeleriyle üçüncü derece dahil kan ve kayın hısımlığı bulunmamak, yönetim kurulu üyeleriyle aralarında iş ortaklığı bulunmamak,
4) Aynı zamanda denetim kurulu üyelerinden birinin eşi olmamak ve birbirleri ile ikinci derece dahil kan ve kayın hısımlığı bulunmamak,
5) En az lise düzeyinde diploma sahibi olmak." hükmü yer almakta olup,
Bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi olan bir kişinin yukarıda açıklanan şartalır taşıması halinde aynı dönemde başka bir kooperatifte denetim kurulu üyesi olarak görev yapmasına engel bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
2.3.) Kat Karşılığı inşaat Sözleşmesi’nin Şenol ASLANOĞLU tarafından Dilek COŞKUN’a kurdurulan şirketle imzalandığı iddiası ile ilgili olarak; /
Dilek COŞKUN tarafından EGE TAAHHÜT TEDARİK DIŞ TİC. LIMITED ŞİRKETİ kurulduğu ve 04.02.2020 tarihinde İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğünde Tasdik edildiği, şirketin daha sonra 14.01.2022 tarihinde unvanını “CİTY CONSTRUCTION YAPI SANAYİ TİCARET LIMITED ŞİRKETİ” olarak değiştirdiği (Ek-12),
Dilek COŞKUN’un 14.01.2022 tarihinde CİTY CONSTRUCTION YAPI SANAYİ TİCARET LIMITED ŞİRKETİ indeki hisselerinin tamamı nı ERDAL ŞAROĞLU ve Yıldırım KURUOĞULLARI’na devrettiği (Ek-12),
16.03.2022 tarih ve 2022/1 sayılı yönetim kurulu kararı ile şirketin unvanının ““CİTY CONTRUCTİON YAPI SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ” olarak değiştirildiği ve 30.03.2022 tarihli Ticaret Sicil Müdürlüğünce tescil edildiği Ticaret Sicil Gazetelerinden anlaşılmaktadır (Ek-12). '
S.S. İş İnsanları Örnekköy Koma SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve yüklenici olarak inşaat yapım Kooperatifi ile CİTY CONSTRUCTION YAPI arasında 01.02.2022 tarihinde, İzmir İli Karşıyaka İlçesi Alanı IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm kapsamında imzalandığı ve 28.02.2022 tarihinde yer teslimi yapıldığı
Kooperatif ile şirketaftısi^ sözleşme imzalandığı tarihte Dilek COŞKUN’un yönetim kurulu üyesi olmadığı ve söz konusu yüklenici şirkette hissesinin bulunmadığı, her ne kadar şirketteki hisselerinin yarısını o dönemde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan Şenol ASLANOÖLU’nun yakın bir arkadaşına devrettiği iddia edilse de, Şenol ASLANOĞLU ve Dilek COŞKUN’un yönetim kurulu üyesi olarak sözleşme imzalandığı tarihte ve bu tarihten sonraki süreçte, söz konusu şirketle ticari ilişkilerini ispata yönelik somut bilgi ve belgeye ulaşılamamıştır.
2.4.) Yönetim Kurulu Üyesi Şenol ASLANOĞLU’nun kooperatifle ticari ilişkisinin olabileceği iddiasının incelenmesi;
Yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU tarafından yapılan açıklama tutanağında özet Yönetim kurulu üyesi olduğu S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı kooperatifinin merkez adresinde bulunduğu binanın mülkiyelinin kendi şirketine ait olduğu, kentsel dönüşüm kapsamındaki kooperatiflerin kira masrafı az olsun diye burasının merkez olarak seçildiği ifade edilmiştir. (Ek-3).
Kooperatif tarafından “Adalet Mah. 1586/3 Sk. No:40 İç Kapı No:4 Bayraklı /İZMİR adresindeki yer için Smartstart Danışmanlık Eğitim ve Kiralama Limited Şirketine; 2022 yılı Ocak ayından itibaren aylık 1.875,00-TL (binsekizyüzyetmişbeşlira) +KDV, 2023 yılı ocak ayından itibaren 2.500,00-TL (ikibinbeşyüzlira) + KDV ve 2024 yılı ilk sekiz ayı için aylık 3.500,00 (üçbinbeşyüzlira)+KDV kira ödemesi ile toplamda 80.500,00-TL (seksenbinbeşyüz-KDV kira ödemesi yapıldığı anlaşılmaktadır (Ek-16).
Konu ile ilgili olarak 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu “2, ŞÜMULÜ VE SINIRLANDIRILMASI başlıklı 59. maddesinde; Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği, bütün hukuki işlemleri yapabilir.
Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlemine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikle kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır. Yönetime veya temsile yetkili şahısların kooperatife yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur.(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatiflerce kararlaştırlan gayrimenkullerin aliminin, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış sözleşmesi ile yapılması şarttır.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Alınacak gayrimenkül kooperatifin amacına uygun olması gerekir
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası ııanun^biz^ veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna siren bir ticari muamele yapamaz-
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulunun devredemeyeceği yetkileri kullanamaz denilmekte olup,
Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamelede bulunamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Yine aynı kanunun Cezai Sorumluluk” başlıklı Ek Madde 2 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.; Değişik: 23/1 /2008-5798/340 md.); “1. 8 inci maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına 24 üncü maddenin birinci fıkrasına, 46 ncı maddenin ikinci fıkrasına, 56 ncı maddenin ikinci fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına, 62 maddenin ikinci fıkrası gereği sorumlulukları altında bulunan para, mal, defter, belge ve diğer kooperatif varlıklarını teslim etmeyen ve 90 inci maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları ile 72 nci maddenin dördüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerinin iki yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz süne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır” hükmü yer almakta olup,
1163 sayılı kanunun 59. maddesinin 6. fıkrasına aykırı hareket eden yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarının bulunduğu belirtilmiş olup, Kooperatif yönetim kurulu üyesi iken kendi şirketine ait bağımsız bölümü kooperatife kiralayan Şenol ASLANOĞLU’nun kooperatifle ticari muamelede bulunduğu anlaşılmaktadır
3-İnşaatların sözleşmede belirtilen yapım süresi bitmek üzere olduğu halde imalatların %30 düzeyinde kaldığı, kooperatife yatan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı, dolayısıyla ortakların zararına sebep olunduğu iddiasının incelenmesi;
Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’ e ait iddialarda özet olarak; Yüklenici taşeron firmaya bütün süre uzatımlarının verildiği, sözleşmeye göre inşaatların yapım süresinin temmuz ayında bitliği halde inşaatların sseviyesinin (%30) seviyelerinde kaldığı, ortaklardan alınan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı, bu rantın İl Başkanı mı, Murat Bakan mı, Dilek Coşkun mu, Tunç Soyer mi tarafından yendiğinin araştırılması ve oluşan zararın hesabının sorulması gerektiği ifade edilmiştir (Ek-2).
Eski yönetim kurulu üyesi Şenol ASLANOĞLU açıklama tutanağında; "İnşaatların gecikmesinin en önemli sebebi İZBE!ON A.Ş’nin yer teslimini geç yapmasından kaynaklanmıştır. Ortakların ödediği paranın tamamı yaklaşık 229 milyon lira olmakla birlikte bunun yaklaşık 187 milyon lirası yüklenici firmaya ödenmiştir. İnşaatlar yüzde 55 civarında tamamlanmıştır. Bunların net miktarları yapılacak incelemelerden sonra meydana çıkacaktır. Zaten İZBETON tarafından tek taraflı olarak sözleşmeler feshedilmiştir. Kooperatif adına yapılan harcamalar usulüne uygun yapılmıştır." şeklinde yazılı beyanda bulunmuştur .
(Eski yönetim yönetim kurulu üyesi Serpil OLTULU açıklama tutanağında; “Gelinen bu süreçle kooperatifle İZBETON arasında imzalanan inşaat yapım sözleşmesi İZBETON 'un Bornova 4. Noterliği 'nin 23.07.2024 tarih ve 19436 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile tek taraflı olarak feshedilmiştir.
Gecikmeler İZBETON'un yer teslimmi taahhüt ettiği tarihten çok sonra yapmasından kaynaklanmıştır. Ayrıca ülkemizde yaşanan deprem felaketinin neden olduğu tarafımızdan kaynaklı olmayan gecikmeler olmuştur. Ülkenin geçtiği ekonomik kriz, maliyetlerin ciddi olarak artmasına neden olmuştur. Ayrıca 3.Etap projesinde betondan kaynaklı bir problem nedeniyle bu inşaatın durdurulmasını müteakiben bir ilgili olmadığı halde bizim inşaatımız da durduruldu. Bütün bu açıkladığımız ve biziden kaynaklı olmayan hususlar sürenin uzamasına sebep olmuştur.
Kooperatif inşaatı iddia edildiği gibi yüzde otuz seviyelerinde değil yüzde 50 seviyesindedir. Konu ile ilgili İZBETON tarafından mahkemeye başvurulmuş olup, inşaat seviyesinin tespiti çalışmaları devam etmektedir. Bizde raporun sonucunu bekliyoruz. Eksik gördüğümüz hususlara ilişkin itirazlarımızı yapacağız. Kooperatife yapılan ortak aidatlarının nerelere harcandığı SPK onaylı bağımsız denitim firması tarafından zaten İncelenmekledir. İddia edildiği gibi paraların usulsüz olarak harcandığı söylentiden ibarettir. Kooperatif adına yapılan bütün harcamalar kanuna uygun olarak kooperatif için yapılmıştır." şeklinde beyanda bulunmuştur (Ek-6).
Kooperatifin hâlihazır yönetim kurulu üyeleri e-mail olarak gönderdikleri yazılı beyanlarında; "İnşaatların seviyesi alınan ödemenin çok altındadır. Kooperatif genel kurulunun haberi olmadan dükkanların taşerona avans olarak verildiği beyan edilmiştir. Yine yükleniciye daha inşaat başlamadan 50 milyon mertebesinde avans verilmiştir. Avanslar eşkale edilmemiştir. Sonradan tanzim edildiği SGK kayıtları ile sabit olduğu üzere ilk yapılan sözleşme kooperatifin aleyhine ve zararına değiştirilmiştir." şeklinde ifade edilmiştir (Ek-7).
S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile CİTY CONSTRUCTİON YAPI SANAYİ TİCARET LİMİTED YİRKETİ arasında düzenlenen inşaat yapım sözleşmesinin İŞE BAŞLAMA VE İŞİN SÜRESİ başlıklı 4. maddesinde "sözleşme tarihinden en geç otuz gün içinde yer teslimi yapılacaktır. İşin (Teslim süresi sözleşme tarihinden itibaren 28 aydır.” Denilmekte olup, 28.02.2022 tarihinde yüklenici firmaya işyeri teslimi yapıldığı, buna göre inşaatları verilme tarihinin yaklaşık Temmuz 2024 sonuna denk geldiği görülmektedir (Ek-15).
İZBETON A.Ş. (IBB. Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi A.Ş.) tarafından Muhatap olarak S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine Bornova 4. Noterliğinden gönderilen ihtarname ile "İzmir Büyükşehir Belediyesinin 04.07.2024 tarih ve 2029982 sayılı yazısı ile; Belediye ve şirketimiz arasında imzalanan "İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı ili ve IV. Etab Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım " işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık Talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerin kooperatif yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması hususunda talimat verilmiştir. Bu kapsamda, İZBETON A.Ş. ile kooperatif arasında imzalanan yapım işi sözleşmesinin 23 Temmuz 2024 tarihi itibariyle tek taraflı olarak iptal edildiği ve inşaatların yapım işinin durdurulduğu anlaşılmaktadır. (EK-11)
Bakanlığımız (Mesleki Hizmetler Genel Müdülüğü’nün) “Yapı Kooperatifleri ve Üst Birliklerinin Denetiminde Uygulanacak Esas ve Usullerinin belirtildiği 26.06.2019 tarih ve 2019/10 sayılı Genelgesinin “İNCELENEMEYECEK DİLEKÇELER VE ŞİKAYET KONULARI” başlıklı 6. Maddesinin 3. Fıkrasında; “Üçüncü kişilerle yapılan özel nitelikli sözleşmelerden doğun hukuki uyuşmazlıklara dair iddiaları içeren dilekçeler incelenmez" hükmü yer almakta olup,
3.Kişi olan, İZBETON A.Ş ile İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi arasında imzalanan ve ÎZBETON A.Ş. tarafından tek taraflı olarak iptal edilen kat karşılığı inşaat yapım işi sözleşmesi ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile CİTY CONSTRUCTION YAPI SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ arasında düzenlenen inşaat yapım sözleşmesinden doğan hukuki uyuşmazlık konuları Bakanlığımız (Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü)nün 26.06.2019 tarih ve 2019/10 sayılı Genelgesi kapsamında incelenememiştir.
Yönetim Kurulu üyelerinin yazılı beyanlarında, kooperatif inşaatlarının seviyesinin % 50-55 civarında olduğu İZBETON A.Ş. tarafından mahkemeye başvurulduğu ve inşaatın seviyesinin tespiti çalışmalarının devam ettiği belirtilmektedir.
Ortak sayısının 100’ün üzerinde olması ve inşaat ruhsatlarının çıkarılmış olması nedeniyle kooperatifin ‘SUN BAĞIMSIZ DENETİM ve YEMİNLİ MALÎ MÜŞAVİR A.Ş.” unvanlı Bağımsız firma tarafından 2023 yılı dönemine ait hesapların incelendiği ve hazırlanan raporun 01.05.2024 tarihinde yapılan genel kurulda ortakların onayına sunulduğu ve oy birliği ile kabul edildiği, 2023 yılı iş ve işlemlerinden dolayı yönetim ve denetim kurullarının ibra edildiği görülmüştür (Ek-14).
Kooperatife yapılan ödeme miktarları ve kooperatif adına yapılan harcamalardan oluşan malı durumun, muhasebe usul ve esasları alanında uzman bilirkişilerce İnşaatların seviyesinin tespitinin de alanında uzman mimar ve mühendislerden oluşacak" heyet tarafından hazırlanacak seviye tespit raporu ile belirlenmesi gerektiği, Kooperatifte yolsuzluk veya zimmet olup olmadığı hususunda ise çıkacak raporların sonucuna göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Denilmektedir belirtilen hususlar ile ilgili detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Bu konu ile ilgili benim herhangi bir ilgim yoktur.
SORU: Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünde Görevli Bilirkişi Heyetince Düzenlenen 02.06.2025 Tarih Ve 2025/BR.1/1 Sayılı Raporunda görevlendirme amacının İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca ihaleye fesat karıştırmak, edimin ifasına fesat karıştırmak, kooperatif zimmeti, resmi evrakta sahtecilik ve nitelikli dolandırıcılık isnatları ile yürütülmekte olan ve birleştirme kararlarından sonra soruşturmaya, 2024/155524 ve 2024/154921 sayılı dosyalar kapsamında devam olunan;
İzmir Büyükşehir Belediyesinin 5393 sayılı Belediye Kanununun 73’üncü maddesi kapsamında ilan edilen kentsel dönüşüm alanlarında yerinde dönüşüm ve hak sahipleri ile varılan uzlaşma neticesinde imzalanan sözleşmeler ile İzmir Büyükşehir Belediyesine devredilen tapular karşılığında teslimi yapılacak bağımsız bölümlerin inşası amacıyla 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesi kapsamında; yapım işi protokollerine konu evrakların/iş ve işlemlerin; ihale mevzuatı, mahalli idare mevzuatı, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerinin teşkil edilmesi hakkındaki mevzuat ile diğer mevzuat hükümlerine uygunluk açısından incelenmesi olduğu belirtilerek raporun yapılan inceleme ve değerlendirmeler bölümünde;
2.1. Yapılan İnceleme ve Tespitler
İzmir Büyükşehir Belediyesince kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında yerinde dönüşüm ve uzlaşma esası ile bedelsiz devir alınan taşınmazların yapımının kat karşılığı inşaat ihaleleri ile yatırımcı/müteahhitler eliyle gerçekleştirilmesi planlanan ancak teklif alınamadığı için 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8/2’inci maddesi uyarınca; İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi kararları ile (Ek:5/1-5) İzmir Büyükşehir Belediyesi ile iştiraki İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Tic. ve San. A.Ş. (Bundan böyle İZBETON A.Ş. olarak anılacaktır) arasında düzenlenecek kat karşılığı yapım protokolleri kapsamında İZBETON A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesinin kabul edildiği anlaşılmıştır.
Buna göre;
⁃ Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap (26996 Ada 1 Parsel) ve Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap (27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 Parsel, 27022 Ada 1 Parsel),
⁃ Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap,
⁃ Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap,
⁃ Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap (11189 Ada 11Parsel, 11190 Ada 6 Parsel, 11193 Ada 10 Parsel, 11194 Ada 11 Parsel, 11195 Ada 10 Parsel),
kentsel dönüşüm alanlarında yerinde dönüşüm ve uzlaşma esası ile yürütülen çalışmalarda İzmir Büyükşehir Belediyesi ile uzlaşma sağlanan hak sahipleri arasında imzalanan sözleşmeler ile tapuları Büyükşehir Belediyesine devredilen ve mülkiyet birliği sağlanan imar adalarında kat karşılığı esası ile 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8/2’inci maddesi hükmüne dayanılarak İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında aşağıdaki protokollerin yürürlüğe konulduğu görülmüştür;
a) İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.11.2020 tarih ve 1040 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile “İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt, Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri, Su ve Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi (İZBETON A.Ş.)” arasında 29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ( 26996 Ada 1 Parsel) ve 4. (27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 Parsel, 27022 Ada 1 Parsel) Etap (Ek:6/1-19),
b) İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 16.04.2021 tarih ve 458 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile “İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt, Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri, Su ve Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi (İZBETON A.Ş.)” arasında 15.06.2021 tarihinde imzalanan Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etap (Ek:7/1-16),
c) İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 16.12.2021 tarih ve 1488 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile “İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt, Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri, Su ve Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi (İZBETON A.Ş.)” arasında 25.01.2022 tarihinde imzalanan Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap (Ek:8/1-23),
d) İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 14.02.2023 tarih ve 188 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile “İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt, Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri, Su ve Kanalizasyon Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi (İZBETON A.Ş.)” arasında 24.03.2023 tarihinde imzalanan Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. (11189 Ada 11Parsel, 11190 Ada 6 Parsel, 11193 Ada 10 Parsel, 11194 Ada 11 Parsel, 11195 Ada 10 Parsel) Etap (Ek:9/1-21),
İZBETON A.Ş. tarafından, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilen alanlarda yapım işlerini yürütebilmek amacıyla İzmir İl Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Müdürlüğüne 17.12.2020 tarihli müracaatıyla (Ek:10) Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendi gereğince "geçici grup yetki belgesi numarası" verilmesi talebinde bulunulduğu; Aşağıdaki belgeden de görüleceği üzere, anılan müdürlükçe vaki talebin Yönetmeliğin 15’inci madde kapsamında değerlendirilerek talebin Müteahhitlik yetki belgesi kayıtlarının elektronik ortamda tutulduğu, Bakanlık bünyesinde işletilen Yapı Müteahhitliği Bilişim Sistemi (YAMBİS)’e işlendiği anlaşılmıştır.
İZBETON A.Ş.’nin T. Ticaret Sicil Gazetesinin 01.04.2021 tarih ve 10300 sayılı 437-439. sayfalarında yayımlanan (Ek:11/1-3) İzmir 21. Noterliğinin 31.3.2021 tarih 12640 sayı ile tasdikli, 29.3.2021 tarihli Genel Kurul Kararı ile İzmir 21. Noterliğinin 31.3.2021 tarih 12591 sayı ile tasdikli, 29.03.2021 tarih ve 16 saylı Yönetim Kurulu Kararına göre;
Şirketin Ana Sözleşmesinin Amaç ve Konu başlıklı 3’üncü maddesinin yeniden düzenlenmesine karar verildiği ve yapım işine ilişkin müteahhitlik hizmetinin aşağıdaki gibi tanımlandığı;
“…
6-Müteahhitlik hizmetleri: Onanmış plan ve projelerin uygulamaya konulabilmesi için ihale şartnameleri hazırlamak, ihale etmek, ihalelere girmek, taahhütlerde bulunmak Proje ve ihale bedelleri üzerinden belli yüzdelerle süpervizyon (proje kalite kontrol mühendislik) hizmetleri yapmak, inşaatların denetim ve yönetimini yapmak, istihkaklar hazırlamak, ödemeleri izlemek, taahhüt edilen inşaatları yapmak, toplu konut dahil olmak üzere konut alanında arsa satın almak, konut villa benzeri yapıları inşa etmek ve bu işleri arsa payı karşılığı sözleşmeler akdetmek sureti ile yapmak, satın almak, satmak, kiraya vermek, bu komalarda gerçek yada tüzel kişilerle ortaklık tesis etmek, Türkiye genelinde öncelikle Orta Anadolu Bölgesi Belediyelerinin açacakları proje ihaleleri ile kamu kuruluşları ihalelerine mevcut yasalara uygun olarak katılınan, alınan projeleri sonuçlandırmak,…”
belirlenmiştir.
İZBETON A.Ş.’nin 4734 sayılı Kanunun 2/d maddesine göre Kamu İhale Kanununa tabi olmakla birlikte; bahse konu kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarındaki yapım işi yükümlülüğünü, yapı müteahhidi olarak işin bütünü veya işin kısımları itibariyle belirli bölümlerini yapmak yerine, işin tamamını ayrıntıları aşağıda gösterildiği üzere kooperatiflerle, (düzenlenen protokollerde de tanımlandığı şekliyle “Yüklenici” sorumluluğu ile) yaptığı protokollerle yerine getirmek üzere anlaştığı görülmüştür:
⁃ Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı (26996 Ada 1 Parsel) 3. Etapta S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi ile 13.12.2021 tarihinde (Ek:12/1-21),
⁃ Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı (27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 Parsel, 27022 Ada 1 Parsel) 4. Etapta S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile 07.01.2022 tarihinde (Ek:13/1-21),
⁃ Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etapta Sınırlı Sorumlu İş İnsanları Konut Gaziemir Yapı Kooperatifi ile 25.02.2022 tarihinde (Ek:14/1-20),
⁃ Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etapta S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile 02.08.2022 tarihinde (Ek:15/1-31),
⁃ Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı (11189 Ada 11Parsel, 11190 Ada 6 Parsel, 11193 Ada 10 Parsel, 11194 Ada 11 Parsel, 11195 Ada 10 Parsel) 4. Etapta 10.05.2023 tarihinde (Ek:16/1-23),
protokoller imzalanmıştır.
Bahse konu protokoller kapsamında kentsel dönüşüm alanında gerçekleştirilen yapım işine ilişkin özet bilgi rapor eki (Ek:17) de yer alan Cd deki bilgiler dahilinde aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Bilirkişiliğimize teslim edilen dosya eki evraklar üzerinde yapılan incelemede, bilirkişilik görüşümüze konu olan ve değerlendirme konusu yapılacak hususlar da aşağıda gösterilmiştir;
⁃ İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokollerin 22’nci maddelerinde (29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ve 4. Etap protokollerinde 21. madde) alt yüklenici çalıştırmaya ihtiyaç duyulması durumunda İzmir Büyükşehir Belediyesinden (İdare) izin almak zorunda olduğu, ancak izin alınmadığı; İZBETON A.Ş.’nin üstlendiği yapım işinde alt yüklenici olarak belirlediği kooperatiflerle protokoller imzalamasından sonra ekli yazılar ile (Ek:18/1-4) bildirdiği anlaşılmıştır.
⁃ İZBETON A.Ş.’nin 2022 yılına ilişkin mali rapor ve tabloları ile bunları oluşturan hesap ve işlemlerinin Sayıştay tarafından denetlenmesi sonucunda düzenlenen Raporun 2 numaralı bulgusunda aşağıdaki hususlara yer verildiği görülmüştür;
“Şirketin Mali Yapısını Etkileyecek Olağan Faaliyetleriyle İlgili Olmayan Sözleşmelerin Yönetim Kurulu Kararı Alınmadan Genel Müdür Tarafından İmzalanması Şirketin genel mali yapısını etkileyecek düzeyde olan kentsel dönüşüm yapım işi sözleşmelerinin herhangi bir yönetim kurulu kararı alınmadan genel müdür tarafından imzalanarak yürürlüğe koyulduğu görülmüştür.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (T.T.K.) “1. Esas” başlıklı 365’inci maddesinde; “Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Kanundaki istisnai hükümler saklıdır.”,
“2. Görev dağılımı” başlıklı 366’ncı maddesinde;” Yönetim kurulu her yıl üyeleri arasından bir başkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekalet etmek üzere, en az bir başkan vekili seçer. Esas sözleşmede, başkanın ve başkan vekilinin veya bunlardan birinin, genel kurul tarafından seçilmesi öngörülebilir.”,
“3. Yönetimin devri” başlıklı 367’nci maddesinde; “Yönetim kurulu esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir. Bu iç yönerge şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri, tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler. Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirir. Yönetim, devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine aittir.” hükümleri yer almaktadır.
Yapılan incelemelerde, Şirketin esas sözleşmesinde yetki devrine ilişkin bir hüküm olmadığı veya iç yönergeyle bir yetki devri yapılmamasına rağmen genel müdür tarafından Şirketin mali olarak genel yapısını etkileyecek sözleşmelerin yönetim kurulu kararına dayanılmadan imzalandığı görülmüştür. Şirketin muhammen bedeli 1.254.881.263,74 TL olan 4 adet kentsel dönüşüm yapım işinin genel müdür imzasıyla yürürlüğe konulduğu tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, Şirketin herhangi bir yetki devri olmaksızın yönetim kurulu kararına dayanılmadan genel müdür imzasıyla sözleşmede taraf olarak yükümlülüğe girmemesi gerekmekte olup yapılacak yetki devrine ilişkin düzenlemelerle yönetim kurulu kararı alınmadan genel müdür tarafından imzalanan sözleşmelerle taraf olabilecektir.”
⁃ Maddeye konu etaplar, işin muhammen bedeli bilgisi ve protokollerin yapıldığı kooperatif isimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
Yapım İşi Etapları | Yüklenici Kooperatif | İşin Muhammen Bedeli (Keşif +Arsa ) (KDV Hariç) | |
Karşıyaka İlçesi Örnekköy 3. Etap | S.S. İş Dünyası K.Y.K. | 251.821.890,00 | |
Karşıyaka İlçesi Örnekköy 4. Etap | S.S.İş İnsanları Örnekköy K.Y.K. | 167.528.903,84 | |
Gaziemir İlçesi Aktepe/Emrez 1. Etap | S.S. İş İnsanları Gaziemir K.Y.K. | 151.175.731,90 | |
Karabağlar İlçesi Uzundere 3. Etap | S.S. İş Alemi Yeni Yaşam K.Y.K. | 684.354.738,00 | |
Toplam | 1.254.881.263,74 | ||
⁃ İZBETON A.Ş.’nin 2022 yılına ilişkin düzenlenen Sayıştay Raporunun “Kentsel Dönüşüm Yapım İşlerinin İhalesiz Olarak Protokolle Devredilmesi” konulu 3 numaralı bulgusunda da aşağıdaki hususlara yer verildiği görülmüştür;
“Şirketin, İzmir Büyükşehir Belediyesinden 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında protokolle yüklendiği kentsel dönüşüm yapım işlerini üçüncü şahıslara mevzuata aykırı olarak ihalesiz devrettiği görülmüştür.
6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un “Çeşitli hükümler” başlıklı 8’inci maddesinde; “Bakanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi ve İdare; danışmanlık, yazılım, araştırma, her tür ve ölçekte harita, etüt, proje, kadastro, kamulaştırma, mikro bölgeleme, risk yönetimi ve sakınım planı çalışmalarını, her tür ve ölçekte plan yapımı ve imar uygulaması işlerini ve dönüşüm uygulamalarını Bakanlığın bağlı, ilgili ve ilişkili kurum, kuruluş ve bunların iştirakleriyle ve 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile akdedecekleri protokoller çerçevesinde 2886 sayılı Kanuna ve 4734 sayılı Kanuna tabi olmaksızın ortak hizmet uygulamaları suretiyle de gerçekleştirebilir…” denilerek kentsel dönüşüm yapım işlerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerle yapılacak protokollerle ihalesiz olarak gerçekleştirilebileceği belirtilmiştir.
İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından ilgili madde hükmüne istinaden Uzundere Mahallesi 3. Etap Kentsel Dönüşüm Alanı, Örnekköy 3. ve 4. Etap Kentsel Dönüşüm Alanı, Aktepe Emrez 1. Etap Kentsel Dönüşüm Alanı yapım işleri protokolle şirkete verilmiştir. Şirket tarafından aynı yapım işleri de ilgili madde gerekçe gösterilerek üçüncü şahıslara protokolle devredilmiştir. Ancak maddede kentsel dönüşüm yapım işlerinin 4734 sayılı Kanun’a tabi idarelerle yapılacak protokollerle devredileceği düzenlenmişken Şirket tarafından söz konusu işler üçüncü şahıslara verilmiştir.
Sonuç olarak, Şirket tarafından söz konusu yapım işlerinin 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca protokolle üçüncü şahıslara verilmesi mümkün değildir.”
⁃ Sayıştay 2022 Denetim Raporundaki bulgu maddesi üzerine 06.03.2023 tarihinde İZBETON A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı 
Mehmet Alphan Bozan tarafından ilgili protokollerin İZBETON A.Ş.’de kalan suretlerinde ikinci imzayı tamamladığı anlaşılmıştır.
- Sayıştay 2022 Denetim Raporundaki bulgu maddesindeki "Şirketin genel mali yapısını etkileyecek düzeyde olan kentsel dönüşüm yapım işi sözleşmelerinin herhangi bir yönetim kurulu kararı alınmadan Genel Müdür tarafından imzalanarak yürürlüğe koyulduğu görülmüştür” tespiti üzerine,
İZBETON A.Ş. Yönetim Kurulu 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı toplantısında alınan karar (Ek: 19/1-2) ile; “…. Şirketin daha önce imzalamış olduğu 3.12.2021 tarihinde İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin Olarak Belirlenen 26996 Ada 1 Parsel Üzerinde Kat Karşılığı Anahtar Teslim İnşaat Yapım İşi için S.S. İş Dünyası Konut Yayı Kooperatifi ile imzalanan sözleşme,
07.01.2022 tarihinde "İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etaba İlişkin Olarak Belirlenen 27003 Ada 3 Parsel, 27021 Ada 1 Parsel, 27022 Ada 1 Parsel, Üzerinde Kat Karşılığı Anahtar Teslim Inşaat Yapım İşi için S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile imzalanan sözleşme,
25.02.2022 tarihinde "İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi" için S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile imzalanan sözleşme,
02.08.2022 tarihinde "İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi" için S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile imzalanan sözleşme,
Yukarıdaki adı geçen sözleşmeleri Şirket Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Şirket Genel Müdür Yardımcısı Alphan BOZAN'ın imzalayarak yürürlüğe koymuş olmalarının yönetim kurulunca onaylanmasına, imzalanmış sözleşmelerin icrasının yürütülmesine,
Şirketçe imzalanacak olan "İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi IV. Etap 11189 Ada 11 Parsel, 11190 Ada 6 Parsel, 11193 Ada 10 Parsel, 11194 Ada 11 Parsel ve 11195 Ada 10 Parsel Kar Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat Yapım İşi" kapsamında sözleşmenin Şirket Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Şirket Genel Müdür Yardımcısı Alphan BOZAN'ın imzalaması için yetkilendirilerek sözleşmeyi yürürlüğe koymasına... Oy birliği ile karar verildiği”,belirtilmiştir.
⁃ İzmir Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında devam eden yapım işlerinde “hatalı beton ve demir imalatı” ile İZBETON A.Ş.’nin yapım işlerini üstlenen kooperatiflerle usulsüz kat karşılığı sözleşme yapıldığı iddialarının basında yer alması üzerine yaptığı görevlendirmeler (Ek:20/1-2) üzerine düzenlenen “Teknik Rapor” da (Ek:21/1-15) tespit edilen hususlar üzerine;
* Konunun ileri müfettiş teknikleri ile incelenmesi amacıyla İzmir Valiliğine hitaplı yazı ile konunun incelenmesi/soruşturulması talep edilmiş (Ek:22/1-2) ve
* 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa aykırı olarak usulsüz kat karşılığı inşaat sözleşmesi yaptıklarından bahisle S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulu üyelerinin anılan Kanunun 62’nci maddeleri gereği cezalandırılmaları istemiyle suç duyurusunda bulunulmuştur (Ek: 23/1-2).
⁃ İzmir Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünden alınan 12.07.2023 tarih ve 6858276 sayılı yazısı üzerine İzmir Valiliğince konu 18.07.2023 tarih ve 158322 sayılı yazı ile (Ek:24) İçişleri Bakanlığına iletilmiş; konunun 4483 sayılı Kanuna göre ön incelemesinin yapılmasını teminen Mülkiye Müfettişliğine havalesi ile konu hakkında; 22.04.2024 tarih ve 51/7 sayılı (Ek:25/1-58-Yalnızca Raporun Metnidir) ve 26.07.2024 tarih ve 51/9 sayılı (Ek:26/1-46- Yalnızca Raporun Metnidir) Ön İnceleme Raporları düzenlenmiştir.
* 22.04.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporunda belirtildiği üzere; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından Örnekköy III. ve IV. Etaplar için 2021-2024 yılı Haziran ayı sonu itibariyle toplam 27.969.250,92 TL’nin hak sahiplerine kira ödemesi yapıldığı,
26.07.2024 tarih ve 51/9 sayılı Ön İnceleme Raporunda belirtildiği üzere; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından, Uzundere Mahallesi III. Etap işi için 2022-2024 yılları arasında Haziran ayı sonu itibariyle toplam 17.139.459,85TL; Uzundere Mahallesi IV. Etap işi için ise 2023-2024 yılları arasında Haziran ayı sonu itibariyle toplam 11.535.564,00 TL olmak üzere her iki etapta toplam 28.675.023,85 TL tutarında kira ödemesi yapıldığı,
ifade edilmiştir.
* Gaziemir 1. Etapta Protokolü yapılan ada/parselde mevcutta herhangi bir bağımsız birim olmadığından dolayı tahliye ve yıkım çalışması gerçekleştirilmemiş ve dolayısıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından herhangi bir kira ödemesinin yapılmadığı anlaşılmıştır.
⁃ 22.04.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporunda konusu suç teşkil ettiği değerlendirilen fiilleri dolayısıyla haklarında ön inceleme talep edilenler için İçişleri Bakanlığınca 29.07.2024 tarih ve Mül. Tef. Kur. Bşk. 2024/158 sayılı “Soruşturma İzni Verilmesi” kararına yapılan itirazların Danıştay 1. Dairesinin 30.01.2025 tarih ve 2025/1 Esas ve 2025/58 Nolu Kararı ile (Ek:27/1-3); “… l/a İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Belediye şirketi olan İZBETON A.Ş, arasında akdedilen protokoller kapsamında yapılacak olan Aktepe - Emrez Mahallesi Kentsel Dönüşüm Alanı III. Etap, yapım işlerinin alt yüklenicilere devrine ilişkin olarak İZBETON A.Ş. Genel Müdürü Heval Savaş Kaya tarafından imzalanan protokolleri geçmişe yönelik olarak yürürlüğe sokan İZBETON A.Ş, Yönetim Kurulunun 30,3.2023 tarih ve 17 sayılı kararını alarak yapım işinin sürüncemede kalmasına, böylece hak sahiplerine kira yardımı ödenmesine neden olmak suretiyle İZBETON A.Ş.'yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak,
…
2- İZBETON A.Ş.’nin İzmir Büyükşehir Belediyesi ile akdettiği protokoller kapsamında üstlendiği Aktepe-Emrez Mahallesi Kentsel Dönüşüm Alanı 1.Etap, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm Alanı Ill. ve IV. Etap yapım işlerini, ihale alarak inşaat ve taahhüt yapma yetkisi bulunmayan S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi, S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ve S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifine devretmesine şifahen onay vererek yapım işinin sürüncemede kalmasına, böylece hak sahiplerine kira yardımı ödenmesine neden olmak suretiyle İZBETON A.Ş.’yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak.
…
Bu bağlamda 1 inci maddeden ilgililere isnat edilen eylemlerin Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak faaliyet gösteren İzmir Büyükşehir Belediyesine ait İZBETON A.Ş.’nin faaliyetleri kapsamında kaldığı, Belediye şirketi olmakla birlikte Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulan ve yönetilen bu Şirketin ticaret şirketi statüsünde olduğu, adi geçenin özel hukuk hükümlerine tabi bu Şirketteki faaliyetlerinin kamu görevi olmadığı, 4483 sayılı Kanun kapsamında kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevin ifasından kaynaklanmayan ilgililere isnat edilen eylemler nedeniyle ilgililer hakkında ön inceleme yapılamayacağı ve yetkili merci kararı alınamayacağı, bu eylemlerin genel hükümlere göre İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca doğrudan soruşturulması gerektiği anlaşıldığından, itirazların kabulüyle İçişleri Bakanının 12.08.2024 tarih ve Mül.Tef.Kur.Bsk.2024/174 sayılı kararının 1 inci maddeden Mustafa Tunç Soyer, Barış Karcı, Sevcan Tınaztepe, Orhan Sertaç Dölek, Levent İşler, Ahmet Ata Temiz, Murat Yenigül, Burhan Ergül ve Mehmet Gürhan Özata için soruşturma izni verilmesine ilişkin kısmının kaldırılmasına”,
2 nci maddeden isnat edilen eylemle ilgili olarak ise, Belediye şirketi olan İZBETON A.Ş.’nin protokol kapsamında üstlendiği yapım işini, kooperatif statüsünde olup inşaat ve taahhüt yeterliği bulunmayan alt yüklenicilere devrine ilişkin iş ve işlemlerde ilgililerin dahli, talimatı, yönlendirmesi bulunduğu yolunda bir tespit olmadığı, bu devir işlemlerine şifahen onay verdiklerinden bahisle cezai sorumluluklarından söz edilemeyeceği, kaldı ki, söz konusu iddiaların bu haliyle hukuki ihtilaf niteliğinde olduğu, bu nedenlerle 2 nci maddeden ilgililere isnat edilen eylemin haklarında soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikte bulunmadığı anlaşıldığından, itirazların kabulüyle içişleri Bakanının 12.8.2024 tarih ve Mül.Tef.Kur.Bşk.2024/174 sayılı kararının; 2 nci maddeden Mustafa Tunç Soyer, Barı Karcı, Abdurrahman Suphi Şahin, Banu Dayangaç ve Cihan Kıranoğlu için soruşturma izni verilmesine ilişkin kısmının kaldırılmasına,
Dosyanın haklarında genel hükümlere göre işlem yapılması gereken 1 inci maddeden Mustafa Tunç Soyer, Barı Karcı, Sevcan Tınaztepe, Orhan Sertaç Dölek, Levent İşler, Ahmet Ata Temiz, Murat Yenigül, Burhan Ergül ve Mehmet Gürhan ÖZATA yönünden gereği yapılmak üzere karar ekli olarak İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına ….gönderilmesine..kesin olarak karar verilmiştir.”.
26.07.2024 tarih ve 51/9 sayılı Ön İnceleme Raporunda konusu suç teşkil ettiği değerlendirilen fiilleri dolayısıyla haklarında ön inceleme talep edilenler için İçişleri Bakanlığınca 29.07.2024 tarih ve Mül. Tef. Kur. Bşk. 2024/158 sayılı “Soruşturma İzni Verilmesi” kararına yapılan itirazlar Danıştay 1. Dairesinin 30.01.2025 tarih ve 2025/3 Esas ve 2025/59 Nolu Kararı ile (Ek:28/1-3); “…İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Belediye şirketi olan İZBETON A.Ş, arasında akdedilen 29,12.2020 tarih ve 17845 yevmiye numaralı "Düzenleme Şeklinde Taşınmaz Satış Vaadi ve Arsa Payı Karşılığı İnsaat Hakkı Sözleşmesi" kapsamında yapılacak olan Örnekköy Kentsel Dönūșūm Alant III. ve IV. Etap yapIm işinin alt yüklenicilere devrine ilişkin olarak İZBETON AȘ. Genel Müdürü Heval Savaş Kaya tarafından 2021 yalında imzalanan protokolleri geçmişe yönelik olarak yürürlüğe sokan İZBETON A.Ş. Yönetim Kurulunun 30.3.2023 tarih ve 17 sayılı kararını alarak, yapım işinin sürüncemede kalmasına, bõylece hak sahiplerine kira yardımı ödenmesine neden olmak suretiyle İZBETON A.Ș.’yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak.
1/b- Bornova Dördüncü Noterliğince düzenlenen 22.4.2021 tarih ve 12376 yevmiye numaralı vekaletnameyle, İZBETON A.Ş. Genel Müdūri Heval Savaş Kaya ve Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan Bozan'a ihalelerin münferiden devri için yetki vermek suretiyle İZBETON A.Ş.’yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak.
1/c- Bornova 4. Noterliğince 18.3.2021 tarih ve 8625 yevmiye numaralı vekaletnameyle, İZBETON A.Ş. Genel Müdürü Heval Savaş Kaya ve Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan Bozan'A ihaleleri münferiden devri için yetki vermek suretiyle Belediye Şirketi İZBETON A.Ş.’yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak,
2. İZBETON A.Ş.’nin İzmir Büyükşehir Belediyesiyle akdettiği 29.12.2020 tarih ve 17845 yevmiye numaralı " Düzenleme Şeklinde Taşınmaz Satış Vaadi ve Arsa Payı Karşılığı İnsaat Hakkı Sözleşmesi" kapsamında üstlendiği Örnekköy Kentsel Dönüşüm Alanı III. ve IV. Etap yapım işini, ihale alarak inşaat ve taahhüt yapma yetkisi bulunmayan S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi ve SS İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine devretmesine şifahen onay vererek yapım işinin sürüncemede kalmasına, böylece hak sahiplerine kira yardımı ödenmesine neden olmak suretiyle İZBETON A.Ş.’yi ve dolaylı olarak Belediyeyi zarara uğratmak.
…
Bu bağlamda, 1/a, I/b ve 1/c maddelerinden ilgililere isnat edilen eylemlerin, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak ticari faaliyet gösteren İzmir Büyükşehir Belediyesine ait İZBETON A.Ş.’nin faaliyetleri kapsamanda kaldığı, Belediye şirketi olmakla birlikte Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulan ve yönetilen bu Şirketin ticaret şirketi statüsünde olduğu, adı geçenin özel hukuk hükümlerine tabi bu şirketteki faaliyetlerinin kamu görevi olmadığı, 4483 sayılı Kanun kapsamında kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevin ifasından kaynaklanmayan ilgililere isnat edilen eylemler nedeniyle ilgililer hakkında inceleme yapılamayacağı ve yetkili merci kararı alınamayacağı, bu eylemlerin genel hükümlere göre İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca doğrudan soruşturulması gerektiği anlaşıldığından, itirazların kabulüyle İçişleri Bakanının 29.7.2024 tarih ve Mül.Tef.Kur.Bsk.2024/158 sayalı kararının; 1/a maddesinden Mustafa Tunç Soyer, Barış Karcı, Sevcan Tınaztepe, Orhan Sertaç Dölek, Gürhan Özata, Levent İşler, Ahmet Ata Temiz, Murat Yenigül ve Burhan Ergül, 1/b maddesinden Barış Karcı ve Erdal Kukul, 1/c maddesinden de Barış Karcı için soruşturma izni verilmesine ilişkin kısmının kaldırılmasına,
2 nci maddeden isnat edilen eylemle ilgili olarak ise Belediye şirketi olan İZBETON A.Ş.’nin protokol kapsamında üstlendiği yapım işini, kooperatif statüsünde olup inşaat ve taahhüt yeterliği bulunmayan alt yüklenicilere devrine ilişkin iş ve işlemlerde ilgililerin dahli, talimatı, yönlendirmesi bulunduğu yolunda bir tespit olmadığı, bu devir işlemlerine şifahen onay verdiklerinden bahisle cezai sorumluklarından söz edilemeyeceği, kaldı ki, söz konusu iddiaların bu haliyle hukuki ihtilaf niteliğinde olduğu, bu nedenlerle 2 nci maddeden ilgililere isnat edilen eylemin haklarında soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikte bulunmadığı anlaşıldığından, itirazların kabulüyle İçişleri Bakanının 29.7.2024 tarih ve Mul.Tef,Kur.Bsk.2024/158 sayılı kararının, 2 nci maddeden Mustafa Tunç Soyer, Barış Karcı, Abdurrahman Suphi Şahin, Banu Dayangaç ve Cihan Kıranoğlu için soruşturma izni verilmesine ilişkin kısmının kaldırılmasına,
Dosyanın, haklarında genel hükümlere göre işlem yapılması gereken I/a maddesinden Mustafa Tunç Soyer, Barış Karcı, Sevcan Tınaztepe, Orhan Sertaç Dölek, Gürhan Özata, Levent İşler, Ahmet Ata Temiz, Murat Yenigül ve Burhan Ergül, 1/b maddesinden Barış Karcı ve Erdal Kukul ve I/c maddesinden Barış Karcı yönünden gereği yapılmak üzere karar ekli olarak İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına,…gönderilmesine kesin olarak karar verildi.”.
⁃ İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen kentsel dönüşüm uygulamalarında mülkiyeti kendisine ait alanlarda meclis kararı ile ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8.2. maddesi uyarınca; İZBETON A.Ş.’nin yapım işini üstlendiği, sonrasında ise alt yüklenici olarak kooperatiflerin seçildiği alanlarda 1163 sayılı Kanun gereğince İzmir Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından re’sen ya da iddialar üzerine denetimlerin yapıldığı belirlenmiştir. Bu kapsamda;
* 11.07.2023 tarih ve 6356567-2023/11 sayılı Denetim Raporunda (Ek:29/1-9) özetle; “… S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi Yönetim Kurulunca; 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 42/7’nci maddesinde; ".Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez ...7-imalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek" hükmüne aykırı olarak genel kuruldan yetki almadan İZBETON A.Ş. ile kat karşılığı inşaat yapım işi protokolü imzaladığı,
İZBETON A.Ş. 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tabi olduğundan, 6306 sayılı Kanuna istinaden protokol ile aldığı kat karşılığı yapım işini 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tabi olmayan S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapl Kooperatifine devir edemeyeceği, dolayısıyla S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi yönetim kurulunca IZBETON A.Ş. ile kat karşılığı inşaat yapım işi protokolünün 4734 sayılı Kamu ihale Kanununa uygun olmadığı,
İZBETON A.Ş. ile İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı arasında düzenlenmiş bulunan İzmir 3. Noterliğinin 29.12.2020 tarih, 17845 yevmiye numaralı, "DÜZENLEME ŞEKLİNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNSAAT HAKKI SÖZLEŞMESI" nin 21. maddesine aykırı olarak idareden izin alınmadan inşaatların yapım işinin taşeron olarak S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine verildiği,
Söz konusu kooperatif yönetim kurulunca böyle bir imalata işine geçmeden önce kooperatifle İZBETON A.Ş. arasında Protokol yapabilmesi için gerekli İdare izninin İZBETON A.Ş.'ye verilip verilmediğinin araştırılmadığı ve bu konuda ihmallerinin olduğu, İdarenin taşeron olarak bu kooperatife izin vermemesi durumunda, yaşanacak hukuki sorunlar nedeniyle S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifinin ekonomik olarak zarara uğrama ihtimali doğabilecektir.
Genel kurul kararı olmadan 1163 Sayılı Kooperatifler Kanununa aykırı olarak, İdareden izin alnıp alınmadığını araştırmadan ve 4734 sayıl Kamu ihale Kanununa aykırı olarak İZBETON A.$. ile kat karşılığı inşaat yapım işi protokolü imzalayan Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin görevi ihmal filini işlemiş olduğu kanaatine varıldığından sorumlu yönetim kurulu üyeleri hakkında İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasının uygun olacağı” görüş ve kanaatine yer verilmiştir.
* 24.12.2024 tarih ve 6356565-2024/12 sayılı Denetim Raporunda (Ek:30/1-22) özetle; “… Kooperatifin müteahhitlik belgesi olmadığı gerekçe gösterilerek IZBETON A.Ş. ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi arasında düzenlenen kat karşılığı inşaat yapım işi sözleşmesinin feshedilmesi yönünde BAKANLIK TALİMATI olduğu anlaşıldığından bu konunun tarafımızca değerlendirilmesinin uygun olmadığı kanaatine varılmış olup yüklenici konumundaki adı geçen kooperatifin müteahhitlik belgesi zorunluluğunun bulunup bulunmadığı hususundaki takdirin Cumhuriyet Başsavcılığında olduğu,
Ayrıca, söz konusu inşaatların yapıldığı İzmir İli Gaziemir ilçesi 2348 ada 1 parselde yer alan taşınmazın İzmir Büyükşehir Belediyesi üzerine kayıtlı olduğu, dolayısıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi İştiraki olan ve asıl yüklenici konumunda bulunan İZBETON A.Ş.'nin işveren olarak yaptıracağı yapım işini 4734 sayılı Kamu ihale Kanununa göre yapması gerektiği değerlendirilmiş olup,
Söz konusu işin ihale neticesinde verildiği yönünde herhangi bir belge Müdürlüğümüze sunulmadığından, yapım işinin ihale yapılmadan doğrudan kooperatife verildiği, dolayısıyla prosedüre aykırı olarak tam araştırma yapmadan sözleşme imzalayan yönetim kurulunun da kusurunun bulunduğu... (Raporda 1163 sayılı Kanununa göre kooperatiflerin iş ve işleyişine konu hususlar Bilirkişiliğimiz incelemelerine konu edilmediğinden özet bilgi dışında bırakılmıştır)” görüş ve kanaatine yer verilmiştir.
*27.12.2024 tarih ve 6356567-2023/13 sayılı Denetim Raporunda (Ek:31/1-18) özetle;”… S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi hakkında İzmir Cumhuriyet Başsavcılığının 09.09.2024 tarih ve 2024/88342 soruşturma nolu dosyasında yer alan iddialar … İZBETON adına atılan bu imzanın Genel Müdür Heval Savaş KAYA’ya ait olduğu ve kanuna aykırı bir şekilde tek imzalı olarak kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığı iddiasının ilgili mevzuat kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinden, bu konuda 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında incelenecek bir husus olmadığı…
Yüklenici taşeron firmaya bütün süre uzatımlarının verildiği sözleşmeye göre inşaatların yapım süresinin temmuz ayında bittiği halde inşaatların seviyesinin yüzde otuz(%30) seviyelerinde kaldığı ortaklardan alınan paraların kimlerin cebine gittiğinin belli olmadığı …. (Yazılı ve görsel medyada yer alan Ankara Milletvekili Osman GÖKÇEK’e ait iddialar) dolayısıyla ortakların zararına sebep olunduğu iddiasının “Yapı Kooperatifleri ve Üst Birliklerinin Denetiminde Uygulanacak Esas ve Usullerin … 6. Maddesinin 3. Fıkrasında “Üçüncü kişilerle yapılan özel nitelikli sözleşmeden doğan hukuki uyuşmazlıklara dair iddiaları içeren dilekçeler incelenmez” hükmü yer almakta … sözleşmeden doğan uyuşmazlık hususları incelenememiştir…” denilmiştir.
⁃ İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından kentsel dönüşüm alanlarında belediye ile uzlaşma sağlanan hak sahipleri arasında imzalanan sözleşmeler ile tapuları Büyükşehir Belediyesine devredilen ve mülkiyet birliği sağlanan imar adalarında kat karşılığı esası ile 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesi hükmüne dayanılarak İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller, yerel yönetim bütçesinden gider yapılmasını gerektirir nitelikte değildir. Ancak malvarlığına dahil taşınmazlar üzerinde tasarrufa konu bu protokoller dolayısıyla kira ödemesi gibi kapsam dışı anlaşmalarla katlandığı maliyet ile taahhüt niteliğindeki satış vaadi ve eser sözleşmesi niteliğini birlikte barındıran protokollerde, aşağıda gösterilen hükümlerle Belediyenin mali yapısının korunduğu anlaşılmıştır ("İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. ve IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslimi Yapım İşi Protokolü” hükümlerinden aktarılmıştır);
Madde 12 - Kat Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat İşinde Yükleniciye Satış İzni Verilmesi Esasları: Yüklenici. yer tesliminin yapılmasını takiben proje çalışmalarına başlayacak, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerince uygun olarak ruhsat alacağı kesin projeler ve İdare tarafından onaylanan Site Yönetim Planına göre bağımsız bölümler için kat irtifakı kurarak İdare adına tapu
“12.2. Satış Vaadi Sözleşmesi İle Yükleniciye Satış Hakkı Verilmesi: Yüklenici. İİDTT ile tespit edilen fiziki imalat gerçekleşme oranlarına göre payına dahil bağımsız bölümleri aşağıda belirtilen koşullarda "Satış Vaadi Sözleşmesi” ile satabilecektir.
Sözleşmede, Yüklenici payına dahil olan bağımsız bölümlere ait satış bilgilerinde, Noter onayı yapılarak tapu kütüğüne işlenen "Gayrimenkul Satış Vaadi Sözleşmesi" esas alınacaktır. '*Satış Vaadi Sözleşmesi” dışında. İdareye sunulacak herhangi bir sözleşme, taahhüt, takas vb. içeren bilgi, belge değerlendirmeye alınmayacaktır. Bağımsız bölümlerin satışı için yukarıda belirtilen esaslar dışında yürütülecek işlemler ve yüklenici taahhütleri nedeniyle doğacak her türlü hukuki ve mali mesuliyet yükleniciye aittir.”
“12.4 Satış İşlemleri ve Sorumluluklar: …. d) Bağımsız bölümlerin Alıcılarına teslimiyle ilgili iş ve işlemler Yüklenici tarafından yapılacaktır. Bağımsız bölümlerin alıcılarına teslim edilememesinden, geç teslim edilmesinden veya şartnameler, protokol ve ekleri ile diğer belgelere uygun yapılmamış olmasından ve kabili sonrası gizli ayıplardan dolayı doğacak her türlü hukuki ve cezai sorumluluk Yükleniciye aittir. Bu hususlarda İdare'nin hiçbir sorumluluğu yoktur.”
Madde 13 - Kat Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat İşi Protokolüne Dahil Olan Giderler: İzmir Büyükşehir mülkiyetinde bulunan protokol konusu alanda imar mevzuatının gerektirdiği tüm iş ve işlemler İmar Kanunu'nun 26. Maddesi kapsamında yürütülmektedir. 13.1. Protokol imzalanmasından itibaren iş bu protokol konusunun tamamlanmasına kadar geçecek süre içerisinde İnşaat ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi, altyapı bağlantı ve katılım payı, kadastro, tapu, noter vb. iş ve işlemleri için İmar Kanunu'nun 26. maddesinin ve riskli yapı tespiti yaptırılmış olması nedeniyle 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun sağladığı muafiyetler haricinde doğacak her türlü gider, vergi, resim, harç, katılım payları yükleniciye aittir, 13.2. Protokolün imzalanmasından Kesin Kabulün sonuçlanmasına kadar geçen süre içinde protokol konusu alana ait altyapı, üstyapı uygulama projelerinin hazırlanması, jeolojik-jeofızik etütler, geotcknik rapor hazırlanması, zemin iyileştirme imalatlarına ait projelerin hazırlanmasında İdare tarafından istenebilecek özel veya tüzel kişiliklerden danışmanlık hizmeti alınması giderleri yüklenici tarafından karşılanacaktır. 13.3. Protokolün imzalanmasından Kesin Kabulün sonuçlanmasına kadar geçen süre içinde protokol kapsamındaki her türlü sigorta giderleri, İdare tarafından istenebilecek proje, hesap, tahkik, deney, test, etüt vs. giderler protokol bedeline dahildir ve yüklenici tarafından karşılanacaktır. 13.4. Katılım payları (yol, kanal, su vb.) ile kurumlara verilecek teknik altyapı yapım teminatı bedelleri, kurumların imalatlar, proje onayı ve kabul işlemleriyle ilgili talep ettiği ödemeler, kamu ve meslek kuruluşları tarafından yapılması gereken her türlü test, kontrol, onay ve benzeri işlemlerle ilgili ödemeler Yüklenici tarafından yapılacaktır. İş süreci içinde gerekmesi halinde "tadilat ruhsatı” yüklenici tarafından alınacaktır, Tadilat ruhsatı ve İskan Ruhsatları ile ilgili tüm işlemler Yüklenici tarafından yürütülecektir. Yüklenici tarafından yapılan ödemelere ilişkin İdare'ce Yüklenici 'ye herhangi bir ödeme yapılmayacaktır. 13.5. Bu protokol ve eklerinin yapım uygulanmasından kaynaklanacak her türlü gider ile birlikle Katma Değer Vergisi (KDV) de Yüklenici' ye aittir. Yüklenici gelir ve giderleri arasındaki KDV farkından ve idareye vereceği bağımsız bölümlerden dolayı idareden herhangi bir talepte bulunamaz. 13.6. Protokol konusu inşaatta Yüklenici tarafından inşaatın tamamlanarak İdare payına dahil bağımsız bölümlerin idareye teslim edilmesi, İdare mülkiyetinde olan ancak protokol dokümanında yüklenici payına dahil olan bağımsız bölümlerin satışı nedeniyle oluşacak her türlü, vergi, resim, harç, döner sermaye ve Katma Değer Vergisi, vb. yüklenici firma tarafından ödenecektir. 13.7. Projelerde, mevzuat değişiklikleri nedeniyle, teknik gerekler veya tarafların talebi ve idarenin onayı ile zemin etütleri yenilenebilir, proje revizyonu yapılabilir. Protokol kapsamında hazırlanacak projelerde, iş artışının zorunlu hale gelmesi durumunda yükleniciye hiçbir ad altında ödeme yapılmayacaktır. 13.8. İşin kesin kabul işlemlerinin yapılarak kabul tutanağının İdare tarafından onaylanmasına
“Madde 17- Kullanılacak Malzemeler: … 17.2. İdare imalatlar esnasında da gerekli gördüğü malzemelerin yeniden testini isteyebilir. Söz konusu test ve deneyler ile ilgili tüm masraflar Yüklenici' ye ait olup, İdare tarafından bu konuda herhangi bir bedel ödenmeyecektir.”
“Madde 21 - Yüklenicinin Protokol Konusu İş İle İlgili Çalıştıracağı Taşerona İlişkin Sorumlulukları:
“Madde 29 - Gecikme Halinde Uygulanacak Cezalar ve Protokolün Feshi: 29.1. Bu protokolde belirtilen süre uzatımı halleri hariç, Yüklenicinin protokole uygun olarak işi süresinde bitirmediği takdirde en az 10 gün süreli yazılı ihtar yapılarak gecikme cezası uygulanır. 29.2. Yüklenicinin protokole uygun olarak işi süresinde bitirmediği takdirde, gecikilen her gün için günlük 5.000,00-TL, gecikme cezası uygulanır. 29.3. İhtarda belirtilen sürenin bitmesine rağmen aynı durumun devam etmesi halinde ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat gelir kaydedilir protokol feshedilerek hesabı genci hükümlere göre tasfiye edilir. 29.4. Yüklenicinin protokol dokümanı, uygulama projeleri. Protokol ve Protokol eki Özel Teknik Şartnamede tanımlanan imalatlar ile iş ve işlemleri, Protokol ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi durumunda, düzenlenecek ilk protokol dokümanında o konuda belirtilen ceza uygulanır. Ceza bedeli nakit olarak İdare hesabına yatırılıncaya kadar Yükleniciye kendi payı dahilinde olan bağımsız bölümler için satış iznine esas Tutanak düzenlenmeyecektir. 29.5. Kısmi gecikme cezası uygulanan işlerde, işin tamamının süresinde bitirilmemesi halinde gecikme cezası işin bitirilmeyen kısmı için uygulanır. 29.6. Yüklenici, Protokol Madde 11 de belirtilen süre içinde inşaatı hak sahiplerine teslime hazır hale getirmezse İdarenin hak sahipleri ile imzaladığı Protokoller gereğince İdare tarafından hak sahiplerine yapılacak olan kira yardımını, her ay için İdare'nin (2015 yılı için 450,00 TL (Dörtyüzelli Türk Lirası) kira bedeli, kira ödemesi yapılan yıllara göre Tüketici Fiyatları Endeksi dikkate alınarak Belediye Encümeni tarafından güncellenecektir.) her bağımsız bölüm için ödediği kira bedelleri toplamım İdarenin hesabına yatıracaktır. 29.7. İnşaatların başlaması nedeniyle İdare mülkiyetinde bulunan Uzundere toplu konutlarına taşınmak isteyen hak sahiplerinin 11.3 maddesinde belirtilen süre içinde protokol konusu olan konutlara taşınamaması durumunda Yüklenici, Uzundere toplu konutlarında geçici ikamet eden
“Madde 30 - Protokolün Feshine İlişkin Şartlar: 30,1. Protokol yapıldıktan sonra yüklenicinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü, şartname ve protokol hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi (yer teslimine yanaşmaması, protokolün izinsiz devri, izinsiz temlik, iş programının ciddi boyutta aksatılması, işi süresinde bitirmemesi vb.) üzerine, İdarenin en az 10 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatı gelir kaydedilir ve protokol feshedilerek hesabı tasfiye edilir. 30.2. Yüklenicinin işin devam ettiği sürede kendi payına dahil olan bağımsız bölümlerden. satışını yapmış olduğu bağımsız bölümlere ait İdarenin bilgisi ile düzenlenen Noter onaylı "Gayrimenkul Satış Vaadi Sözleşmesi" ile satış yapılan bağımsız bölümün tapu kütüğüne işlenen satış şerhi esas alınacaktır. İdare bilgisi ile düzenlenen "Satış Vaadi Sözleşmesi” dışında. İdareye sunulacak herhangi bir protokol, taahhüt, takas. barter vs. içeren bilgi, belge değerlendirmeye alınmayacaktır.
30.4. Protokolün feshedilmesi halinde, yüklenicinin yapmış olduğu imalat; fesih işlemi için düzenlenecek olan "İnşaat Durum Tespit Tutanağı" ile tespit edilir. Protokol Dokümanında 30.5. Gelir kaydedilen kesin teminat, yüklenici veya müşterinin borcuna mahsup edilemez. Ayrıca Belediye bu gecikme nedeniyle uğrayacağı her türlü zarar ve ziyandan doğacak tazminat ve dava haklarım saklı tutar.” |
⁃ İzmir Büyükşehir Belediyesince, 08.05.2024 tarih ve 1940919 sayılı yazı ile (Ek:32) belediye ile imzalanan 4 adet protokol kapsamında 5 etapta yürütülen yapım işinde İZBETON A.Ş. tarafından yürütülen iş ve işlemler hakkında kendilerine ayrı ayrı rapor hazırlanarak bilgi verilmesi ve şantiyelerdeki imalat seviyesinin ve fiziki durumun iş programına uygun hale getirilmesi istenmiştir.
⁃ İZBETON A.Ş. 08.05.2024 tarih ve 1940919 sayılı yazıya 06.06.2024 tarih ve 938 sayılı yazıda (Ek:33/1-5) etaplarla ilgili olarak verdiği cevapta özetle;
* İZBETON A.Ş.’nin kat karşılığı protokollerle üstlendiği kentsel dönüşüm proje etapları yapım işlerini ilgili mevzuat ve protokol kapsamında Belediyeden izin alarak, alt yüklenicilerle birlikte yaptırabilmesi mümkünken üstlendiği yapım işlerini, yine kat karşılığı usule göre düzenlenen alt yüklenici sözleşmeleri ile bir bütün olarak yapı kooperatiflerine tevdi ettiği,
* İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında III. Etap olarak belirlenen 26996 Ada 1 Parselde anahtar teslim yapım işini alt yüklenicisi S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifinin iş programının gerisinde kaldığı, süre uzatımı ile iş bitim tarihi 09.06.2024 tarihi olan yerde iş programına göre % 99, 7 seviyesinde olması gereken yapım işinin mevcut inşaat ilerlemesinin % 19,24 seviyesinde olduğu,
* İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında IV. Etap olarak belirlenen alanda S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi le yapılan protokole ve süre uzatımı ile güncel iş bitim tarihi 30.07.2024 olan mahalde yapım işlerinin iş programının gerisinde kaldığı, iş programına göre % 99,7 seviyesinde olması gereken yapım işinin mevcut inşaat ilerlemesinin % 32,09 seviyesinde tespit edildiği,
* İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alan I. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alan III. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim İnşat Yapım İşi için İnşaat Yapım İşi için S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile yapılan protokole ve süre uzatımı ile iş bitim tarihi 07.12.2024 olan mahalde yapım işlerinin iş programının gerisinde kaldığı, iş programına göre % 80,0 seviyesinde olması gereken yapım işinin mevcut inşaat ilerlemesinin % 9,5 seviyesinde tespit edildiği,
* İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alan III. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim İnşat Yapım İşi için S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile yapılan protokole ve belirlenen 21.11.2025 iş bitim tarihine göre yapım işinin mevcut inşaat ilerlemesinin % 4,90 seviyesinde tespit edildiği, oysa iş programına göre % 46,95 seviyesinde olması gerektiği; bu etapta inşaat yapım ruhsatları alınmış ve henüz ruhsat başvurusu yapılmamış alanlar olduğu,
* İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alan IV. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim İnşat Yapım İşi için S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yapılan protokole ve belirlenen 26.04.2027 iş bitirme tarihine göre yapım işinin mevcut inşaat ilerlemesinin % 1 seviyesinde tespit edildiği, oysa iş programına göre % 8,45 seviyesinde olması gerektiği; ancak bu etapta henüz inşaat yapım ruhsatı alınmamış adalar ile proje çalışmaları devam eden yapı alanları olduğu,
* İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararları ile İZBETON A.Ş.’nin kat karşılığı protokollerle üstlendiği yapım işlerini üçüncü şahıslara ihalesiz devrinin Sayıştay’ın 2022 Denetim Raporunda mevzuata aykırı olduğunun bildirildiği (Rapor Bulgu:3), aynı Raporda Şirket'in temsil/ilzam yetkisi aşılarak Genel Müdürü'nün münferit imzası ile kooperatiflere devrinin de eleştirildiği,
* Şirket`in temsil/ilzam yetkisi aşılarak Yönetim Kurulu tarafından kararı alınmadan Genel Müdür'ün münferit imzası ile kooperatiflere devredildiği, daha sonra 30,03.2023 tarihli Yönetim Kurulu karar ile alt yüklenici sözleşmelerinin/imzasının onaylandığının anlaşıldığı, her ne kadar Yönetim Kurulunun sonraki tarihli kararı ile işleme sıhhat kazandırılmaya çalışılmış ise de, alt yüklenici protokollerinin kuruluşunun hukuki sakatlıkla ve Şirketin kendi hukuki düzenlemelerine aykırılıkla başladığının değerlendirildiği,
* Şirketin yükümlülüğündeki yapım işlerinin müteahhitlik belgesi olmayan kooperatiflere devrinin hukuka uygun olmadığı hususunun Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca da eleştirildiği, yüklenici kooperatif yöneticileri hakkında suç duyurusunda bulunulduğu,
* İnşaat aşamasındaki tüm alanlarda mülkiyetin İzmir Büyükşehir Belediyesine ait olduğu, Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre inşaat yapmak üzere kurulmuş olan yapı kooperatifinin Yönetmelik kapsamında bir taşınmaza yapılacak inşaatın müteahhitliğini üstlenebilmesi için arsanın mülkiyetinin kooperatife ait olmasının zorunlu olduğu,
* İzbeton yükümlülüğündeki kentsel dönüşüm yapım işleri için Belediyelerce düzenlenen inşaat ruhsatlarında İzmir Büyükşehir Belediyesinin “arsa sahibi”, İzbeton’un ise kamu kuruluşu sıfatıyla almış olduğu “geçici müteahhitlik belgesi” ile “yüklenici” olarak belirtildiği, İzbeton'un protokol ile işi devir ettiği kooperatifler ise arsa sahibi olmadıklarından “müteahhitlik” belgesi ve izni alamadıkları, İzbeton yükümlülüğündeki işlerin yapımı için müteahhitlik belgesi olmayan kooperatifler ile sözleşme imzalanmasının usulsüz olduğu, Nitekim; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğünün 12.07.2023/6858273 sayılı yazısında, İzbeton tarafından yapım işinin kooperatif üzerinden yürütülmesinin mevzuat açısından uygun olmadığı tespit edildiğinden kooperatif yöneticileri hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu, Belediye ve İzbeton sorumluları için İzmir Valiliği'ne bildirimde bulunulduğu ve ileride Kamu zararı doğmaması için imalatların durdurulması gerektiği, bilgisi verilmiştir.
⁃ İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurunda (Ek:34/1-3) özetle; İzbetonA.Ş.’nin 06.06.2024 tarih ve 938 sayılı yazısı, İç Denetim Birimi Başkanlığının 10.06.2024 tarih ve 1998703 sayılı yazılarında açıklanan nedenler ve Başkanlıkça re’sen nazara alınacak sebeplerle; belediye ile imzalanan kat karşılığı protokollerle üstlendiği yapım işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerinin yapı kooperatifi yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması konusunda lzbcton A.Ş.’ye yazı gönderilmesi hususu belirtilerek Başkanlık Onayı alınmıştır.
⁃ İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) İZBETONA.Ş.’ye hitaplı ve 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Başkanlık Oluru ekli 04.07.2024 tarih ve 2029982 sayılı yazısında (Ek:35) özetle; Belediyeleri ile imzalanan kat karşılığı protokollerle üstlenilen yapım işlerinin bütün halinde anahtar teslimi usulde müteahhitlik belgesi/yetkisi bulunmayan yapı kooperatiflerine yaptırılmasına olanak sağlayan yüklenici sözleşmelerinin sona erdirilmesi ve yapı kooperatifleri eliyle görülen yapım işlerinin Bakanlık talimatı gereğince derhal durdurularak proje şantiyelerinin yapı kooperatifi yönetimi ve/veya şantiye sorumlularından yapım işinin bulunduğu hal ile teslim alınması ve Belediyelerine bilgi verilmesi istenilmiştir.
⁃ İZBETON A.Ş. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından (Kentsel Dönüşüm Dairesi alınan 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olur üzerine;
* “İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı I. Etab”a ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işinin sonlandırıldığı, S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifine T.C. Bornova 4’üncü Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19437 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile bildirilmiş,
Alt yüklenicilik yapamayacağı Bakanlıkça tespit edilip bildirilen kooperatiften, 6098 s. Türk Borçlar Kanunu (T.B.K.) 113, 125 vd. maddeleri uyarınca tahsili talebiyle dava açılması planlanarak Bakanlığın talimatları gereğince durdurulmuş bulunan İzmir İli Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında I. Etap olarak belirlenen taşınmazdaki mevcut durum ve yapım seviyesinin ve yapım işinin tamamlanması maliyetinin, 6100 s. HMK m.40 vd. uyarınca mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi ile delil tespiti için T.C. İzmir 13. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2024/181 Esas Nolu dosyası ile talepte bulunulmuş,
17.04.2025 tarih ve 751 sayılı yazı ile de; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Gaziemir Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğünden “İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı I. Etaba İlişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim işi sona erdirildiğinden ilgili işe ait SGK beyannamelerinin kabul edilmemesi ile alt yüklenicilerine ait prim borçlarının olup olmadığının araştırılarak ilişiksiz belgelerinin yazı ile bildirilmesi istenilmiştir (Ek: 36/1-4).
* “İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etab”a ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işinin sonlandırıldığı, S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifine T.C. Bornova 4’üncü Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19438 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile bildirilmiş,
Alt yüklenicilik yapamayacağı Bakanlıkça tespit edilip bildirilen kooperatiften, 6098 sayılı T.B.K.’nın 113, 125 vd. maddeleri uyarınca tahsili talebiyle dava açılması planlanarak Bakanlığın talimatları gereğince durdurulmuş bulunan İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etap olarak belirlenen taşınmazdaki mevcut durum ve yapım seviyesinin ve yapım işinin tamamlanması maliyetinin, 6100 s. HMK m.40 vd. uyarınca mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi ile delil tespiti için T.C. İzmir 2. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2024/65 Esas Nolu dosyası ile talepte bulunulmuş,
17.04.2025 tarih ve 749 sayılı yazı ile de; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Karşıyaka Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğünden “İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim işi sona erdirildiğinden ilgili işe ait SGK beyannamelerinin kabul edilmemesi ile alt yüklenicilerine ait prim borçlarının olup olmadığının araştırılarak ilişiksiz belgelerinin yazı ile bildirilmesi istenilmiştir (Ek: 37/1-4).
* “İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etab”a ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işinin sonlandırıldığı, S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifine T.C. Bornova 4’üncü Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19436 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile bildirilmiş,
Alt yüklenicilik yapamayacağı Bakanlıkça tespit edilip bildirilen kooperatiften, 6098 sayılı T.B.K.’nın 113, 125 vd. maddeleri uyarınca tahsili talebiyle dava açılması planlanarak Bakanlığın talimatları gereğince durdurulmuş bulunan İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etap olarak belirlenen taşınmazdaki mevcut durum ve yapım seviyesinin ve yapım işinin tamamlanması maliyetinin, 6100 s. HMK m.40 vd. uyarınca mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi ile delil tespiti için T.C. İzmir 2. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2024/66 Esas Nolu dosyası ile talepte bulunulmuş,
17.04.2025 tarih ve 750 sayılı yazı ile de; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Karşıyaka Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğünden “İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etaba İlişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim işi sona erdirildiğinden ilgili işe ait SGK beyannamelerinin kabul edilmemesi ile alt yüklenicilerine ait prim borçlarının olup olmadığının araştırılarak ilişiksiz belgelerinin yazı ile bildirilmesi istenilmiştir (Ek: 38/1-4).
* “İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etab”a ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işinin sonlandırıldığı, S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifine T.C. Bornova 4’üncü Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19435 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile bildirilmiş,
Alt yüklenicilik yapamayacağı Bakanlıkça tespit edilip bildirilen kooperatiften, 6098 sayılı T.B.K.’nın 113, 125 vd. maddeleri uyarınca tahsili talebiyle dava açılması planlanarak Bakanlığın talimatları gereğince durdurulmuş bulunan İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etap olarak belirlenen taşınmazdaki mevcut durum ve yapım seviyesinin ve yapım işinin tamamlanması maliyetinin, 6100 s. HMK m.40 vd. uyarınca mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi ile delil tespiti için T.C. İzmir 1. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2024/92 Esas Nolu dosyası ile talepte bulunulmuş,
17.04.2025 tarih ve 752 sayılı yazı ile de; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Karabağlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğünden “İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim işi sona erdirildiğinden ilgili işe ait SGK beyannamelerinin kabul edilmemesi ile alt yüklenicilerine ait prim borçlarının olup olmadığının araştırılarak ilişiksiz belgelerinin yazı ile bildirilmesi istenilmiştir (Ek: 39/1-4).
* “İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etab”a ilişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işinin sonlandırıldığı, S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifine T.C. Bornova 4’üncü Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19446 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile bildirilmiş,
Alt yüklenicilik yapamayacağı Bakanlıkça tespit edilip bildirilen kooperatiften, 6098 sayılı T.B.K.’nın 113, 125 vd. maddeleri uyarınca tahsili talebiyle dava açılması planlanarak Bakanlığın talimatları gereğince durdurulmuş bulunan İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etap olarak belirlenen taşınmazdaki mevcut durum ve yapım seviyesinin ve yapım işinin tamamlanması maliyetinin, 6100 s. HMK m.40 vd. uyarınca mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi ile delil tespiti için T.C. İzmir 5. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2024/182 Esas Nolu dosyası ile talepte bulunulmuş,
17.04.2025 tarih ve 753 sayılı yazı ile de; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Karabağlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğünden “İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etaba İlişkin kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim işi sona erdirildiğinden ilgili işe ait SGK beyannamelerinin kabul edilmemesi ile alt yüklenicilerine ait prim borçlarının olup olmadığının araştırılarak ilişiksiz belgelerinin yazı ile bildirilmesi istenilmiştir (Ek: 40/1-4).
⁃ İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokollerin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurları üzerine noter ihtarları ile feshedildiğinin bildirilmesi üzerine muhatap kooperatif müdafilerinin İZBETON A.Ş.’ye karşı ihtarnameler keşide ettikleri, savcılığa suç duyurusunda bulundukları görülmüştür. Dilekçenin fotokopisinin tamamı dosyasında mevcut bir suç duyurusu dilekçesinden, kooperatif organları, üyelik, kooperatifçe yapılan giderler v.d. bölümü hariç tutularak Rapora konu edilen değerlendirmelerle ilgili olan bölümlerine ekte yer verilmiştir (Ek: 41/1-14).
2.2. Değerlendirme
Bilirkişiliğimize teslim edilen dosya içeriği belgelerle ilgili olarak Bilirkişiliğimizce yapılan değerlendirme konuları aşağıda gösterilmiştir;
2.2.1- İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller hakkında genel değerlendirme:
İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında Büyükşehir Belediye Meclisi kararlarına dayalı olarak 5393 sayılı Belediye Kanununun değişik 73’üncü maddesi kapsamında ilan edilen kentsel dönüşüm alanlarında kat karşılığı esası ile yaptırılacak yeni konut/ticari bağımsız birimlerin yapımı işine ilişkin sürecin değerlendirilmesinden önce İZBETON A.Ş. hakkında kısa bilgilendirme yapılması gerekmiştir.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Tic. ve San. A.Ş. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 26’ncı ve T.T.K. hükümlerine göre 1990 yılında kurulmuş olup 1 Kasım 1990 tarihinde ticaret siciline tescil edilmiştir.
İZBETON A.Ş.’nin faaliyet alanı, şirket ana sözleşmesinde gösterilmiş olup asfalt, hazır beton, parke taşı, beton bordür, bariyer, agrega, plent-miks temel malzeme ve alt-temel malzeme üretimi, asfalt uygulaması ve sonrasında baca prekast yükseklik kotunun ayarlanması, asfalt sathi kaplama uygulaması, inşaat ve kentsel alan uygulamaları, alt ve üst geçitlerin ışıklandırılmasının yapılması, İzmir Büyükşehir Belediyesi sorumluluk alanlarındaki oto korkuluklarının yapılması, duvar temizlikleri ve yol temizlik çalışmaları, sosyal işler kapsamında ibadethane temizlik ve onarımları, okul onarım ve güzelleştirme çalışmaları, inşaat ve hafriyat atık depolama alanlarının işletilmesi ve geri kazanımı, acil durumlarda kriz ekipleri yönlendirilerek İzmir Büyükşehir Belediyesine gerekli yardımların yapılması ve kentsel dönüşüm hizmetleri ile iştigal etmektir. Şirket, yasalara ve kuruluş amacına uygun olan işlerin yapılması için Türkiye sınırları içinde taşınmaz tasarrufunda bulunabileceği ve bunların üzerinde ayni hak tesis edebileceği gibi bunları alıp satabilir, kira ile işletebilir veya kiraya verebilir.
İZBETON A.Ş. kamu ve özel hukukuna tabi olarak kurulmuş olup faaliyetlerini ise temel olarak T.T.K, Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Borçlar Kanununa tabi olarak gerçekleştirmektedir. Ayrıca Şirket gerçekleştireceği ihaleli işlemlerde Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na tabidir.
Şirket, 6102 sayılı T.T.K. hükümleri doğrultusunda kurulmuş anonim bir şirkettir. Dolayısıyla, yönetim kurulu tarafından temsil ve idare olunur. Yönetim kurulu üyeliğine ancak gerçek kişiler seçilebilir. Pay sahibi olan bir tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olamaz. Ancak, tüzel kişinin temsilcisi olan gerçek kişiler yönetim kurulu üyesi olarak seçilebilir. Yönetim kurulu niteliği gereği sürekli bir organdır.
Anonim şirket yönetim kurulu; ortakların sermayelerinin korunması ve değerlendirilmesini, şirket alacaklılarının da alacaklarını emanet ettikleri, idare ve temsile yetkili bir organdır. Yönetim kurulu, anonim ortaklığın kanunla öngörülmüş zaruri bir organıdır. Şirketin yönetim organı olan yönetim kurulu, 2 tüzel kişi ortaklığını temsilen 15 üyeden oluşmaktadır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Şirketin % 98,792 oranındaki hissesine sahiptir (İzmir Büyükşehir Belediyesi Beton ve Asfalt Enerji Üretim ve Dağıtım Tesisleri Su Kanalizasyon Tic. ve San. A.Ş. 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporundan alıntılanmıştır).
Kentsel dönüşüm alanlarında yerinde dönüşüm ve uzlaşma esası ile yürütülen çalışmalarda İzmir Büyükşehir Belediyesi ile uzlaşma sağlanan hak sahipleri arasında imzalanan sözleşmeler ile tapuları Büyükşehir Belediyesine devredilen ve mülkiyet birliği sağlanan imar adalarında kat karşılığı esası ile 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesi hükmüne dayanılarak İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında yürürlüğe konulan protokollerin dayanağı olan hüküm; 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesidir.
Anılan Kanunun “Çeşitli hükümler” başlıklı 8’inci maddesinin 2’nci fıkrasında; “Bakanlık, Başkanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi ve İdare; danışmanlık, yazılım, araştırma, her tür ve ölçekte harita, etüt, proje, kadastro, kamulaştırma, mikro bölgeleme, risk yönetimi ve sakınım planı çalışmalarını, her tür ve ölçekte plan yapımı ve imar uygulaması işlerini ve dönüşüm uygulamalarını Bakanlığın bağlı, ilgili ve ilişkili kurum, kuruluş ve bunların iştirakleriyle ve 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile akdedecekleri protokoller çerçevesinde 2886 sayılı Kanuna ve 4734 sayılı Kanuna tabi olmaksızın ortak hizmet uygulamaları suretiyle de gerçekleştirebilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Bilindiği üzere, belediyeler ile belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler; kullanımındaki her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerini 4734 sayılı Kanun hükümlerine göre yürütecekleri Kanunun 2’nci madde hükmüdür. Ancak, Kamu İhale Kurumu tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun uygulanmasında karşılaşılan tereddütlere açıklık getirilmesi ve bu hususlarda uyulması gerekli esasların belirlenmesi amacıyla yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliğinin “3.1. İdarelerin kamu kaynağı kullanımını gerektirmeyen işleri” bölümünde de; “3.1.1. Kamu harcaması yapılmasını gerektirmeyen ve bütçeden ödenek kullanımı söz konusu olmayan kat ve/veya arsa karşılığı yapım işleri 4734 sayılı Kanun kapsamında yer almamaktadır.” düzenlemesi ile kat ve/veya arsa karşılığı yapım işlerinin 4734 sayılı Kanuna göre yapılamayacağı ifade edilmiştir.
5393 Sayılı Belediye Kanununun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesini a bendinde “Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) ………….. sosyal hizmet ve yardım, nikah, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. …..” ve “Arsa ve konut üretimi” başlıklı 69’uncu maddesinin ilk fıkrasında “Belediye; düzenli kentleşmeyi sağlamak, beldenin konut, sanayi ve ticaret alanı ihtiyacını karşılamak amacıyla belediye ve mücavir alan sınırları içinde, özel kanunlarına göre korunması gerekli yerler ile tarım arazileri hariç imarlı ve alt yapılı arsalar üretmek; konut, toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçlarla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak, bu arsaları trampa etmek, bu konuda ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ve bankalarla iş birliği yapmak ve gerektiğinde onlarla ortak projeler gerçekleştirmek yetkisine sahiptir.” denilmektedir. Belediyeler, ifade edilen kanun maddelerine istinaden kat ve/veya arsa karşılığı yapım işlerini 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre gerçekleştirmektedir. Nitekim İzmir Büyükşehir Belediyesinin kentsel dönüşüm alanlarında bazı etapları 2886 sayılı Kanun çerçevesinde gerçekleştirdiği ihalelerle tamamladığı dosya içeriği ifadelerden anlaşılmaktadır.
Belediyeler; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenileme işlemlerini 6306 sayılı Kanunun 8’inci maddesinden aldıkları yetki ile 2886 ve 4734 sayılı Kanunlara tabi olmaksızın 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerle protokol yapmak suretiyle de gerçekleştirebilmektedirler.
Açıklanan mevzuat hükümleri çerçevesinde; İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında mülkiyeti İzmir Büyükşehir Belediyesine ait olan ve tapuda “6306 sayılı Kanun Gereğince Riskli Yapıdır” şerh bulunan, kentsel dönüşüm alanlarındaki etaplara ilişkin kat karşılığı anahtar teslim yapım işlerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri yerine 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesinin 2’nci bendi çerçevesinde protokollerle yürütüldüğü görülmektedir.
Nitelikleri itibariyle bahse konu protokoller (arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi), Yargıtay 14.H.D.’nin 14.3.2011 tarih ve E.2011/1958 K.2011/3194 Kararında özetle belirtildiği üzere; “…arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinde yüklenici, bina yapım işini üstlenmekte, yüklenicinin finansını sağlayarak yapacağı bu binaya karşılık arsa sahibi de ona arsa payı mülkiyeti geçirmektedir. Bu niteliği itibariyle arsa payı karşılığı inşaat sözleşmeleri, iki tipli karma bir sözleşmedir. Burada eser sözleşmesinin konusu olan inşaat yapımı edimi ile gayrimenkul satım sözleşmelerindeki mülkiyet nakli edimi bir araya gelmektedir. …” , taşınmaz satışı ve eser sözleşmesi gibi iki tipik sözleşmenin unsurlarını içermektedir.
Buna göre; kentsel dönüşüm kat karşılığı yapım işlerine konu protokollerin hazırlanması, kabulü ve imzalanmasının hukuka aykırılığının bulunmadığı değerlendirilmiştir.
2.2.1.1- İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokollerin kuruluş yönünden değerlendirilmesi
Yargı kararlarında tanımlandığı şekliyle; “arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi” “… iş sahibinin bir arsanın muayyen bir payının bedel olarak devri veya devri taahhüdü karşılığında, yüklenicinin bir inşa (yapı) eseri meydana getirmeyi taahhüt ettiği, tam olarak iki tarafa borç yükleyen, ivazlı, çift tipli bir karma sözleşmedir…” (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2014/23-724 K. 2016/168 T. 24/02/2016; E. 2012/13- 591 K. 2012/1380 T. 26/12/2012)
Eser sözleşmesinde şekil şartı aranmazken, taşınmaz satımı veya satış vaadi hususunda T.M.K.’nın 706., T.B.K. 237., Tapu Kanununun 26. ve Noterlik Kanununun 60 ve 89’uncu maddeleri gereğince resmi şekilde yapılmak zorundadır.
Kat karşılığı inşaat sözleşmesinde hukuki işlemlerin taraflarca gerçekten yapılıp yapılmadığının tespiti ve tarafların ileride yaşayacağı uyuşmazlıklarda ispat kolaylığı sağlamak ve üçüncü kişilerin yapılan işlemlerden bilgi sahibi olmasını kolaylaştırmak için zorunlu şekil şartı düzenlenmiştir.
Taraflar sözleşmeyi adi yazılı şekilde yaptığı takdirde sözleşme geçersiz olacaktır. Fakat taraflar sözleşmede kararlaştırılan edimleri büyük ölçüde ifa etmişlerse bu durumda Türk Medeni Kanununun (T.M.K.) 2’nci maddesi hükmü “dürüstlük kuralı” gereği sözleşme geçerli kabul edilecektir. Yani hakkın kötüye kullanılmasının önüne geçilecektir.
Arsa payı karşılığı kat yapımı sözleşmesinde, taşınmaz satımı ve eser sözleşmesi unsurları bir araya geldiğinden karma nitelikli bir sözleşme vardır. Arsa payı karşılığı kat yapımı sözleşmesi tarafların her ikisinin de borç altına girdiği sözleşmelerdendir. Bu sözleşmede arsa sahibi, arsa paylarını yükleniciye devretmeyi taahhüt etmekte; yüklenici ise, bağımsız bölüm inşa etmeyi ve arsa sahibine devretmeyi borçlanmaktadır. Böylece sözleşmenin her iki tarafı da hem alacaklı hem de borçludur. Arsa sahibi bağımsız bölümlerin yapılmasını ve teslim edilmesini isteme bakımından alacaklı, arsa paylarını devir bakımından ise borçludur. Buna karşılık yüklenici ise, bağımsız bölüm inşası ve devri bakımından alacaklıdır. Karşılıklı sözleşme niteliği borçlunun temerrüdü bakımından da önem taşımaktadır.
Arsa sahibi ile yüklenici arasında düzenlenen sözleşmede, hangi pay ve bölümlerin yükleniciye, hangilerinin arsa sahibine ait olacağı belirtilmektedir, Bu sözleşme ile arsa sahibi, yükleniciye bırakılan payların inşaatın belli aşamalara ulaşması durumunda, belli arsa payların yükleniciye tapuda devredeceğini veya üçüncü kişilere satışı için yükleniciye vekalet vereceğini vaat etmektedir.
Sözleşme ile amaçlanan, sadece arsa sahibine ait bölümlere ilişkin dairelerin yapılması değil, yüklenicinin ücretine karşılık olarak aldığı arsa paylarına bağlı bölümlerin de tamamlanıp bütünlük taşıyan ana yapının ortaya çıkarılmasıdır. Nihayetinde sözleşme ile yüklenici, yapılan sözleşme ile iki edimi borçlanmaktadır. Birincisi kendine verilen arsa payına karşılık bu arsada bina yapmak; ikincisi ise bağımsız bölümlerden arsa sahibine ait olanı devretmektir.
Yukarıda açıklandığı üzere İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında Büyükşehir Belediye Meclisi kararlarına dayalı olarak 5393 sayılı Belediye Kanununun değişik 73’üncü maddesi kapsamında ilan edilen kentsel dönüşüm alanlarında arsa payı karşılığı inşaat yapımı protokollerinin Noterde, "DÜZENLEME ŞEKLİNDE TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ VE ARSA PAYI KARŞILIĞI İNSAAT HAKKI SÖZLEŞMESI" olarak resmi yazılı geçerlilik koşuluna uygun düzenlendiği anlaşılmıştır.
2.2.1.2- İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokollerde yapım işinin üstlenil(me)mesi hakkında değerlendirme:
İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan 4 adet protokolde genel hatları ile konu, üzerinde inşa edilecek blokların avan projelerine göre üstyapı, ada içi alt yapı ve çevre düzenleme imalatlarına ait uygulama projelerinin hazırlanması, idare tarafından onaylanacak olan uygulama projelerinin protokol ve eki özel teknik şartnamede tanımlanan iş, işlem ve yükümlülüklere göre inşaatının ilgili mevzuata uygun olarak her türlü sorumluluk yükleniciye ait olmak üzere, idareden herhangi bir parasal kaynak çıkışı olmadan yapılarak tamamlanması olarak tanımlanmıştır.
Görüleceği üzere İZBETON A.Ş. tarafından mülkiyeti İzmir Büyükşehir Belediyesine ait kentsel dönüşüm alanlarında yapılacak iş bir yapım işidir.
Yapım, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun tanımlar başlıklı 4’üncü maddesinde “Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini” şeklinde tanımlanmıştır.
Mülkiyeti İzmir Büyükşehir Belediyesine ait olan ve afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde yapım işlerinin yükleniciliği, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesinin 2’nci bendi çerçevesinde protokollerle 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerden olan İZBETON A.Ş.’ye bırakılmıştır. Belirtmek gerekir ki, 6306 sayılı Kanunun 1’inci maddesine göre bu Kanunun uygulamasında idare, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeleri, bu sınırlar dışında il özel idarelerini, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerini ve Bakanlık tarafından yetkilendirilmesi halinde büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçe belediyelerini ifade ettiğinden; somut olayda kentsel dönüşüm uygulamalarında 2886 sayılı Kanuna ve 4734 sayılı Kanuna tabi olmaksızın protokol yapma yetkisi, İzmir Büyükşehir Belediyesinin uhdesindedir.
Yukarıda da açıklandığı üzere İzmir Büyükşehir Belediyesi, İZBETON A.Ş.’nin % 98,792 oranındaki hissesine sahip olduğundan 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 2’nci maddesinin 1/d bendi hükmü gereği Belediyenin sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulunduğu şirket olması nedeniyle İZBETON A.Ş:’nin, kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütmek durumundadır. Dolayısıyla yapım işinin yüklenicisidir. 4734 sayılı Kanun yüklenici, üzerine ihale yapılan ve sözleşme imzalanan istekli olarak ifade edilmiştir.
Bir gerçek veya tüzel kişinin yüklenicisi olduğu yapım işinin (istisna kapsamında olmamak kaydıyla), 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine göre yapılması gerekir. Kanunun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesi; “Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ile inşa edilecek resmi ve özel bütün yapılar bu Kanun hükümlerine tabidir.” hükmüne; 28’inci maddesinin 9’uncu fıkrası da, Bakanlıktan veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş idareden uygun sınıfta yetki belgesi almaksızın, inşaat ve tesisat dahil yapım işlerinin müteahhitliği üstlenilemez….” hükmüne amirdir.
Türk Dil Kurumu’nun yayımladığı Büyük Türkçe Sözlükte “yüklenici, kendi adına veya sözleşmeciden devraldığı inşaat işini yapmakla yükümlü kişi” şeklinde yer almaktadır. Bilindiği üzere, ülkemizde yapı (inşaat) sektörünü düzenleyen doğrudan ve dolaylı kanun ve yönetmelikler mevcuttur. Kamu yatırımlarına ait ihale sisteminin çerçevesini oluşturan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “yapım müteahhidi” tanımı yer almaktadır. 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunu’nun “amaç, kapsam ve tanımlar” başlıklı 1’inci maddesinde “yapı müteahhidi” tanımı mevcuttur. Kanuna göre yapı müteahhidi: “yapım işini, yapı sahibine karşı taahhüt eden veya ticarî amaçla ya da kendisi için şahsî finans kaynaklarını kullanarak üstlenen, ilgili meslek odasına kayıtlı, gerçek ve tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır.
Dayanaklarından birisi de 3194 sayılı İmar Kanununun 28 inci maddesinin sekizinci fıkrası olan Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğin 2’nci maddesinin 1’inci fıkrasında belirtildiği üzere bu Yönetmelik; yapı ruhsatına tabi her türlü yapım işinde, yapı müteahhitliğini üstlenecek olan gerçek ve tüzel kişileri kapsamaktadır.
Yapı ruhsatına tabi bütün yapıların gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir yapı müteahhidinin veyahut bunların oluşturacağı ortak girişimin sorumluluğu altında inşa edilmesi; her müteahhidin yetki belgesi numarası alması esastır. Bu numaranın yapı ruhsatında, yapı kullanma izin belgesinde ve yapım işleri sözleşmelerinde kullanılması zorunlu olduğu düzenlemesi anılan Yönetmeliğin 5’inci maddesinin 1’inci fıkrası hükmüdür. Aynı maddenin 3’üncü fıkrası a bendi gereğince; “Konut harici yapıları inşa etmek üzere, bir ticari işletme işleten vakıf ve derneklere; 6306 sayılı Kanun veya 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 73 üncü maddesi kapsamındaki yapıları veyahut kendilerine ait yapıları inşa etmek üzere, kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlara; 20/8/2016 tarihli ve 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında proje bazında destek alan işler için yapı sahibine veya müteahhidine”, c bendi gereğince de; “Ana sözleşmelerinde kendi yapılarını inşa edebileceklerine dair aykırı hüküm bulunmamak ve işletme konusu gösterilmek şartıyla 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamındaki yapı kooperatiflerine”, geçici grup yetki belgesi numarası verilmektedir.
İZBETON A.Ş. tarafından Kat Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat İşi Protokolleri kapsamında yüklenilen yapım işinde; protokollerin ”Protokole Dahil Olan Giderler” maddeleri gereği inşaat ruhsatı giderleri kendisine ait olduğundan, şirket bu işlerin gereği olarak 17.12.2020 tarihli müracaatıyla (Ek:10) yapı müteahhitliği için gerekli olan "geçici grup yetki belgesi” almıştır.
Bu aşamadan sonra yapım işinin uygulamasına geçmesi gereken İZBETON A.Ş.’nin üstlendiği yapım işini, “kat karşılığı anahtar teslim yapım işi” protokolleriyle kooperatifler marifetiyle “alt yüklenici” çalıştırmak suretiyle gerçekleştirme yöntemini benimsemiştir.
Ancak yukarıda açıklanan mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde İZBETON A.Ş.’nin üstlendiği yapım işini bütün halde anahtar teslim yöntemle ve tabi olduğu ihale mevzuatı dışında yaptırabilir olup olmadığının bu bölümde değerlendirilmesi gerekmiştir:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “Yüklenici: Üzerine ihale yapılan ve sözleşme imzalanan istekliyi,” olarak tanımlanmış, “Alt yükleniciler” başlıklı 15’inci maddesinde alt yüklenici ile ilgili aşağıda belirtilen düzenlemeye yer verilmiştir;
“İhale konusu işin özelliği nedeniyle ihtiyaç görülmesi halinde, ihale aşamasında isteklilerden alt yüklenicilere yaptırmayı düşündükleri işleri belirtmeleri, sözleşme imzalamadan önce de alt yüklenicilerin listesini idarenin onayına sunmaları istenebilir. Ancak bu durumda, alt yüklenicilerin yaptıkları işlerle ilgili sorumluluğu yüklenicinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.”
Nitekim İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan 4 adet protokolün “Yüklenicinin Protokol Konusu İş İle İlgili Çalıştıracağı Taşerona İlişkin Sorumlulukları” başlıklı bölümlerinde; yüklenicinin protokol konusu işte idareden izin alınmak koşulu ile taşeron (alt yüklenici) çalıştırabileceği, idarenin taşeronlar aracılığı ile yapılmasının sakıncalı gördüğü işin herhangi bir bölümünü doğrudan doğruya yüklenici tarafından yapılmasını isteyebileceği düzenlemelerine yer verilmiştir.
Bu düzenlemelerden alt yüklenici çalıştırılması ile ilgili onayın idareye (İzmir Büyükşehir Belediyesine) ait olduğu anlaşılmaktadır.
Kamu ihale mevzuatı gereği genel kural olarak işin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamaz. Tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin %30’unu geçemez. Alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedeli sözleşme bedelinin %50’sini geçemez.
Ayrıca, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 20’nci maddesine 08.08.2019 tarihinde eklenen ve aşağıda verilen 11’inci fıkrasında yapım işinin hangi iş bölümlerinde alt yüklenici çalıştırılabileceği düzenlenmiştir:
“Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliğinin eki Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Listesindeki BII/BIII grubu işlerde, alt yükleniciye yaptırılacak işin imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olması gerekir. Ayrıca, BII/BIII grubu işlerde, sözleşmeye konu işin bütününün karakteristiğini yansıtan kısımları da, bir bütün halinde alt yükleniciye yaptırılamaz.”
Yine Kamu İhale Genel Tebliğinin aşağıda verilen ve 08.08.2019 tarihinde eklenen maddesi ile yapım işinin hangi iş bölümlerinde alt yüklenici çalıştırılabileceği hususu daha detaylı bir şekilde açıklanmıştır:
“53.6. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 20’nci maddesinin son fıkrasında; Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliğinin eki Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Listesindeki BII/BIII grubu işlerde, alt yükleniciye yaptırılacak işin imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olması gerektiği düzenlenmiştir. Bu itibarla, alt yükleniciye yaptırılacak işlerin sıhhi tesisat, kalorifer tesisatı, doğalgaz tesisatı, müşterek tesisat, elektrik tesisatı, asansör tesisatı, mekanik tesisat, beton/kalıp işleri, sıva boya gibi ince işler, demir işleri, kazı/dolgu işleri, peyzaj ve nakliye gibi imalat grupları kapsamında olması gerekir…”
Anılan Şartnamenin aynı maddesinde; BII/BIII grubu işlerde, sözleşmeye konu işin bütününün karakteristiğini yansıtan kısımlarının da, bir bütün halinde alt yükleniciye yaptırılamayacağı düzenlenmiştir. Buna göre, örneğin, birden fazla bina inşaatı (blok) içeren bir toplu konut projesinde bloklardan biri temelden çatıya kadar kaba ve ince işleri ile birlikte bir bütün olarak tek bir alt yükleniciye yaptırılamayacaktır.”
Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliğinin ekindeki EK-1 yapım işlerinde benzer iş grupları listesinde işler;
Alt Yapı İşleri,
Üstyapı (Bina) İşleri,
Sıhhi Tesisat ve Mekanik Tesisat İşleri,
Elektrik İşleri,
Elektronik ve İletişim İşleri,
olmak üzere 5 ana gruptan oluşmakta olup, alt yükleniciye yaptırılacak işin imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olması gerektiği hususu yalnızca (B) ÜSTYAPI (BİNA) İŞLERİ, grubu altında yer verilen BII. Grup ve BIII. Grup bina işleri için düzenlenmiştir. Diğer iş grupları için bu yönde bir kısıtlama bulunmamaktadır.
Açıklanan mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde İzmir Büyükşehir Belediyesi ile imzalanan protokollerde İZBETON A.Ş.’nin yapım işini üstlenmeyerek işin, kentsel dönüşüm etaplarında, bir bütün halinde anahtar teslim inşaat yapım işi olarak ve protokollerle, tabi olduğu 4734 sayılı Kanun hilafına ihale yöntemleri dışında ve imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olmaksızın yapı müteahhitliği yetkisi olmayan kooperatiflere verilmesinin hukuka aykırılık teşkil ettiği, değerlendirilmiştir.
2.2.2- İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan, gerekse İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokollerin niteliği hakkında değerlendirme:
Bilindiği üzere ihale süreci, temel olarak üç aşamadan oluşur.
a. Birinci aşama; ihaleye hazırlık sürecidir. Bu süreçte, ihaleye çıkılacak olan ihtiyaç (mal, yapı, kiralama veya hizmet) belirlenerek buna göre ihale dokümanı hazırlanır. İhale dokümanında yapılacak işin vasıf ve mahiyeti ile yaklaşık maliyeti belirlenir ve onaya sunulur. Yetkili makamın yaptığı inceleme sonunda, yapılan hazırlığın ve dokümanın yeterli olduğu anlaşılırsa ihaleye çıkmak için onay verilir.
b. İkinci aşama; ihale sürecidir. İhaleye çıkma yönünde onay alınmasından sonra ihale süreci başlar. Bu aşamada ilk olarak önceden hazırlanan şartnameye göre, ihale ilanına çıkılır. Çıkılan ihale türüne göre, ihaleye katılmak isteyen kişilerden ihaleye yönelik teklif zarflarının alınması süreci başlar. Bu sürecin çok gizli ve titiz yürütülmesi gerekir. Çünkü ihaleye fesat karıştırma eylemlerini oluşturan fiillerin birçoğu bu aşamadadır. Teklif mektuplarının alınmasından sonra, yetkili ihale komisyonunca bu teklif zarflarının değerlendirilmesine geçilir. Komisyon, yaptığı değerlendirme sonunda, ihaleye konu işi; en uygun fiyata, en uygun kalitede, en uygun şartlarla, yapacak kişi veya şirketi belirleyerek bunu ilan eder ve ihale sözleşmesi yapmak üzere davette bulunur.
c. Üçüncü aşama; sözleşme sürecidir. Bu süreçte, ihaleyi kazanan kişi/kurum ile ihale sözleşmesi imzalanır. İhaleyi alan şirketin ihale sözleşmesine uygun şekilde malı veya hizmeti teslim etmesi ve daha sonra da üretilen mal veya hizmetin yetkili organ veya komisyon tarafından kontrol ve denetiminin yapılması ve mal ve hizmetin ihaleye uygun görülmesi durumunda kabulün yapılması ve ihale bedelinin ödenmesi gerekir. Ancak sözleşme süreci burada bitmeyecektir. İhale şartnamesinde belirlenen garanti süresi de ihale süreci içindedir ve garanti süreci bitince ihale süreci de sona erer. İhale konusu iş, üzerinde kalan (ihaleyi kazanan) yüklenici ile idare arasında sözleşme imzalandıktan sonra, sözleşmenin konusunu oluşturan edimin yerine getirilmesi aşaması, yani “edimin ifası süreci” işlemeye başlayacaktır.
Bilirkişiliğimizin görevlendirilmesi kapsamındaki dosyalarda isnat edilen suçların oluşabilmesi için öncelikle ortada bir ihale olmalıdır. Başka bir ifadeyle, suçun oluşabilmesi için; hukuken ihale yapma yetkisi bulunan bir idare veya kanunda sayılan bir özel hukuk tüzelkişisi tarafından gerçekleştirilmiş, usulünce onaylanmış bir ihale ve bunun sonucunda akdedilmiş bir sözleşmenin olması gerekmektedir.
Mevzuat uyarınca ihaleye tabi olması gerektiği halde ihale yapılmaksızın alınan bir mal hizmet veya yaptırılan bir yapım işinin olması, ihale yapma yetkisi olmayan bir makamın mevzuata aykırı olarak ihale yapması ya da ihale yapma yetkisi olan bir makamın, ihaleye konu olamayacak bir konuda ihale açması halinde de ihalenin varlığından söz edilemeyecektir.
Bu itibarla Raporumuzun 2.2.3. bölümündeki değerlendirmeler saklı kalmak kaydıyla gerek İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında gerekse İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında imzalan protokoller; ihale sürecini müteakip düzenlenmiş akdi belgeler olmadığından; biçimsel kanunilik ilkesinin gereği olarak ceza kanununda “ihale”nin, suç tipi olarak belirlendiği ve sınırlarının gösterildiği suçların oluşmadığı değerlendirilmiştir.
2.2.3- İZBETON A.Ş.’nin kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında kooperatiflerle yaptığı protokoller hakkında değerlendirme:
İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İZBETON A.Ş. özel hukuk tüzel kişisi olup 4734 sayılı Kanun 2/d maddesine göre Kamu İhale Kanununa tabidir. Yukarıda da belirtildiği üzere İZBETON A.Ş.’nin söz konusu kat karşılığı anahtar teslim yapım işlerini, İzmir Büyükşehir Belediyesinden ortak hizmet uygulamaları kapsamında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 8.2 maddesi uyarınca protokol ile İzmir Büyükşehir Belediyesine karşı üstlenmiştir.
Yukarıda sunulduğu üzere; İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında uzlaşma ile bedelsiz devir alınan taşınmazlarda, yapımı kat karşılığı inşaat ihaleleri ile yatırımcı/müteahhitler eliyle gerçekleştirilmesi planlanan ve fakat teklif alınamayan uygulama projelerinin, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 8.2 maddesi uyarınca İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında düzenlenecek kat karşılığı yapım protokolleri ile İZBETON A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi kararları ile kabul edilmiştir. Yine, yukarıda izah edildiği üzere, İZBETON A.Ş.’nin kat karşılığı protokollerle üstlendiği yapım işleri, kat karşılığı usule göre düzenlenen alt yüklenici sözleşmeleri ile yapı kooperatiflerine tevdi edilmiştir.
Bilirkişiliğimizce İZBETON A.Ş.’nin kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında kooperatiflerle yaptığı protokoller üç alt başlıkta değerlendirilmiştir:
2.2.3.1- İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokollerin devir niteliğinde olup olmadığı:
Sözleşmeden doğan borç ilişkileri, sözleşmenin tarafları arasında hukuki bir ilişki yaratmaktadır. Dolayısıyla, sözleşme kural olarak kimler arasında kurulduysa, onlar arasında varlığını sürdürür. Fakat bu ilke mutlak değildir. Nitekim 6098 sayılı TBK’nın 205’inci maddesi uyarınca sözleşmede kalan tarafın rızası ile sözleşmenin devri mümkündür.
Sözleşmenin devri, bir sözleşmenin hak ve borçlarıyla birlikte bir başkasına devredilmesini ifade eder. Sözleşmenin devrinde üç taraf bulunmaktadır. Bunlar, sözleşmeyi devreden, sözleşmeyi devralan ve sözleşmede kalandır.
Sözleşmeyi devreden, bu sözleşmeye ilişkin taraf olması sıfatını terk etmekte, onun yerine üçüncü bir kişi sözleşmeye dahil olmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sözleşmeyi devralanın sözleşmeyi devreden yerine sözleşme ilişkisine tüm hak ve yükümlülükleri kapsar biçimde girmesidir. Nitekim TBK’nın 205’inci maddesine göre de “Sözleşmenin devri, sözleşmeyi devralan ile devreden ve sözleşmede kalan taraf arasında yapılan ve devredenin bu sözleşmeden doğan taraf olma sıfatı ile birlikte bütün hak ve borçlarını devralana geçiren bir anlaşmadır.”
Sözleşmenin devri, hukuki niteliği itibariyle üç taraflı kendine özgü (sui generis) bir sözleşmedir. Sözleşmenin devri, sözleşmeyi devralan ile devreden arasında yapılan ve sözleşmede kalan diğer tarafça önceden verilen izne dayanan veya sonradan onaylanan bir anlaşmayla gerçekleşmektedir. O halde, sözleşmenin devri üç köşeli bir hukuki ilişki yaratmaktadır. Sözleşmenin devrinde, sözleşmeden doğan tüm hak ve borçlar üçüncü bir kişiye (halefe) devredilmektedir.
Halefiyet, üçüncü bir kişinin borçlunun edimini alacaklıya ifa etmek suretiyle onu tatmin ettiği ölçüde alacaklının yerine geçerek, onun borç ilişkisinden doğan asli ve fer’i haklarına halef olmasıdır. Diğer bir deyişle, halefiyet, mevcut bir sözleşme ilişkisine ayrılan tarafın yerine üçüncü bir kişinin taraf olmasıdır. Buna göre, halefiyet, borcun ifayla sona ermesi durumunun da bir istisnasıdır. Zira borçlunun, alacaklıya olan borcu bu şekilde sona ermekte onun yerine ifada bulunan üçüncü kişiye olan borcu devam etmektedir.
T.B.K’da özel olarak düzenlenmemiş olmakla birlikte Rapora konu protokollerde olduğu üzere sözleşme ilişkilerinde alt sözleşme(lerin) kurulduğu görülmektedir. Alt sözleşme öğretide; daha önce yapılmış bir sözleşmenin taraflarından birisi ve konusu bakımından onunla kesişen, daha önce yapılmış sözleşmeden bağımsız olmakla birlikte fiili ilişki içinde olan sözleşme alt sözleşme şeklinde tanımlanmaktadır (AKKANAT, Halil, Taşeronluk (Alt Müteahhitlik) Sözleşmesi, İstanbul 2000, s. 1). Başka bir ifadeyle alt sözleşme ile yeni bir sözleşme oluşturulmaktadır ve ortada aynı muhtevaya sahip olan iki ayrı sözleşme bulunmaktadır. Bu sözleşmelerin tarafları birbirinden farklıdır. Sadece taraflardan birisi aynı muhtevadaki her iki sözleşmede de taraf sıfatına sahiptir. Fakat üstlendiği taraf sıfatlarının niteliği farklı olduğu için her iki sözleşmede birbirinden farklı ve bağımsız hak ve yükümlülükler yer almaktadır.
Somut olayda İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında imzalanan protokoller, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON arasında imzalanan protokollere göre birer alt sözleşme niteliğindedir:
Alt sözleşmenin kurulmuş olması, daha önceden yapılmış olan asıl (ana) sözleşmeyi ortadan kaldırmamış her ikisi de birlikte varlıklarını sürdürmektedir.
Alt sözleşme, kural olarak sürekli borç ilişkilerinde veya sürekli borç ilişkisi benzeri borç ilişkilerinde söz konusu olabilir. Çünkü alt sözleşmeye konu olan edim, asıl sözleşmeden alt sözleşmeye yansımaktadır ve asıl sözleşmenin süresinden daha uzun süreli değildir.
6098 sayılı T.B.K. ile “alacağın temliki” kavramı yerini “alacağın devri” kavramına bırakmıştır. Kanun koyucu alacağın devri konusunu T.B.K.’nın 183 ile 194’üncü maddeleri arasında düzenlemiştir.
Alacağın devri, borcun kaynağı ne olursa olsun, alacaklının, alacağını üçüncü bir kişiye devir (temlik) etmesidir. Alacaklı alacağını devrederken tam devir yapabileceği gibi kısmi devir de yapabilir. Alacağın devri söz konusu olduğunda borç ilişkisinin tarafları olan alacaklı ve borçlu yanında bir üçüncü kişi de ilişkiye taraf olmaktadır. Başka bir ifade ile alacağın devrinin varlığı halinde asıl borç ilişkisindeki tarafların yanına bir üçüncü kişi daha borç ilişkisine katılmaktadır.
Kanunun 183’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre maddede sayılan haller dışında kural olarak alacağın devrinde borçlunun rızasına gerek yoktur, sadece alacağı talep hakkı devredilmektedir. Diğer bir anlatımla alacağın devrinde borcun özü muhafaza edilmekte, sadece şahıslarda değişiklik olmaktadır.
Kural olarak, bütün alacaklar temlik edilebilir. Böylece halen iktisap edilmiş (kazanılmış) bir alacak kadar ilerde iktisap olunacak bir alacak da; keza muaccel bir alacak kadar bir vadeye veya şarta bağlanmış olan alacaklar da temlik olunabilir. Alacağın hukukî muameleden, haksız fiilden, sebepsiz zenginleşmeden veya doğrudan doğruya kanundan doğmuş olmasının da bir önemi yoktur (Hukuk Genel Kurulunun 21.03.2019 tarihli ve 2017/11-2630 E., 2019/328 K. sayılı kararı).
Alacağın iradi devrinde (sözleşmeye dayanan devir); bu devrin geçerli olabilmesi için sözleşmenin taraflarının fiil ve tasarruf ehliyetinin bulunması, geçerli bir sözleşmenin olması, alacaklı ile üçüncü kişi arasında TBK’nın 184’üncü maddesi gereğince yazılı devir sözleşmesinin yapılması, devredilen alacak hakkının mevcut olması ve devri engel bulunmaması koşullarının gerçekleşmiş olması gereklidir.
Sözleşmeden doğan devir yasağının üçüncü kişilere mutlak olarak ileri sürülmesi bazı hallerde haksızlıklara yol açabilir. TBK’nın 183/2’nci maddesi bu yasağı yumuşatmak amacıyla bir istisnaya yer vermiştir. Bu hükümle sözleşmeden doğan temlik yasağının bir istisnası getirilmiştir. Bu hükmün uygulanabilmesi için aşağıdaki koşullar aranacaktır:
a) Borçlu alacaklıya alacağın varlığını tanımış (ikrar etmiş) olmalıdır.
b) Borçlunun bu tanıması (ikrarı) bir senede (belgeye) dayanmalıdır.
c) Alacaklı borç tanımasını (ikrarını) içeren bu senetten doğan alacağını üçüncü kişiye devretmiş olmalıdır.
d) Üçüncü kişi taraflar arasında devir yasağından iyi niyetle haberdar olmamalıdır (Kılıçoğlu Ahmet M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2012, s. 791).
Bu koşullar mevcut ise, devir yasağına rağmen üçüncü kişiye yapılan devir geçerlidir. Ancak alacağı temellük eden üçüncü şahıs, devir yasağını biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, bu hükümden yararlanamaz.
Nitekim Raporumuza konu İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokollerde devir maddesi; “İdare'nin yazılı izni olmadan protokol devir edilemez. Devir alacaklarda ilk protokoldeki şartlar aranır.” , düzenlemesine; temlik ise “Yüklenici, Protokol karşılığı olan paylaşım cetvelinde kendisine ait olduğu belirlenen bağımsız birimleri ve inşaat bölümlerini İdare'nin yazılı izni olmaksızın başkalarına temlik edemez. Ancak, projenin yürütülmesi ve yüklenicinin kaynak temini maksadıyla Kat Karşılığı Anahtar Teslimi İnşaat Yapımı işinden doğacak payı karşılığında satış hakkı kazanacağı Paylaşım Tablosundaki bağımsız bölümler ile ilgili yazılı olarak temlik talebinde bulunabilir. İdare'nin, temlik talebini yazılı olarak uygun görmesi koşuluyla, Temliknamelerin noterlikçe düzenlenmesi ve idarece istenen kayıt ve şartları taşıması gerekir. Bu işlemlere ilişkin her türlü vergi ve gider yükleniciye aittir.” düzenlemesine (Gaziemir Protokolü örnek alınmıştır) konu edilmiştir.
Alacağın devrinde devredene bazı koşulların varlığı ile birlikte sorumluluk yüklenmiştir. Şöyle ki; devrin bir edim karşılığında gerçekleşmesi halinde kanun koyucu alacağı devredenin devir sırasında alacağın varlığını ve borçlunun ödeme gücüne sahip olduğunu garanti ettiğini kabul etmiştir (TBK. m. 191). Bu kabulden hareketle de devralana, garanti ile devredenden;
1- ifa ettiği karşı edimin faizi ile birlikte geri verilmesini,
2- devirden kaynaklanan giderlerin verilmesini,
3- devraldığı alacağı elde etmek için yaptığı ve sonuçsuz girişimler için harcadığı giderlerin verilmesini,
4- uğradığı diğer zararları isteme hakkı vermiştir (TBK. m. 193).
Sözleşmenin devrinde ise ortada üçlü ilişkiye dayanan bir hukukî durum söz konusu değildir. Taraflardan biri yerini üçüncü kişiye bıraktığı için sözleşme yine iki taraflı olarak devam etmektedir.
Alacağın devrinde borç ilişkisine eklenen yeni bir taraf varken, sözleşmenin devrinde sadece bir taraf değişikliği vardır.
Söz konusu müesseselerin karşılaştırılması gereken başka bir noktası ise devir işlemini gerçekleştiren taraflara ilişkindir. Alacağın devri işlemi sadece alacaklı tarafından yapılabilirken, sözleşmenin devri alacaklı tarafından yapılabileceği gibi borçlu tarafından da yapılabilecektir (bu durum, sözleşmenin tek tarafa borç yükleyen ya da iki tarafa da borç yükleyen nitelikte olmasına göre değişim göstermeyecektir).
Her iki müessese arasında diğer önemli bir fark, alacağın devrinde borçlunun rızasına ilişkin herhangi bir şart bulunmamasına karşın, sözleşmenin devrinde sözleşmede kalan tarafın rızası devir için kurucu unsur niteliğindedir.
Alacağın devri müessesinden söz ederken kanun koyucu teknik anlamdaki ‘alacak’ terimini tercih etmiştir. Sözleşmenin devri müessesinden söz ederken ise ‘bütün hak ve borçlar’ ifadesine yer verilmiştir. Buradan hareketle yenilik doğuran haklar açısından bir karşılaştırma yapılacak olursa; alacağın devri ile yenilik doğuran hakların devredilememesine –alacakları etkileyen yenilik doğuran haklar hariç- karşın sözleşmenin devri ile yenilik doğuran hakların da devir kapsamına girdiği kabul edilebilir. Zira alacağın devrinde sadece edimi talep yetkisinin devri söz konusudur ve sözleşmeyi etkileyen yenilik doğuran haklar diğer tarafa geçmez.
Her iki müessese arasında amaç bakımından da bir fark mevcuttur. Nitekim alacağın devri, sözleşme ilişkisinden doğan ve fakat bu ilişkinin sadece bir kısmını oluşturan münferit alacak ile ilgilidir. Alacağın devrinde taraf konumunda herhangi bir değişiklik gerçekleşmemektedir. Oysa sözleşmede taraf değişikliği yapan sözleşmenin devrindeki amaç, bambaşka bir karaktere sahiptir. Ancak, her iki müessese de hukukî niteliği itibariyle bir tasarruf işlemidir ve gerek alacağın devri gerek sözleşmenin devri bakımından borçlunun/sözleşmede kalan tarafın zarara uğramaması esastır. Ayrıca her iki müessesede de sözleşmenin muhtevasında herhangi bir değişiklik gerçekleşmemektedir.
Açıklanan nedenlerle İZBETON A.Ş: ile kooperatifler arasında yapılan sözleşmeler, bir devir sözleşmesi değildir.
2.2.3.2- İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında imzalanan “kat karşılığı anahtar teslim yapım işi” protokollerin şekil unsuru bakımından durumu:
Kat karşılığı inşaat sözleşmesi, eser ve satış vaadi (sözleşmelerini kapsayan karma bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile arsa sahibi ve yüklenici arsa payı karşılığında bina yapımı için anlaşmakta, arsa sahibi taşınmazdaki belli bir payın mülkiyetinin müteahhide geçirilmesini, yüklenici de inşaatı yapmayı kabul etmektedirler.
Kanunlarımıza göre mal sahibi ile yüklenici arasında yapılacak inşaat sözleşmesi hiçbir şekle bağlı olmamakla beraber; kat karşılığı inşaat sözleşmesinin hukuken geçerli ve tarafları bağlayıcı nitelik taşıyabilmesi için düzenleme biçiminde yapılması gerekir.
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde iki taraf bulunmaktadır; arsa sahibi ve yüklenici. Arsa sahibi, sözleşmede arsanın tamamını ya da arsa payını devretme borcu altına giren kişi iken; yüklenici, arsa sahibinin arsası üzerine inşaat yapma gibi bir borcun altına girer. Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesini akdeden arsa sahibinin, arsanın tamamını veya belli bir payını devir borcu, inşaatın yapımı için yükleniciye vekalet verme borcu ve yüklenicinin inşaat yapımına engel olmama gibi borçları bulunmaktadır. Yüklenicinin ise sözleşmeye uygun yapılan inşaatı teslim etme, ayıba karşı tekeffül, gerekli malzemeyi temin, özen ve sadakat gibi borçları bulunmaktadır.
Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi ile arsa sahibi, arsanın tamamının veya belirli bir bölümünün yükleniciye devri borcu altına girmektedir. Yüklenicinin inşaatı tamamlaması ile meydana gelecek bağımsız bölümlerin arsa sahibine devrinin sebebi ve karşılığı, arsa sahibinin arsanın tamamının veya belirli bir bölümünün yükleniciye devridir.
Yüklenici, arsa üzerine bina inşa ederek, inşa ettiği binalardan daha önce belirlenmiş olan bağımsız bölümleri arsa sahibine teslim etme borcu altındadır. Ancak, sadece arsa sahibine teslim edilecek bağımsız bölümlerin tamamlanması yeterli değildir. Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi ile amaçlanan, arsa üzerindeki mülkiyetin kat mülkiyetine çevrilmesidir. Kat Mülkiyeti Kanununun 1’inci maddesi gereğince kat mülkiyeti ancak tamamlanmış binalarda kurulabileceğinden, yüklenicinin tamamlanmış olan bütün bir binayı teslim borcu bulunmaktadır.
Aşağıdaki tablolarda, üzere kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında düzenlenen protokollerde işin tanımı, yüklenici ile düzenleme şeklinde taşınmaz satış vaadi ve arsa payı karşılığı inşaat hakkı sözleşmesi olarak tanımlanmıştır.
S.S. İŞ DÜNYASI KONUT YAPI KOOPERATİFİ |
|
S.S. İŞ İNSANLARI ÖRNEKKÖY KONUT YAPI KOOPERATİFİ |
|
S.S. İŞ İNSANLARI GAZİEMİR KONUT YAPI KOOPERATİFİ |
|
S.S. İŞ ALEMİ YENİ YAŞAM KOOPERATİFİ |
|
S.S. EGELİ İŞ İNSANLARI KOOPERATİFİ |
|
Açıklanan Kanun hükümleri çerçevesinde İZBETON A.Ş.’nin kooperatiflerle “kat karşılığı anahtar teslim yapım işi” protokolü düzenlemesi hukuken mümkün görülmemektedir. Çünkü yapım işine konu gayrimenkullerin mülkiyeti İzmir Büyükşehir Belediyesine aittir. Durum böyle olduğu için de bu sözleşmelerin T.M.K.’nın 706, T.B.K. 237, Tapu Kanununun 26 ve Noterlik Kanununun 60 ve 89’uncu maddeleri gereğince resmi şekilde yapılmamış olmasının da bir hükmü bulunmamaktadır.
Yüklenicinin eseri kendi yapma ya da yönetimi altında yaptırma borcuna ilişkin TBK’nın 471’inci maddesinin 3’üncü fıkra hükmü, eserin tamamının veya bir kısmının alt yüklenici tarafından yerine getirilmesi konusuna ışık tutmaktadır;
“Yüklenici, meydana getirilecek eseri doğrudan doğruya kendisi yapmak veya kendi yönetimi altında yaptırmakla yükümlüdür. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yüklenicinin kişisel özellikleri önem taşımıyorsa, işi başkasına da yaptırabilir.”
Raporun “2.2.1.2” bölümünde açıklandığı üzere İZBETON A.Ş. üstlendiği yapım işini 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 2’nci maddesinin 1/d bendi kapsamında anahtar teslim olarak bütünü ile alt yüklenicilere yaptırması mümkün olmayan idarelerden olduğundan; yüklenicinin şahsen ifa borcunun da bulunduğu hallerde anılan borca aykırı hareket ederek, eseri başkasına ya da yönetimi altında olmayan bir kişiye yaptırması sözleşmeye aykırılık teşkil anlamına gelmektedir ve İZBETON A.Ş. meydana gelen zarardan sorumlu olacaktır. Bu durumda İzmir Büyükşehir Belediyesi (iş sahibi) borçlu temerrüdü (T.B.K. 123 ve devamı maddeler) hükümlerinden faydalanarak sözleşmeden dönme hakkını da kullanabilecektir.
Açıklanan nedenlerle İzmir Büyükşehir Belediyesinin iş sahibi olarak Rapor eki Ek:34 Başkanlık Onayı ile İZBETON A.Ş.’nin,
- Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19438 yevmiye numaralı tasdik ihtarı ile S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi,
- Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19436 yevmiye numaralı tasdik ihtarı ile S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi,
- Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19437 yevmiye numaralı tasdik ihtarı ile S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi,
- Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19435 yevmiye numaralı tasdik ihtarı ile S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi,
- Bornova 4. Noterliğinin 23.07.2024 tarih ve 19446 yevmiye numaralı tasdik ihtarı ile S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi,
ile şekil şartlarına uyulmadan yaptığı sözleşmelerin kesin hükümsüzlük nedeniyle iptali mevzuata aykırılık olarak değerlendirilmemiştir.
T.B.K. hükümlerine göre karşılıklı taahhütleri havi olan bir akitte iki taraftan biri mütemerrit olduğu takdirde, diğeri borcun ifa edilmesi için münasip bir mehil tayin edip bu mehil zarfında borç ifa edilmemiş bulunduğu takdirde aynı maddenin ikinci fıkrasına göre seçimlik hakkını kullanabilir ise de, derhal fesih başlığını taşıyan T.B.K.’nın 124’üncü maddesi uyarınca borcun tayin edilen yer ve zamanda ifa edilmemesi veya borçlunun hal ve vaziyetinden ihtarın tesirsiz olacağının anlaşılması durumunda ayrıca temerrüt ihtarında bulunulmaksızın ve süre verilmeden sözleşmenin feshi ve seçimlik hakların kullanılması mümkündür.
Rapora konu yapım işi protokollerinde, ruhsat alınan etaplarda inşaatlar kararlaştırılan sürede tamamlanamadığı/tamamlanamayacağı iş gerçekleşeme oranlarına göre süresinde tamamlanmasının da imkan dahilinde olmadığı, diğer bir etapta ise uzunca bir süre geçmiş olmasına rağmen ruhsat dahi alınmadığı anlaşılmaktadır;
Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap | Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap | Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı | Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap | Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap |
İş Bitirme Tarihi: 31.07.2024 | İş Bitirme Tarihi: 31.07.2024 | İş Bitirme Tarihi: 31.10.2025 | İş Bitirme Tarihi: 26.01.2026 | İş Bitirme Tarihi: 21.06.2027 |
11.10.2024 tarihli tamamlanma yüzdesi % 22,11 | 11.10.2024 tarihli tamamlanma yüzdesi % 35,66 | 15.10.2024 tarihli tamamlanma yüzdesi % 9,77 | 02.10.2024 tarihli tamamlanma yüzdesinin % 5,36 | 30.09.2024 tarihli tamamlanma yüzdesinin % 1 |
S.S. İş Dünyası KYK | S.S.İş İnsanları Örnekköy KYK | S.S. İş İnsanları Gaziemir KYK | S.S. İş Alemi Yeni Yaşam KYK | S.S. Egeli İş İnsanları KYK |
T.B.K.’nın 124’üncü maddesindeki süre verilmeksizin ve ihtara gerek olmaksızın fesih koşulları gerçekleştiğinden, İZBETON A.Ş. tarafından protokollerin feshinin istenmiş olmasının da hukuka aykırı bir yönü olmadığı değerlendirilmiştir.
İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında imzalanan protokollerin uygulanmalarında görülen çoklu hukuk ihlallerinden birisi de; kooperatiflerin kendilerine ait olmayan taşınmazlarda müteahhitlik hizmeti vermesidir.
3194 sayılı İmar Kanununun 28’inci maddesinin 8’inci fıkrası hükmü gereği, yapı müteahhidi yapıyı bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, uygulama imar planına, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere, standartlara ve teknik şartnamelere uygun olarak inşa etmek mecburiyetindedir.
Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesinin 3/c bendine göre de; ana sözleşmelerinde kendi yapılarını inşa edebileceklerine dair aykırı hüküm bulunmamak ve işletme konusu gösterilmek şartıyla 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamındaki yapı kooperatiflerine, geçici grup yetki belgesi numarası verileceği düzenlemesine yer verilmiştir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi hükmüne göre de geçici grup yetki belgesi alarak yapım işinin yükleniciliğini üstlenebilmesi için konut yapı kooperatiflerinin; ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine ilişkin hükümler bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kanunun 13’üncü maddesine göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olan yapı kooperatiflerinden olması gerektiği anlaşılmaktadır.
Raporun yukarıdaki bölümlerinde de açıklandığı üzere protokollere konu etaplardaki gayrimenkuller İzmir Büyükşehir Belediyesine aittir. Ayrıca Belediye ile İZBETON A.Ş. arasında düzenlenen protokoller gereğince de yapı ruhsatları İZBETON A.Ş. adına düzenlenmiştir (Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap için yer teslimi yapıldığı halde inşaat ruhsatı alınmadığı anlaşılmaktadır).
Dolayısıyla, İZBETON A.Ş., İzmir Büyükşehir Belediyesine 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesi ile tanınan hakla 4734 ve 2886 sayılı Kanuna tabi olmaksızın yapım işlerini ve dönüşüm uygulamalarını yapma yetkisine sahip olsaydı dahi kooperatifler eliyle anahtar teslim yapım işlerini gördürmesi mümkün olamayacaktı.
Konunun açıklanması için öncelikle konuya ilişkin yasal düzenlemeler ile hukuki kavram ve kurumların ortaya konulmasında yarar bulunmaktadır.
T.B.K.’nın 27’nci maddesi “Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.
Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.” hükmünü içermekte olup buna göre bir sözleşmenin konusunun imkansız olması, o sözleşmenin geçersizliği sonucunu doğurur. Sözleşme özgürlüğünü sınırlayan sebeplerden biri olan imkansızlık hali, sözleşmenin konusunun başlangıçtan itibaren objektif anlamda imkansız olmasıdır. Diğer bir ifadeyle imkansızlık, borçlanılan edimin ya baştan itibaren geçerli olarak doğmasını ya da sonradan borçlu veya diğer herhangi bir kimse tarafından objektif, sürekli ve kesin olarak yerine getirilmesini önleyen, fiil veya hukuki engellere verilen isim olarak tanımlanabilir (Eren, F.; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, İstanbul 2006, s. 295)
Bu bağlamda imkansızlık, konusu hukuki veya maddi sebeplerden dolayı sürekli bir şekilde ve objektif nitelikte imkansız olan sözleşme mutlak butlanla batıl olup anılan sözleşme başlangıçtan itibaren geçersizdir. TBK’nın 27/1 maddesinde bahsi geçen imkansızlık, sözleşmenin başlangıcındaki aşamada var olan imkansızlık durumudur. Buna göre başlangıçtaki imkansızlık, aynı Kanunun 157’nci maddesinde düzenlenen sözleşmenin kurulmasından sonraki imkansızlıktan farklı olup sonraki imkansızlık hali sözleşmenin kurulmasından sonra ancak ifasından önce meydana gelen imkansızlıktır. Sonraki imkansızlık hal ifanın gerçekleşmesini engeller.
T.B.K.’nın 27’nci maddesine konu başlangıçtaki imkansızlık objektif niteliktedir. Objektif imkansızlık; sözleşmenin borçlusunun yanında diğer herkes bakımından geçerli olacak şekilde ifasının mümkün olmamasını ifade etmektedir. Başlangıçtaki imkansızlığın aynı zamanda devamlılık arz etmesi gerekir.
Sözleşme gereği ortaya çıkacak olan borcun ifasının hukuk kurallarıyla yasaklanmış yahut bu tür bir kuralın uygulanması nedeniyle ifa edilebilirliğinin mümkün olmaması olarak tanımlanabilecek olup buradaki imkansızlık hukuki bir nedenden kaynaklanır.
Bu bağlamda bir edimin, maddi olarak var olabilmekle beraber herhangi bir sözleşme kapsamına alınması veya sözleşme konusu olabilmesi emredici bir hukuk kuralıyla yasaklanmış olması durumu hukuki imkansızlığı ortaya çıkarır.
T.B.K.’nın 27’nci maddesi uyarınca konusu maddi veya hukuki sebeplerden dolayı objektif ve sürekli bir şekilde imkansız olan sözleşme, butlan (kesin hükümsüzlük) yaptırımına tabi olup anılan nitelikte bir sözleşme başlangıcından itibaren geçersizdir.
Maddenin 2’ci fıkrasındaki “bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.” şeklinde ifade edilen hüküm gereği sözleşmenin bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı mutlak butlanla batıldır. Bu kapsamda taraflar, verdiklerini sebepsiz zenginleşme hükümleri kapsamında birbirlerinden talep edebilirler. Sözleşmenin geçerlilik şartlarına sahip olup olmadığını araştırma ve bilgi sahibi olma yükümlülüğü sözleşmenin taraflarına aittir. Ancak sözleşmenin geçersizliği, taraflardan birinin diğerini yönlendirmesi ya da geçerliliği etkileyen bir açıklamada bulunması gerekirken bunu kusurlu olarak açıklamaması sonucu gerçekleşmişse bu sebeple ortaya çıkan zararın giderilmesi gerekir. Böyle bir durumda ortaya çıkan sorumluluk, niteliği gereği sözleşme öncesi sorumluluktur.
Sözleşme öncesi sorumluluk, genel bir ifadeyle; sözleşme görüşmeler aşamasında taraflardan birinin diğerine veya onun koruması altında bulunan kişilere karşı, aralarında 4721 sayılı T.M.K.’nın 2’nci maddesinde düzenlenen dürüstlük kuralı gereğince ortaya çıkan güven ilişkisinin ihlali sonucu meydana gelen sorumluluktur.
Sayıştay'ın İzbeton A.Ş.’nin 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporunda, “Şirketin İzmir Büyükşehir Belediyesi'nden 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında protokolle yüklendiği kentsel dönüşüm yapım işlerini üçüncü şahıslara ihalesiz devri mevzuata aykırıdır. ... Şirket tarafından söz konusu yapım işlerinin 6306 sayılı Kanun hükümlerine göre protokolle üçüncü şahıslara verilmesi mümkün değildir.” (Rapor Bulgu:3) denildiği de dikkate alınarak yukarıda yapılan açıklamalar neticesinde; belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ile inşa edilecek resmi ve özel bütün yapıların 3194 sayılı İmar Kanununun 2’nci maddesi mucibince bu Kanuna uygun olarak yapılması gerektiğinden; İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı mülkiyetindeki gayrimenkuller üzerinde yapılacak yapım işlerinin yapı müteahhitliği kimliğine sahip olmayan kooperatifler eliyle yaptırılmasının protokolleri yoklukla malül hale getirdiği değerlendirilmiştir.
2.2.3.3- Protokollerin, A.Ş. hüviyetli bir şirket olarak İZBETON A.Ş. adına tek imzalı olması hususunun değerlendirilmesi:
Yazılı geçerlilik şekline bağlı bir sözleşme iki aşamada gerçekleşir; birinci aşama taraf iradelerinin yazıya dökülmesidir, ikinci aşama ise imza aşamasıdır. Tarafları bağlayıcı aşama, imza aşamasıdır. Bu nedenle taraf iradelerinin kimin tarafından kaleme alındığı, yazıya döküldüğü önem taşımaz. Nitekim İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan kat karşılığı anahtar teslimi inşaat yapım işi protokollerinin ikisinde “Protokol, İdare tarafından hazırlanır.” ibaresine yer verilmişken (Gaziemir, Uzundere 3), diğer ikisinde protokolün hazırlanması konusunda herhangi bir düzenleme yoktur.
İZBETON A.Ş.’nin 2022 yılına ilişkin mali rapor ve tabloları ile bunları oluşturan hesap ve işlemlerinin Sayıştay tarafından denetlenmesi sonucunda düzenlenen Raporun 2 numaralı bulgusunda, şirket yükümlülüğündeki kentsel dönüşüm kapsamındaki yapım işlerinin, Şirket'in temsil/ilzam yetkisi aşılarak Genel Müdürü'nün münferit imzası ile kooperatiflere devri de eleştirilmiş; “Şirketin mali yapısını etkileyecek olağan faaliyetleriyle ilgili olmayan sözleşmelerin yönetim kurulu kararı alınmadan genel müdür tarafından imzalanması şirketin genel mali yapısını etkileyecek düzeyde olan kentsel dönüşüm yapım işi sözleşmelerinin herhangi bir yönetim kurulu kararı alınmadan genel müdür tarafından imzalanarak yürürlüğe koyulduğu görülmüştür.” denilerek hukuka aykırılık tespitinde bulunulmuştur.
İZBETON A.Ş.’nin daha önce imzalamış olduğu;
* 03.12.2021 tarihinde S.S. İş Dünyası Konut Yayı Kooperatifi ile İzmir İli Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba İlişkin Olarak imzalanan protokol,
* 07.01.2022 tarihinde S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile İzmir İli, Karşıyaka İlçesi, Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı IV. Etaba ilişkin olarak imzalanan protokol,
* 25.02.2022 tarihinde S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi ile İzmir İli, Gaziemir İlçesi, Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 1. Etaba ilişkin olarak imzalanan protokol,
* 02.08.2022 tarihinde S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi ile İzmir İli, Karabağlar İlçesi, Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı III. Etaba ilişkin olarak imzalanan protokol,
olmak üzere dört adet protokolün İZBETON A.Ş. Genel Müdürü tarafından tek imza ile imzalanarak yürürlüğe konulmasının ve sonrasında şirket yönetim kurulu tarafından 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı toplantısında alınan karar ile onaylanarak yürürlüğe konulmalarının hukuki durumları aşağıda açıklanmış ve Bilirkişi görüşümüze yer verilmiştir.
İZBETON A.Ş.’nin İzmir Büyükşehir Belediyesinin iştiraki olmakla birlikte T.T.K.’nın “Tüzel kişiler” başlıklı 16’ncı maddesinde; “(1) Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.” hükmü dolayısıyla belediye şirketleri tacir kabul etmiş yani özel ticari şirketler gibi değerlendirilmiştir. Anılan Kanunun “Uygulanacak kanun hükümleri” başlıklı 126’ncı maddesindeki; “(1) Her şirket türüne özgü hükümler saklı kalmak şartıyla, Türk Medenî Kanununun tüzel kişilere ilişkin genel hükümleri ile bu Kısımda hüküm bulunmayan hususlarda Türk Borçlar Kanununun adi şirkete dair hükümleri her şirket türünün niteliğine uygun olduğu oranda, ticaret şirketleri hakkında da uygulanır.” hükmü de dikkate alınarak konu, Medeni Kanun, Ticaret Kanunu ve Borçlar Kanunu ile birlikte değerlendirilmiştir.
T.M.K.’nın 48’inci maddesi uyarınca tüzel kişiler, insana has niteliğe bağlı olanlar dışında bütün hak ve borçlara ehildirler, 49’uncu maddesine göre tüzel kişiler kuruluş belgelerinde ve kanunda belirtilen gerekli organlara sahip olmakla fiil ehliyetini kazanırlar, 50’nci maddesine göre de tüzel kişiler iradelerini organları aracılığıyla açıklarlar.
Bu bakımdan tüzel kişiliğe sahip olan anonim şirketler, T.T.K’nın 365’inci maddesinde açıklandığı üzere yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur.
T.T.K’nın 370’inci maddesinde de “(1) Esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir.”
(2) Yönetimkurulu, temsil yetkisini bir veya daha fazla murahhas üyeye veya müdür olarak üçüncü kişilere devredebilir. En az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır” hükümlerine yer verilmiştir.
Anonim şirketin temsili konusunda yetkili olabilecek kişilerden bir diğeri ise yönetim kurulu tarafından atanan ticari temsilci ve ticari vekillerdir. T.T.K.’nın 368’de şirkete yönetim kurulu tarafından ticari temsilci veya ticari vekil atanabileceği belirtilmiştir.
T.T.K’nın 371’inci madde düzenlemesi şöyledir: “ (1) Temsile yetkili olanlar şirketin amacına ve işletme konusuna giren her türlü işleri ve hukuki işlemleri, şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketin rücû hakkı saklıdır…”.
Görüldüğü üzere, temsile yetkili olanların, şirketin amacına ve işletme konusuna giren her türlü işleri ve hukuki işlemleri, şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketin rücû hakkı saklıdır. Söz konusu maddenin (371) gerekçesinde, “…Esas sözleşmenin konu hükmüne aykırı işlemlerle bu sınırın aşılması hâlinde şirketin rücu hakkı vardır. Başka bir deyişle, şirketin amacı ve işletme konusu dışında yapılan işlemler de, ikinci fıkrada açıkça belirtildiği üzere, şirketi bağlar, üçüncü kişiye karşı şirket sorumludur; ancak, sınırı aşan temsil yetkisini haiz kişiye karşı şirket rücu talebinde bulunabilir” açıklaması yer almaktadır. Esasen yönetim kurulu üyeleri kanun ve esas sözleşmeye aykırılık hallerinde zaten şirkete karşı sorumlu olmakla birlikte (m. 549 vd.), burada, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunun özel olarak düzenlendiği görülmektedir.
Bir hukuki işlemin kurucu unsurları ve geçerlilik şartları tamam olmakla beraber, hüküm ifade edebilmesi için bir unsur ile tamamlanması gerekli hallerde noksanlık mevcut ise -ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlıların yaptıkları borçlandırıcı işlemlerde olduğu gibi- yetkisiz temsilcinin yapmış olduğu hukuki işlemlerde de temsil olunan, yapılan işleme onay verene dek işlem noksanlık arz eder.
Hazırlanan yazı yani sözleşme/protokol metni imza edilmediği sürece sözleşme kurulmaz ve imza etmeyen kişi için bağlayıcı olmaz. İmza, bir şahsın yazılı bir beyanın kendisine ait olduğunu ve yazılı beyanda yer alan hususları kabul ettiğini, o şahsın kimliğini ortaya koyması neticesinde gösteren bir işarettir. (Eren Fikret, Borçlar Hukuku, İstanbul 1988, C. I, s. 253)
Anonim şirketin dış ilişkilerde temsili, kural olarak, yönetim kuruluna aittir. Anonim şirket tacirdir ve T.T.K.’nın 39’uncu maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca tacirler ticari işletmeleri ile ilgili işlemleri ticari unvanları ile yapmak ve imzalarını unvanın altına atmak zorundadır. Anonim şirketin “imzası” temsilcilerinin imzasıdır. Temsil yetkisi, anonim şirketin ticari unvanı altına, imzaya yetkili kişilerin imzalarını atması yoluyla kullanılır. Bu kural T.T.K.’nın 372/2’nci maddesinde de tekrarlanmıştır.
Kural olarak şirket adına imza yetkisi olan temsilcilerden ikisinin müşterek imzası (çift imza) aranır. Ancak T.T.K.’nın 370’inci maddesi bu kurala iki istisna getirir. İlk istisna, şirketin esas sözleşmesinin çift imzadan farklı bir kural öngörmesidir. İkinci istisna ise yönetim kurulunun tek üyeden oluşmasıdır.
Kural olarak şirket unvanı altına atacakları imzaları ile şirketi temsil edecek imza yetkililerini yönetim kurulu atar. Aynı şekilde yönetim kurulu imza yetkililerinin şirketi tek imzaları ile mi yoksa birlikte mi temsile yetkili olduklarını da belirler.
T.T.K.’nın 371/7’nci maddesi uyarınca yönetim kurulu, 371/1’nci maddesi uyarınca belirtilen temsilciler dışında, temsile yetkili olmayan yönetim kurulu üyelerini veya şirkete hizmet akdi ile bağlı olanları sınırlı yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları olarak atayabilir. Bu şekilde atanacak olanların görev ve yetkileri, T.T.K.’nın 367’nci maddesine göre hazırlanacak iç yönergede açıkça belirlenmeli, ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmelidir. T.T.K.’nın 371/7’nci maddesinde belirtilen iç yönerge ile ticari vekil ve diğer tacir yardımcıları atanamaz. Burada kastedilenin genel kapsamı 6098 sayılı T.B.K.’da düzenlenen (551 ve 552. maddeler) “ticari vekil” ile “diğer tacir yardımcıları olduğu düşünülür. T.T.K.’nın 371/7’nci maddesi uyarınca yetkilendirilen sınırlı yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları da ticaret siciline tescil ve ilan edilir. T.T.K.’nın 373’üncü maddesi ise, yönetim kurulunun, temsile yetkili kişileri ve temsil şeklini tescil ve ilan ettirmesini arar. Bu kişilerin, şirkete ve üçüncü kişilere verecekleri her tür zarardan dolayı yönetim kurulu müteselsilen sorumludur.
Kanunda belirtilen istisnalar haricinde kural olarak imza yetkililerinin şirketi temsil yetkisi sınırlandırılamaz. Böylelikle şirket ile işlem yapacak üçüncü kişilerin korunması amaçlanır. Kanunda belirlenen istisnaları aşacak şekilde temsil yetkisinin sınırlandırılması, bu sınırlandırma ticaret sicilinde tescil ve ilan ettirilse dahi, şirketle işlem yapan iyi niyetli kişileri bağlamaz. Bu sınırlamalar ancak temsil yetkisine getirilen sınırlamayı bilen kişiler bakımından etki doğurur.
Anılan Kanun; 371/7’nci maddesi hariç tutulduğunda, -mülga kanunda da olduğu gibi- temsil yetkisinin sınırlandırılamaması ilkesine iki istisna getirir. Buna göre: imza yetkililerinin temsil yetkisi ya şirketin merkezi veya şubenin iş alanları ile ya da çift imza kuralı getirilerek sınırlandırılabilir. Örneğin, imza yetkilileri A ve B grubu yetkililer olarak ikiye ayrılabilir ve farklı gruplardan iki imza yetkilisinin müşterek imzası aranabilir.
T.T.K.’nın 125/2’nci maddesi, anonim şirketin amaç ve işletme konusu dışında kalan işlemlerin de şirketi bağlayacağını öngörür. Buna göre, şirketle işlem yapan üçüncü kişilerin, söz konusu işlemin şirketin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya bilebilecek durumda olduğu ispat edilmedikçe faaliyet konusu harici işlemler de şirketi bağlar. Dolayısıyla, mülga T.T.K.’nın 137’nci maddesinde yer alan, şirketin işletme konusu dışında kalan işlemlerin yok hükmünde olmasına sebep olan “ultra vires ilkesi”, T.T.K.’nın 14.02.2011 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla terkedilmiştir. Esas sözleşme veya genel kurul kararlarına aykırı işlemler bakımından da benzer bir durum bulunmaktadır. Buna göre, iyi niyetli üçüncü kişiler, esas sözleşme veya genel kurul kararına aykırı bir işlem olsa dahi, bu işlem ile ilgili olarak şirkete başvurabilir.
Yönetimin devrinden farklı olarak, temsil yetkisi tamamen yönetim kurulu üyesi olmayan üçüncü kişi müdürlere bırakılamaz. Bu durumda en az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini muhafaza etmesi şarttır. T.T.K.’nın 370/2’nci maddesi uyarınca en az bir üyenin temsil yetkisini haiz olması şarttır. Doktrinde bu üyeye herhangi bir sınırlama, örneğin başka bir müdürle beraber hareket şartı getirilmemesi gerektiği savunulmaktadır. (Kırca/Şehirali Çelik/Manavgat: “Anonim Şirketler Hukuku”, Cilt 1 Temel Kavram ve İlkeler, Kuruluş, Yönetim Kurulu, Ankara 2013, s. 628, 629).
Temsil yetkisinin devri konusunda yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri de önem taşır. T.T.K. m. 375/1(d)’de “müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları” yönetim kurulunun vazgeçilmez ve devredilmez yetkileri arasında sayılmıştır.
T.T.K.’nın 373’üncü maddesi ile getirilen imza yetkililerinin tescil ve ilanı yükümlülüğü ile imza yetkililerini atama ve azlin vazgeçilemez ve devredilemez bir yetki olarak sayılması birlikte değerlendirildiğinde ortaya şu sonuç çıkmaktadır: kanun koyucu şirketi imzaları ile temsile yetkili kişilerin tümünün tek elden atanmasını ve bu kişilerin ilan edilerek aleniyet sağlanmasını amaçlamıştır. Yönetim kurulu hali hazırda uygulamada üst düzey imza yetkilerini imza sirküleri ile düzenlemektedir.
İZBETON A.Ş.’nin 2020-2024 yılları arasındaki imza yetkilendirilmesinin incelenmesinde (EK:42/1-2);
⁃ 2020 yılında Bornova 4. Noterliğinde hazırlanan 27.03.2020 tarih ve 11027 yevmiye numaralı imza sirkülerinin hazırlandığı, bu imza sirkülerine göre Yönetim Kurulu Üyelerinden yetkilendirilen kişilerin müştereken imza yetkisine sahip olduğunun kararlaştırıldığı,
⁃ 2021 yılında ise Genel Kurulca alınan karara istinaden Bornova 4. Noterliğinden alınmış 04.012021 tarihli 10359 yevmiye numaralı imza sirküleri ile Yönetim Kurulu Üyeleri ve Genel Müdürün müştereken 2 kişi olacak şekilde imza yetkisine karar verildiği, buna istinaden Bornova 4. Noterliğinde 22.04.2021 tarih ve 12376 yevmiye numarası ile Yönetim Kurulu Başkan Vekili Barış KARCI ve Yönetim Kurulu Üyesi Erdal KUKUL tarafından İZBETON Aş. Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN'’a münferiden vekaleten yetki verildiği,
⁃ 2021 yılında Yönetim Kurulu Üyelerinin ikisinin birlikte yetkili oldukları, bu yıla mahsus şirket Genel Müdürü Heval Savaş KAYA ve Mehmet Alphan BOZAN’a Bornova 4. Noterliğinden düzenlenmiş 18.03.2021 tarih ve 8625 yevmiye numarası ile Barış KARCI ve İrfan EROL tarafında; yine aynı noterlikçe düzenlenmiş 22.04.2021 tarih ve 12376 yevmiye numaralı vekaletname ile de Barış KARCI le birlikte Erdal KUKUL tarafından münferiden yetki verildiği,
⁃ 2022 yılında Bornova 4. Noterliğinde düzenlenen 07.04.2022 tarih ve 8508 yevmiye numaralı imza sirkülerinde Yönetim Kurulu Üyelerinin Genel Müdür ile birlikle müştereken yetkilendirildikleri ancak 29.09.2022 tarih ve 25640 yevmiye numaralı vekalet ile İZBE'ION AŞ. Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan BOZAN'ın bir imza yetkilisi ile müştereken vekaletli olarak yetkilendirildiği,
⁃ 2023 yılında Bornova 4. Noterliğinde hazırlanmış 17.04.2022 tarih ve 10718 yevmiye numaralı imza sirkülerinde Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Genci Müdürün herhangi ikisinin müştereken yetkilendirildikleri, Bornova 4. Noterliğinde hazırlanan 18.12.2023 tarih ve 27339 yevmiye numaralı imza sirküsü ile İZBETON A.S. Genel Müdür Vekilliğine atanan Hüseyin ŞİMŞEK'in de Yönetim Kurulu Üyelerinden herhangi birisi ile müştereken yetkilendirildiği,
⁃ 2024 yılında ise 03.04.2024 tarih ve 9280 sayılı imza sirkülerine göre Yönetim Kurulu Üyelerinin İZBETON AŞ. Genel Müdürü ile birlikte her ikisinin müştereken
yetkilendirildikleri, daha sonra Bornova 4. Noterliğince hazırlanan 18.04.2024 tarih ve 10127 yevmiye numaralı ek imza sirküsü ile İZBETON AŞ. yeni Genel Müdürü Hüseyin SEZER'in Yönetim Kurulu Üyeleri ile müştereken yetkilendirildikleri. Bornova 4. Noterliğinde hazırlattırılan 07.06.2024 tarih ve 14536 yevmiye numaralı imza sirküleri ile bu kez yeni bir imza sirküsü çıkarıldığı ve Yönetim Kurulu Üyeleri ile İZBETON AŞ Genel Müdürünün herhangi ikisinin müştereken yetkili olmasına karar verildiği,
belirlenmiştir (Bahse konu belgeler, Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporunun 21 nolu ekidir.).
Başkası adına işlem yapan temsilcinin, üçüncü kişiyle yapılan sözleşmenin kurulduğu anda geçerli bir temsil yetkisine sahip olması kural olarak zorunludur (KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip/ HATEMİ, Hüseyin/ EROZAN, Rona/ ARPACI, Abdülkadir: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C. 1, Yenilenmiş Genişletilmiş Tamamlanmış Dördüncü Basıdan Yedinci Tıpkı Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.). Bununla birlikte yetkisiz temsili düzenleyen T.B.K.’nın 46/1’inci maddesi uyarınca “Bir kimse yetkisi olmadığı halde temsilci olarak bir hukuki işlem yaparsa, bu işlem ancak onadığı takdirde temsil olunanı bağlar.”
Yetkisiz temsilcinin üçüncü kişiyle yaptığı işlemde bu işlemin geçerli olması için bulunması zorunlu olan “yetki” unsuru eksiktir. Bu sebeple sözleşme kurulmuş olmasına rağmen doktrinde yapılan tanımıyla “askıda hükümsüz”dür. İşlemin askıda olduğu süre boyunca temsil olunanın ve üçüncü kişinin hukuki işlemden kaynaklanan talepleri ileri sürmeleri ve alacaklı veya borçlu sıfatı kazanmaları söz konusu değildir. Bu sırada temsil olunanın sözleşme ile bağlı olmamasına rağmen işlemin karşı tarafı bağlıdır. Fakat temsil olunan sözleşmeye icazet vererek, işlemi baştan itibaren geçerli hale getirebilir (İNCEOĞLU, Mehmet Murat: Borçlar Hukukunda Doğrudan Temsil, Oniki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul, 2009. s. 358 ve 419). Başka bir ifade ile temsil olunanın onamama beyanın da bulunması veya işlemi onayıp onamayacağını bildirilmesi için kendisine verilen süreyi susarak geçirmesi, işlemin kesin hükümsüz olmasına ve üçüncü kişinin de işlemle bağlılıktan kurtulmasına neden olmaktadır.
İcazet ile hukuki işlemdeki eksiklik tamamlanır ve bu işlem temsil olunanın hukuk alanında hüküm ve sonuçlarını doğurur. Yani askıda hükümsüzlük geçici bir süre devam etmiş, temsil olunanın onama beyanı ile işlem geçerli hale gelmiştir. İcazetin verilmesi kural olarak şekle tabi olmadığından, bunun açıkça veya zımni davranışlarla verilmesi mümkündür.
Yetkisiz temsilcinin işlemine icazet verilmediği takdirde ise, işlem kesin hükümsüz hale gelir (EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020. s. 514.516).
Her iki durumda da sonuçlar, işlemin kurulduğu andan itibaren geriye etkilidir.
Açıklanan özel hukuk hükümleri çerçevesinde kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında düzenlenen protokollerin şirket adına tek imza ile imzalanması, verilen vekaletlerle ikinci imzanın İZBETON A.Ş.’de kalan protokol nüshalarında yönetim kurulu üyesi olmayan Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan Bozan tarafından imzalanmasının hukuka aykırılık teşkil ettiği, protokollerin bu haliyle yönetim kurulu kararı ile onaylanmasının hukuki sorumluluğunun 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı Kararı alan yönetim kurulunda olduğu, ancak ikinci imzanın protokollerin idarede kalan nüshalarında kullanılmasının hukuki sonuç doğurmayacağı değerlendirilmiştir.
2.2.3.4- İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller ve İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokollerden kaynaklanan zararının varlığının değerlendirilmesi:
Bilirkişiliğimize tevdi edilen evraklar arasında yer alan;
a) İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme 51/8 Tevdi Raporunda (Ek:25); İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından alınan cevabi yazı ile, Örnekköy III. Etap için 154 bağımsız bölümde 98 kişi ve IV. Etap için 149 bağımsız bölümde 161 kişi için 2021-2024 yılı Haziran sonu itibariyle toplam 27.969.250,92 TL hak sahiplerine kira ödemesi yapıldığı ve,
b) İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/9 sayılı Ön İnceleme ve 51/10 Tevdi Raporunda (Ek:26); İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından alınan cevabi yazı ile, Uzundere Mahallesi III. Etap işi için 2022-2024 yılları arasında Haziran ayı sonu itibariyle toplam 17.139.459,85 TL; Uzundere Mahallesi IV. Etap işi için ise 2023-2024 yılları arasında Haziran ayı sonu itibariyle toplam 11.535.564,00 TL olmak üzere her iki etapta toplam 28.675.023,85 TL tutarında kira ödemesi yapıldığı,
tespitine yer verildiği, söz konusu Raporlar ve eki belgelerin Bilirkişiliğimizce değerlendirilmesinde tutarların belgelerine uygun olduğu görülmüştür.
Bilirkişiliğimize teslim edilen dosyalarda ismi geçen ve varlığı bilinen; “İzmir Büyükşehir Belediyesi ile afet riski altındaki alanlarda varılan uzlaşmaya göre tapularını devreden vatandaşlarla yapılan devir ve kira protokolü/sözleşmesi teslim alınan evraklar içerisinde yer almamaktadır.
Ancak, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve 6306 sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği hükümlerine göre yapılacak kira yardımlarının tahliye veya yıkım tarihinden itibaren süresi 48 ayı geçmemek şartı ile idarece belirlenecektir.
İzmir Büyükşehir Belediyesince ödemeleri yapılan kira bedellerinin, protokollerin tarafı olan borçlularla yani İZBETON A.Ş. ve kooperatiflerle ilişkisi açıklanarak kamu zararına neden olunup olunmadığı değerlendirilmiştir:
İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan kat karşılığı inşaat yapım işi protokollerinde kira bedellerinin bu protokolle ilişkisi “Gecikme Halinde Uygulanacak Cezalar ve Protokolün Feshi” başlıklı 29’uncu maddesinde kurulmuştur. Örneğin; 29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi Protokolünde kira bedellerinin bu protokolle ilişkisi “Gecikme Halinde Uygulanacak Cezalar ve Protokolün Feshi” başlıklı 29’uncu maddesinde kurulmuştur;
“29.6. Yüklenici, Protokol Madde 11 de belirtilen süre içinde inşaatı hak sahiplerine teslime hazır hale getirmezse İdarenin hak sahipleri ile imzaladığı Protokoller gereğince İdare tarafından hak sahiplerine yapılacak olan kira yardımını, her ay için İdare'nin (2015 yılı için 450,00 TL (Dörtyüzelli Türk Lirası) kira bedeli, kira ödemesi yapılan yıllara göre Tüketici Fiyatları Endeksi dikkate alınarak Belediye Encümeni tarafından güncellenecektir.) her bağımsız bölüm için ödediği kira bedelleri toplamım İdarenin hesabına yatıracaktır.
29.7. İnşaatların başlaması nedeniyle İdare mülkiyetinde bulunan Uzundere toplu konutlarına taşınmak isteyen hak sahiplerinin 11.3 maddesinde belirtilen süre içinde protokol konusu olan konutlara taşınamaması durumunda Yüklenici, Uzundere toplu konutlarında geçici ikamet eden 
hak sahipleri içinde protokolün 29.6 maddesindeki bağımsız bölüm için belirtilen kira bedeli toplamım İdare'nin hesabına yatıracaktır.”
Görüldüğü üzere protokolde “kira ödemesi” konusu bu protokolün ceza koşulu olarak yer almıştır.
Yüklenici (İZBETON A.Ş.) bu protokol kapsamında tanımlanan yapım işini;
a) Protokolün 11.1.’inci maddesindeki iş yeri teslim tarihinden itibaren 1080 (binseksen) gün içinde işi hak sahiplerine kabule hazır hale getirmezse,
b) Yapı kullanma izin belgesi alındığı tarihten itibaren 90 (doksan) gün içinde bağımsız bölüm abonelikleri için gerekli işlemleri tamamlayarak hak sahiplerine teslim etmeye hazır hale getirmezse,
İdarenin hak sahiplerine her bağımsız bölüm için ödediği kira bedelleri toplamını İdarenin hesabına yatıracaktır.
Dolayısıyla “kira ödemesi” ceza koşulu, yükleniciyi sözleşmeden doğan borçlarını gereği gibi ifa etmeye zorlamak için protokolde yerini almıştır.
Cezai şart, borçlunun asıl borcunu ilerde, hiç veya gereği gibi ifa etmediği takdirde alacaklıya karşı ifa etmeyi önceden taahhüt ettiği edime denir. Bu nedenle cezai şart, asıl borca bağlı olarak ve ancak bu borcun ihlali ile doğabilecek olan fer’i bir edimdir.
Ceza koşulunun en ayırt edici özelliği, borçlunun kusurundan farklı olarak, cezanın ödenmesi için alacaklının zarara uğramasına gerek olmamasıdır. T.B.K.’nın 180/1 maddesi uyarınca, “Alacaklı hiçbir zarara uğramamış olsa bile, kararlaştırılan cezanın ifası gerekir.”. Benzer şekilde, alacaklının zarar derecesi ceza borcunu etkilemez. Bu nedenle, ceza koşulunun kararlaştırılması, alacaklıyı, zararını ispat etme yükümlülüğünden kurtarır.
Ceza koşulu geciktirici koşula bağlı bir edim borcu türü olmakla beraber, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda özel olarak düzenlendiğinden, koşullara ilişkin hükümlerden önce bu özel hükümlere tabidir.
Borçlu cezai şart ödemeyi taahhüt etmişse, artık alacaklı herhangi bir zarara uğradığını iddia etmek veya zararının şümulünü ispat etmek zorunda kalmadan, tazminat elde etmek imkanını bulacaktır. Zira cezai şart borcun ihlali halinde verilmesi gereken, önceden kararlaştırılmış kesin miktarlı (maktu) bir tazminattır.
Asıl borcun ifa edilmediği durumlar için kararlaştırılan ceza koşulu, tek başına hüküm ifade etmez. Ceza koşulu asıl borca bağlıdır ve bir cezaya konu olması açıkça yasaklanmış konut ve çatılı iş yeri kiralarında kira bedelinin zamanında ödenmemesi hali için ya da tüketici sözleşmelerinde tüketici aleyhine olacak şekilde ceza koşulu getirilmesi gibi durumlar hariç, her tür borç için düzenlenebilir.
Açıklandığı üzere kira ödemesi, kesin miktarlı ve idarece hesaplanabilir bir sözleşme şartı olarak protokollerde fer’i hak olarak yer almaktadır. Protokollere göre borcu sona erdiren asıl neden yapım işinin tamamlanmasıdır. Kural olarak asıl borç sona erdiğinde, bu borca bağlı fer’i borç niteliğindeki ceza koşulu da sona erecektir. Bu sonuç, ek bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden gerçekleşir. Yüklenicinin protokolle belirlenen iş bitirme tarihinde yapım işini geçici kabule hazır hale getirmez ise ceza koşulunun ifası istenebilir hale gelecektir.
Dolayısıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller bakımından kira ödemelerine konu cezai şartın yükleniciden istenebilmesi için süre uzatımları dahil iş bitirme sürelerine göre yapım işlerinde geçici kabul aşamasına gelinmesi gerekmektedir.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurlarına bağlı olarak kooperatiflerle yapılan kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işleri 23.07.2024 tarihli noter ihtarnameleri ile sonlandırılmış olmakla birlikte İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında akdedilen protokoller iptal edilmemiştir. Yukarıda açıklandığı üzere Bilirkişiliğimiz kanaati de İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller hukuka uygun akdedilmişlerdir.
O halde İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller kapsamında İzmir Büyükşehir Belediyesinin hak sahipleri ile imzaladığı kira ödemeleri nedeniyle kamu zararına uğratılıp uğratılmadığı konusunun açıklanmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 2’nci maddesinin 1’inci fıkrası gereği, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri hakkında uygulanmakta, bu idarelerin malî yönetim ve kontrolü bu Kanunun kapsamını oluşturmaktadır.
Kanunun 8’inci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu oldukları ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları hükmüne yer verilmiştir.
1982 Anayasasına göre; yerel yönetimler (mahalli İdareler); “il, belediye veya köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. Yerel yönetimlerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak; 1984 tarih ve 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun, 1981 tarih ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu,2005 tarih ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu, 2004 tarih ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanunu ve 2005 tarih ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ile düzenlenmiştir.
Türkiye’de yerel yönetim birimleri 1982 Anayasası hükümlerine göre; il özel idaresi, belediyeler (büyükşehir, il, ilçe, belde belediyeleri) ve köylerdir. Kanunla il kurulduğunda, İl özel idareleri ve il belediyeleri de kurulmuş olur. Yine kanunla bir ilçe kurulduğunda ilçe belediyesi de kurulmuş olur. Belde belediyeleri ve köyler ise idari işlemlerle kurulurlar. Büyükşehir belediyeleri ise kanunla kurulur.
Bu genel açıklamadan da anlaşılacağı üzere İzmir Büyükşehir Belediyesi, mali yönetim ve kontrol uygulamaları bakımından 5018 sayılı Kanuna tabi bir kamu tüzel kişiliğidir.
Kamu zararı, 5018 sayılı Kanunun 71'inci maddesi 1’inci fıkrasında; “Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.” olarak tanımlanmıştır.
O halde bir hukuki kavram olarak kamu zararı, idari faaliyet sırasında ortaya çıkan herhangi bir zarardan farklı olarak, kamu görevlilerinin idari faaliyetleri çerçevesinde kusurları ile neden oldukları zararlardır.
5018 sayılı Kanunun 71’inci maddesindeki tanımda kamu zararının kamu görevlilerinin karar, işlem veya eylemleri sonucunda ortaya çıkabileceği ifade edilmiştir. “karar, işlem veya eylem” ile kastedilen idari faaliyetin araçlarıdır.
Kamu zararı, 5018 sayılı Kanunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması olarak tanımlanmıştır. O halde kamu zararından söz edebilmek için ortada idarenin gerçekleşmiş bir zararının söz konusu olması gerekir. Zarar, genel olarak mal varlığındaki azalmayı ifade eder. Kamu zararı bakımından zarar gören, her zaman idarenin temsil ettiği “kamu”dur. Bu nedenle kamu zararı, idarenin malvarlığındaki eksilmeyi ifade etmektedir. İdarenin mal varlığındaki eksilme ise idarenin mallarına zarar verilmesi, idarenin tazminat ödemek ya da harcama yapmak zorunda bırakılması gibi mal varlığındaki azalma şeklinde olabileceği gibi, kamu alacağının alınmaması, tahsilatının yapılmaması gibi idarenin malvarlığında olması gereken artışa engel olunması şeklinde olabilir.
Zarar, gerçekleşmiş bir zarar olmalıdır. Başka bir ifadeyle kamu zararının varlığından söz edebilmek için ya idarenin malvarlığında eksilmenin ya da hukuka uygun olarak fiilen olması gereken artışın zamanında gerçekleşmemiş olması gerekir. Bu nedenle zarar tehlikesinin ortaya çıkması ya da zarar vermeye teşebbüs edilmiş olması, kamu zararının oluşması için yeterli değildir.
Kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması şeklinde gerçekleşen kamu zararı, kamu görevlilerinin karar, işlem veya eylemlerinden kaynaklanmalıdır. Başka bir ifadeyle kamu zararı, kamu görevlisinin davranışının sonucu olmalı; davranış ile zarar arasında sebep-sonuç ilişkisi bulunmalıdır. Kamu görevlisinin karar, işlem veya eylemi, somut olayda gerçekleşen kamu kaynağında artışa engel olunması veya eksilmeye neden olunması şeklinde tezahür eden kamu zararını mahiyeti itibarıyla meydana getirmeye elverişli ise ya da zararın doğumuna veya artmasına katkıda bulunmuşsa, davranış ile zarar arasında uygun illiyet bağı kurulmuştur. Ancak illiyet bağı kurulamıyorsa, diğer bir deyişle ortaya çıkan kamu zararı söz konusu karar, işlem veya eylemin uygun sonucu değilse, diğer şartlar gerçekleşse dahi, karar, işlem veya eylemi yapan kamu görevlisini kamu zararından sorumlu tutmaya imkan yoktur.
Kamu görevlisinin kamu zararından sorumlu tutulabilmesi için onun tarafından alınan kararın, yapılan işlemin ya da gerçekleştirilen eylemin hukuka da aykırı olması gerekir. Nitekim 5018 sayılı Kanun'daki tanımda da açıkça "mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemler" den bahsedilmektedir. Bu aşamada cevaplanması gereken soru, kamu görevlisinin kamu zararına neden olan kararı, işlemi ya da eyleminin hukuka aykırı olduğuna kimin ve nasıl karar vereceğidir.
Kamu görevlisi tarafından yapılan işlem, alınan karar ya da gerçekleştirilen eylemin hukuka aykırılığının ya yargı yeri tarafından ya da kamu zararına neden olan olayla ilgili yapılan bir inceleme, araştırma veya soruşturma sonucunda yetkili idare tarafından yazılı olarak tespit edilmiş olması gerekmektedir.
Kamu görevlisinin kamu zararından sorumlu olabilmesi için kamu zararına neden olan ve kamu görevlisi tarafından alınan karar, yapılan işlem ya da gerçekleştirilen eylemin hukuka aykırı olması yeterli değildir. Kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması şeklinde tezahür eden kamu zararının kamu görevlisinin kasıt, kusur veya ihmalinden kaynaklanması zorunludur. Yargıtay'a göre; “kast ve ihmal haksız eylem sorumluluğunun kurucu öğelerinden biri olan kusurun iki ayrı çeşidini oluşturur. Bu nedenle ihmali bir davranışta sorumluluğu gerektiren hukuka aykırı bir eylem niteliği taşıyabilir. Zararlı sonuç istenmemekle beraber bunun gerçekleşmemesi için gerekli dikkat ve özenin gösterilmemesi durumunda da ihmalin var olduğunun kabulü gerekir” (Y. 4HD, 13.6.1989 tarih, E:89/4164, K: 89/5352, Yargıtay Kararları Dergisi, C: 15, Sayı:11, 1989, Sayfa:1556,). .
Kamu zararı sorumluluğundan söz edilebilmesi için kamu görevlisinin kusurunun mutlak surette “kişisel kusur” olması gerekir. Kamu görevlilerinin kişisel kusurundan söz edilebilmesi, kişisel kusuru doğuran davranışın, görevin yerine getirilmesi maksadıyla görev sırasında veya görev sebebiyle yapılmış olmasına bağlıdır (Any. M, 25.3.1975 tarih, E 74/42, K75/62, Any.M.K.Dergisi, Cilt. 13, 1976, Sayfa: 390). Kişisel kusurun varlığı için belli bir kamu görevlisinin kusurlu fiilinin varlığı, kusurlu davranışının hukuka aykırı olması gereklidir.
Yapılan açıklamalar çerçevesinde; 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında yaptırılan riskli yapı tespiti doğrultusunda dönüşüm ve uzlaşma esası ile tüm işlemleri Belediye tarafından yürütülen yapım işi etaplarında hak sahipleri ile imzalanan devir ve kira ödemesi protokolleri ile yapılan ödemeler;
- Kira ödemelerinin mevzuatla belirlenen sürelerden daha üzün süre ödenmesi,
- Hak sahibi olmayanlara kira ödemesi yapılması,
- Hak sahiplerine ödenmesi öngörülen tutardan fazla ödeme yapılması,
- Yersiz kira ödemesi yapılmasının öğrenildiği halde tahsil edilmeyerek tahsilinin imkansız hale gelmesi(zamanaşımına uğratılma),
nedenlerinden biri veya bir kaçının varlığı halinde söz konusu olacaktır. O kadar ki, bu hallerin varlığı bir kamu görevlisinin kişisel kusurundan kaynaklı olarak gerçekleşmelidir.
Sonuç olarak; İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller bakımından kira ödemelerine konu cezai şarta konu tutarlar 5018 sayılı Kanunun 71’inci maddesi ile Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 6’ncı maddesine göre İzmir Büyükşehir Belediyesi bakımından idare geliridir ve idare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması ve hukuken istenilebilir niteliğinin ortadan kalkması halinde kamu zararının varlığından söz edilebilecektir.
İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan protokoller bakımından ceza koşulunun yükleniciden istenebilmesi için süre uzatımları dahil iş bitirme sürelerine göre yapım işlerinde geçici kabul aşamasına gelinmesi gerekmektedir.
Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap | Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap | Gaziemir İlçesi Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı | Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etap | Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 4. Etap |
İş Bitirme Tarihi: 31.07.2024 | İş Bitirme Tarihi: 31.07.2024 | İş Bitirme Tarihi: 31.10.2025 | İş Bitirme Tarihi: 26.01.2026 | İş Bitirme Tarihi: 21.06.2027 |
41.935.079,38 TL / 28.12.2020 (GSD Yatırım Bankası A.Ş. den Alınan Kesin ve Süresiz Teminat Mektubu) | 15.117.573,19 / 09.06.2020 (GSD Yatırım Bankası A.Ş. den Alınan Kesin ve Süresiz Teminat Mektubu) | 68.435.473,80 / 20.01.2021 (GSD Yatırım Bankası A.Ş. den Alınan Kesin ve Süresiz Teminat Mektubu) | 123.243..033,60 / 24.03.2023 (GSD Yatırım Bankası A.Ş. den Alınan Kesin ve Süresiz Teminat Mektubu) | |
11.10.2024 tarihli Bilirkişi Raporuna göre tamamlanma yüzdesi % 22,11 | 11.10.2024 tarihli Bilirkişi Raporuna göre tamamlanma yüzdesi % 35,66 | 15.10.2024 tarihli Bilirkişi Raporuna göre tamamlanma yüzdesi % 9,77 | 02.10.2024 tarihli Bilirkişi Raporuna göre tamamlanma yüzdesi % 5,36 | 30.09.2024 tarihli Bilirkişi Raporuna göre tamamlanma yüzdesi % 1 |
Yukarıdaki tablodan da anlaşıldığı üzere İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurlarına bağlı olarak kooperatiflerle yapılan kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işlerinin noter ihtarnameleri ile sonlandırılması döneminde sonlandırmaya konu edilmeyen ve süre uzatımları dahil yapım işlerinden geçici kabule hazır hale getirilmesi gereken etap Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. Etaptır.
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.11.2020 tarih ve 1040 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında 29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ve 4. Etaplara İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin iş bitirme tarihi her iki etap için 31.07.2024 dür. Protokolünün 29.3. maddesi gereğince kesin teminatın gelir kaydedilerek protokolün (T.B.K.’nın 124’üncü maddesindeki süre verilmeksizin ve ihtara gerek olmaksızın fesih koşulları gerçekleştiğinden) feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edilmesi, 29.6. ve 29.7.’nci maddeleri gereğince de ceza koşullarının İZBETON A.Ş.’den istenmesi gerekir.
Her ne kadar bu etap için İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporu ile Haziran sonu itibariyle toplam 27.969.250,92 TL hak sahiplerine kira ödemesi yapıldığı belirtilmiş ise de soruşturmaya esas olmak üzere İzmir Büyükşehir Belediyesinden iş bitirme tarihine kadar yapılmış toplam kira ödemesi tutarlarının hesaplanarak bildirilmesi ile teminat bedeli 41.935.079,38 TL’nin tahsilinin istenilmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
Bilirkişiliğimizce Raporun yukarıdaki bölümlerinde açıklandığı üzere İZBETON A.Ş., kentsel dönüşüm alanlarında kat karşılığı anahtar teslim yapım işlerinde Belediyeye karşı yüklenicidir, yapı müteahhitliği marifetiyle ya işin tamamını kendisi ya da tabi olduğu ihale mevzuatı çerçevesinde işin belli kısımlarını belli oranlarda alt yüklenicilere yaptırmayıp işin tamamını kooperatifler eliyle yaptırmak suretiyle kusurlu davranmıştır. İZBETON A.Ş., bu eylemi dolayısıyla yukarıdaki tabloda gösterildiği haliyle işlerin tamamlanma yüzdeleri dikkate alındığında bu aşamadan sonra ne kendisi ne de mevzuata uygun olarak alt yükleniciler eliyle tamamlama imkanını yitirerek şirket adına telafisi imkansız sonuçlara neden olmuştur.
Hukuka aykırı tercihinin birinci sonucu, Belediyeye karşı protokol ihlalleri nedeniyle hem asli borcu yapım işini geçici kabul aşamasına getiremeyerek fesihle karşı karşıya kalması hem de fer’i borç yüküne muhatap olmasıdır. İkinci sonucu da, kooperatiflerle anahtar teslim yapım işi protokollerinin mevzuata aykırı olarak imzalanması nedeniyle hükümsüz hale gelmesi ve imzalanmalarından çok sonra iptal edilmesi sonucunda şirketin ve üçüncü kişilerin mağduriyetine neden olmasıdır.
İZBETON A.Ş. ilk olarak, 29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ve 4. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşi Protokolünün iş bitirme tarihi itibariyle 29.3. maddesi gereğince ihtara gerek olmaksızın feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edilmesi ile 29.6. ve 29.7.’nci maddeleri gereğince ceza koşullarını ödeme yükü altına girmiştir.
Bu ihlaller dolayısıyla Belediyeye ödemesi gereken parasal yük İZBETON A.Ş.’nin varlıklarından karşılanarak ödenmesi gerekecektir. Yapılacak bu ödeme dolayısıyla şirketi temsil edenlerin sorumluluğu ile Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla katlanılan zararı temsile yetkili olanlara rücu edep edemeyeceğinin de değerlendirilmesi gerekmiştir:
T.T.K’nın 371’inci madde düzenlemesi şöyledir: “ (1) Temsile yetkili olanlar şirketin amacına ve işletme konusuna giren her türlü işleri ve hukuki işlemleri, şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketin rücû hakkı saklıdır…”.
Bilindiği üzere Anonim şirketin yönetim ve temsil organı T.T.K.’nın 365’nci maddesi gereğince “yönetim kurulu” dur. Yönetim Kurulu üyeleri kanun ve esas sözleşmeden doğan görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kuralına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar. Kanunun 553/1 maddesi gereğince kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
Anonim şirketin idare ve temsili yönetim kurulu üyeleri için hem bir hak hem de sorumluluktur. Bu nedenle yönetim kurulu üyeleri, şirketin yönetimine ilişkin gerekli bütün faaliyetlerde bulunmak zorundadırlar. 369/1’inci maddeye göre de yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetme yükümlülüğü altındadırlar.
Yönetim Kurulu üyesinin hukuki sorumluluğu T.B.K.’nın 49/1’inci maddesi ile belirlenmiş ve hukuki sorumluluğun doğması için aranan şartlar: zarar, hukuka aykırılık, kusur ve illiyet bağı olarak sayılmıştır.
Borçlu, genel olarak her türlü kusurdan sorumludur. Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Yönetim kurulu üyesinin sorumluluğunun doğması için ortaya çıkan bir zarar olması gerekmektedir. Zarar meydana gelmedikçe sorumluluktan da söz edilemez. Bu noktada doğrudan ve dolaylı zarar kavramlarına değinilmelidir.
Doğrudan zarar, şirketin, ortakların ve/veya alacaklıların malvarlığında meydana gelen azalma iken dolaylı zarar, şirketin malvarlığında meydana gelen zararın ortakların ve alacaklıların malvarlığına yansımasıdır. Türk hukukunda asıl olan doğrudan zarardır. Dolaylı zarar için tazminat talebi kanunda bu hususa açıkça yer verilmesine bağlıdır.
Yönetim kurulu üyelerinin davranışları çoğu durumda öncelikle şirketin kendisine zarar verir. Şirketin malvarlığındaki eksilme dolaylı olarak alacaklı ve ortakların zararına sebep olabilir. Bu tür zararlar “dolaylı zarar” olarak anılır. Buna göre, T.T.K.’nın 555’inci maddesinde şirketin uğradığı zararın tazminini, şirket ve her bir pay sahibinin isteyebileceği, 556’ncı maddesinde de alacaklıların iflas halinde tazminat isteyebileceği düzenlenmiştir. Pay sahipleri veya alacaklılar tarafından dolaylı zarar için açılan davada şirketin zarara uğramış olması davanın olmazsa olmaz şartıdır. Böylelikle zarar gören şirket ile yansıma zarara tabi olan pay sahipleri ve iflas halinde alacaklılar zararın şirkete tazmin edilmesini talep edebilirler. Bu davada zararın tümünün tazmini talep edilebilse de ödeme ortak veya alacaklıların kendilerine değil şirkete yapılır. Bu durum medeni yargılama hukuku açısından istisnai bir örnek teşkil eder.
Yönetim kurulu üyesi ancak kanundan veya esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal etmesi halinde sorumlu tutulabilir. Kanunda düzenlenen kusursuz sorumluluk halleri dışında, yönetim kurulu üyesinin hukuki sorumluluğunun doğabilmesi için zarara sebebiyet veren hukuka aykırı fiili kusuruyla gerçekleştirmiş olması gerekir.
Temsille sorumluluk üstlendikleri İZBETON A.Ş.’nin yönetim kurulu üyeliği nedeniyle kurul üyeleri, T.T.K.’nın 392’nci maddesi gereğince anonim şirketlerde her yönetim kurulu üyesi şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteyebildiği, sözleşme, yazışma veya belgelerin yönetim kuruluna getirilmesini talep etme hakkına sahip oldukları dikkate alındığında Şirketin kooperatiflerle yaptığı protokollerin hukuka uygunluğu konusunda hukuki sorumluluklarının yokluğundan söz edemeyecektir.
T.T.K.’nun 553/1’inci maddesi hükmünün lafzından anlaşıldığı üzere, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu kusura bağlıdır. Hükümde kusurun derecesi belirlenmediğinden ihmalin dahi sorumluluğun doğması için yeterli olduğu kabul edilmektedir. Ancak kusurun ağırlığı tazminatın belirlenmesi açısından önem arz eder. Sorumluluğunun tespiti için yönetim kurulu üyelerinin 369/1’inci madde hükmünde öngörülen özen ve bağlılık yükümlülüğüne aykırı davranıp davranmadığının dikkate alınması gerekecektir. Burada öngörülen özen ve bağımlılık yükümlülüğü yukarıda da açıklandığı gibi sübjektif olmayıp yönetim kurulu üyesinin objektif şekilde kanun koyucu tarafından belirlenen tedbirli yönetici davranış modeline uygun davranıp davranmadığıdır.
Bütün sorumluluk hallerinde illiyet bağının varlığı olmazsa olmaz bir unsurdur. Yönetim kurulu üyesinin eyleminin zarara sebebiyet vermeye elverişli olmasına rağmen, zararın aslen başka bir nedenden dolayı oluştuğu anlaşılırsa illiyet bağı kesilmiş olur ve yönetim kurulu üyesinin sorumluluğu doğmaz.
T.T.K.’nın 557’nci maddesinde düzenlenen farklılaştırılmış teselsül ilkesi ile her bir yönetim kurulu üyesinin şahsen sorumlu olduğu zarar oranında tazminat zorunluluğunun doğacağını öngören bir sistem benimsenmiştir. Böylelikle her bir yönetim kurulu üyesi sebep olduğu zarardan fazlasını tazmin etmek zorunda kalmaz. Farklılaştırılmış teselsül hükümleri zarara birden fazla yönetim kurulu üyesinin sebebiyet vermesi halinde uygulama bulur.
Anonim şirketlerde genel kurul, yönetim kurulu üyelerinin ilgili hesap dönemine dair işlemlerini ekonomik ve hukuki sonuçları bakımından onaylayarak yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarını bertaraf edebilir. İbra kararı, yönetim kurulu üyelerine ilişkin olarak genel kurul tarafından yönetim kurulu üyelerinin ilgili hesap dönemi boyunca yaptıkları işlemlerin hukuki ve iktisadi açıdan uygunluğuna karar verir. Böylece ortaklığın dava hakkı düşer. Buna istinaden, ibra kararının borcu kaldıran bir “menfi borç ikrarı” olduğu kabul edilir. Ne var ki ibra, aslında yönetim kurulu üyeleri tarafından yapılan her türlü eylem ve işlemi kapsamaz. Bu açıdan ibranın kapsamı dışında kalan hususlar açısından sorumluluk devam eder.
İbra kararının genel kurulun bilgisi dahilinde olan, genel kurulca bilinebilecek konu ve işlemler ile sınırlı olduğu kabul edilir. Genel kurulun bilmediği ve bilme imkanına sahip olmadığı hususlar ibra kararının maddi sınırlarının dışında kalır. Borcu sona erdiren bir sebep olarak ibra, ilgili hesap dönemine ilişkin anonim ortaklığın dava açarak tazminat talep etme hakkını ortadan kaldırır. Ancak sorumluluk davalarında taraf sıfatını haiz pay sahipleri ve alacaklıların -kanundan doğan sınırlamalar dahilinde- doğrudan veya yansıma zarar sebebiyle dava açma hakları devam eder. Şöyle ki pay sahiplerinin ve alacaklıların sorumluluk davası açma hakları ikincil olmayıp şirketin dava açma hakkından bağımsızdır. Özellikle alacaklıların dava açma hakkının ibradan etkilenmeyeceğine şüphe yoktur.
Pay sahiplerinin dava hakkı ise, ortaklık faaliyetleri çerçevesinde sorumluluğun ibrası ile pay sahibinin doğrudan maruz bırakıldığı zarar arasında bağlantı bulunmaması nedeniyle doğrudan zararlar bakımından etkilenmez.
Açıklanan nedenlerle İZBETON A.Ş.’nin Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ve 4. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin iş bitirme tarihi her iki etap için 31.07.2024 dür. Protokolünün 29.3. maddesi gereğince kesin teminatın gelir kaydedilerek protokolün (T.B.K.’nın 124’üncü maddesindeki süre verilmeksizin ve ihtara gerek olmaksızın fesih koşulları gerçekleştiğinden) feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edilmesi, 29.6. ve 29.7.’nci maddeleri gereğince de ceza koşullarının İZBETON A.Ş.’den istenmesi gerekir.
Her ne kadar bu etap için İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporu ile Haziran sonu itibariyle toplam 27.969.250,92 TL hak sahiplerine kira ödemesi yapıldığı belirtilmiş ise de soruşturmaya esas olmak üzere İzmir Büyükşehir Belediyesinden iş bitirme tarihine kadar yapılmış toplam kira ödemesi tutarlarının hesaplanarak bildirilmesi ile teminat bedeli 41.935.079,38 TL’nin tahsilinin istenilmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
Son olarak İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokollerde kira ödemesinin ceza koşulu olduğu düzenlemelerine yer verilmesi İZBETON A.Ş.’nin Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında 3. Etap için S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi ve Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında 4. Etap için S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatifi ile yaptığı protokollerin 29.6 ve 29.7’nci maddelerinde, Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında 3. Etap İçin S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, 4. Etap için S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yaptığı protokollerin 30.6 ve 30.7’inci maddelerinde “kira ödemesi” konusu ceza koşulu olarak yer almışsa da İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yürütülen kat karşılığı anahtar teslim yapım işleri İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurları üzerine noter ihtarları ile feshedildiğinden T.B.K.’nın 182/2’nci maddesi uyarınca, “Asıl borç herhangi bir sebeple geçersiz ise veya aksi kararlaştırılmadıkça sonradan borçlunun sorumlu tutulamayacağı bir sebeple imkansız hale gelmişse, cezanın ifası istenemez.” hükmü dolayısıyla asıl borcun, emredici bir kurala aykırı olması karşısında konusunun imkansız olması nedeniyle; ceza koşulu, asıl borcun fer’isi olmasından ötürü hükümsüz olacağından İZBETON A.Ş.’nin katlandığı zararı protokoller gerekçe göstererek kooperatiflere yönelemeyeceği değerlendirilmiştir denilmektedir yapılan bu tespitlere ilişkin detaylı ifadenizi veriniz?
CEVAP: Rapor tarafıma okundu ve okutturuldu. İlgili raporun Nitelikli Dolandırıcılık suçu ile ilgisi yoktur. Yukarıda açıkladığım üzere kira ödemeleri doğrudan yasanın emredici hükümlerinden kaynaklanmaktadır. Bir an için söz konusu kira bedellerinin raporda gösterildiği gibi tahsil edilememesi söz konusu olacaksa bu da kişilerin mağduriyetini değil İzBeton A.Ş.’ nin mağduriyetini getirecektir. Benim altına imza attığım İzBeton A.Ş. ile yapılmış sözleşme halen daha yürürlüktedir ve bu kapsamda ödenmiş olan kira bedelleri tamamen hukuki durumdadır.
Kaldı ki kooperatiflerle yapılan protokollerin iptaline yönelik ihtar çekildiği belirtilen 03.07.2024 tarihinde ben Büyükşehir Belediye Başkanı değildim. Bu tarihte noter üzerinden yapılan ihtar benim tarafımdan yapılmamıştır. Bu ihtardan kaynaklanan uyuşmazlıklar hukuk yargılamasının konusunun sorunu olacaktır. Bu sebeple raporda belirtilen hususların benimle hiçbir ilgisi yoktur.
*** İFADE ALMA İŞLEMİ DEVAM EDERKEN ŞÜPHELİ TARAFINDAN TEMEL İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI İSTENMESİ SEBEBİ İLE SAAT:17:30 SIRALARINDA İFADE ALMA İŞLEMİNE ARA VERİLMİŞTİR.***
*** İFADEYE VERİLEN ARA SIRASINDA ŞÜPHELİNİN TEMEL İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI NETİCESİNDE SAAT:17:40 SIRALARINDA İFADE ALMA İŞLEMİNE DEVAM EDİLMİŞTİR.***
SORU:
RAPORUN SONUÇ BÖLÜMÜNDE
3.1. Kentsel dönüşüm kat karşılığı yapım işlerine konu İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında düzenlenen protokollerin hazırlanması, kabulü ve imzalanmasının hukuka aykırılığının bulunmadığı,
3.2. Raporumuzun 2.2.3. bölümündeki değerlendirmeler saklı kalmak kaydıyla gerek İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında imzalanan, gerekse İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında yapılan protokoller; ihale sürecini müteakip düzenlenmiş akdi belgeler olmadığından; biçimsel kanunilik ilkesinin gereği olarak “ihale”nin, suç tipi olarak belirlendiği ve sınırlarının gösterildiği suçların oluşmadığı,
3.3. Açıklanan özel hukuk hükümleri çerçevesinde kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında düzenlenen protokollerin şirket adına tek imza ile imzalanması, verilen vekaletlerle ikinci imzanın İZBETON A.Ş.’de kalan protokol nüshalarında yönetim kurulu üyesi olmayan Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Alphan Bozan tarafından imzalanmasının hukuka aykırılık teşkil ettiği, protokollerin bu haliyle yönetim kurulu kararı ile onaylanmasının hukuki sorumluluğunun 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı Kararı alan yönetim kurulunda olduğu, ancak ikinci imzanın protokollerin idarede kalan nüshalarında kullanılmasının hukuki sonuç doğurmayacağı,
3.4. Büyükşehir Belediyesinin hakim ortağı olduğu İZBETON A.Ş.’nin Genel Müdürü Heval Savaş KAYA'nın şirketi taahhüt altına sokan protokolleri tek başına yetkisiz olarak imzalamasının, tek imzalı olarak bir dönem yürürlükte kalan bu protokollerin Yönetim Kurulu tarafından geriye dönük olarak ilgili kanunlara ve usule uygun hale getirilmesi amacıyla 30.03.2023 tarih ve 17 sayılı Karar ile onaylanmasının açıklanan sebeplerle mevzuata aykırılık teşkil etmediği,
3.5. Kooperatif mevzuatı ve bu mevzuatın uygulamasına giren konular ile özel hukuk sözleşmelerinden kaynaklı ihtilafları içeren konular ile kooperatiflerin üçüncü kişilerle taraf olduğu iş ve işlemler, uzmanlık alanımızın dışında olduğundan; bu konuların alanında yetkin, sicile ve listeye kaydolan bilirkişiler veya liste dışından görevlendirilecek kamu görevlileri/diğer denetim elemanları eliyle incelenmesinin uygun olacağı,
3.6. Bir genel hukuk ilkesi olan “kimse kendi kusur ve hatasından lehine hak çıkaramaz” prensibi gereği herkesin hataya düşmemek için üzerine düşen asgari dikkati, gayreti ve özeni göstermekle yükümlü olduğu halde bu ilkeye uyulmayarak;
İZBETON A.Ş.’nin yapım işini üstlenmeyerek işi, kentsel dönüşüm etaplarında, bir bütün halinde anahtar teslim inşaat yapım işi olarak ve protokollerle, tabi olduğu 4734 sayılı Kanun hilafına ihale yöntemleri dışında ve imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olmaksızın yapı müteahhitliği yetkisi olmayan kooperatiflere vermiştir. Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin bir kararında belirtildiği üzere; 4735 sayılı Yasa'ya tabi idareler kamu hizmeti ifa ederler. İhale işlemleri de bu hizmetin gereklerindendir. İhale ve mal teslimi işlemlerinin gecikmesi; hizmetin aksamasına, gecikmesine ve dolayısıyla kamunun bundan zarar görmesine neden olur. (Yargıtay 13. H.D. 16.10.2006 tarihli, 2006/8713 Esas ve 2006/13605 Karar sayılı kararı.). Bu kararda da işaret edildiği üzere kamu ihale mevzuatına tabi idarelerin ihale işlemlerinde gecikmelere neden olmaları halinde kamunun zararına neden olabileceklerdir.
Nitekim İZBETON A.Ş.’nin S.S. İş Dünyası Konut Yapı Kooperatifi, S.S. İş İnsanları Örnekköy Konut Yapı Kooperatif, S.S. İş İnsanları Gaziemir Konut Yapı Kooperatifi, S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yaptığı protokollerin 4734 sayılı Kanuna aykırı olması ve buna bağlı olarak müteahhitlik yapma yetkisi olmayan kooperatifler eliyle yaptırılması tercihinin hukuka aykırılığı ile iş yeri teslimlerinden itibaren yapım işlerinde işlerin ilerleme durumu ve tamamlanma yüzdelerinin iş bitirme takvime uygun yürütülmediği durumu karşısında kooperatifler idaresinde protokollerde belirlenen sürelerde yapım işlerinin tamamlanamayacağının bir gerçeklik olduğu, İdare ve hak sahiplerinin mağduriyetine neden olunduğu, bu sonuçların da hukuka aykırılık teşkil ettiği; bu sebeple protokollerin düzenlendiği tarihlerde şirketi temsile yetkili olanların (Ek: 43) hukuki sorumluluklarının olduğu;
İZBETON A.Ş.’nin Karabağlar İlçesi Uzundere Mahallesi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanında 3. Etap İçin S.S. İş Alemi Yeni Yaşam Konut Yapı Kooperatifi, 4. Etap için S.S. Egeli İş İnsanları Konut Yapı Kooperatifi ile yaptığı protokollerin 23’üncü maddeleri gereğince “İşin ve İş Yerinin Korunması ve Sigortalanması” başlığındaki sigorta yükümlülüklerini; zemin etüdü yaptırılmamak/ inşaat ruhsatı süreçlerini tamamlamamak nedenleriyle yerine getirmediği halde yer teslimi yapılmak suretiyle işin süresinde bitirilememesine neden olunduğu, işteki gecikmelerden kaynaklı olarak kooperatif üyelerinin mağduriyetleri ile ilgili değerlendirme bilirkişiliğimizin uzmanlık alanı ile ilgili olmamasından dolayı yapılamamış olmakla birlikte; kooperatiflerin yapım işini yüklenme yeterliğinin bulunmaması, yapım işinin 4734 sayılı Kanuna göre yapılmaması, iş tamamlanma yüzdelerinin işin süresinde bitirilemeyeceğini gösterdiği,
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığının (Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı) 03.07.2024 tarih ve 2025937 sayılı Olurlarına bağlı olarak kooperatiflerle yapılan kentsel dönüşüm kat karşılığı anahtar teslim yapım işlerinin 23.07.2024 tarihli noter ihtarnameleri ile sonlandırılması İZBETON A.Ş. arasında akdedilen protokollerin iptalini içermediği; İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.11.2020 tarih ve 1040 sayılı Kararı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İZBETON A.Ş. arasında 29.12.2020 tarihinde imzalanan Karşıyaka İlçesi Örnekköy Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı 3. ve 4. Etaba İlişkin Kentsel Dönüşüm Kat Karşılığı Anahtar Teslim Yapım İşinin iş bitirme tarihinin her iki etap için 31.07.2024 tarihi olduğu, Protokolünün 29.3. maddesi gereğince kesin teminatının gelir kaydedilerek protokolün (T.B.K.’nın 124’üncü maddesindeki süre verilmeksizin ve ihtara gerek olmaksızın fesih koşulları gerçekleştiğinden) feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edilmesi gerektiği, Protokolün 29.6. ve 29.7.’nci maddeleri gereğince de ceza koşullarının İZBETON A.Ş. tarafından iş bitirme tarihine kadar ödenen tutarda İzmir Büyükşehir Belediyesine yatırılması gerektiği, bu etaplar için İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 26.07.2024 tarih ve 51/7 sayılı Ön İnceleme Raporu ile Haziran sonu itibariyle toplam 27.969.250,92 TL hak sahiplerine kira ödemesi yapıldığı belirtilmiş ise de soruşturmaya esas olmak üzere İzmir Büyükşehir Belediyesinden iş bitirme tarihine kadar yapılmış toplam kira ödemesi tutarlarının hesaplanarak bildirilmesi ile teminat bedeli 41.935.079,38 TL’nin tahsilinin istenilmesi gerektiği, İZBETON A.Ş.’nin İzmir Büyükşehir Belediyesine ödemesi gereken parasal yük İZBETON A.Ş.’nin varlıklarından karşılanarak ödeneceğinden, bu suretle şirket zararı oluştuğu ve bu zararın kooperatiflerin tarafı olduğu protokolleri imzalayan şirket temsilcisi imza sahibi yöneticileri, protokollerin düzenlenmesi döneminde temsil görevi bulunan yönetim kurulu üyelerinin (Ek:43) sorumlu oldukları değerlendirilmiştir.