Rekabet Kurumu tarafından aralarında A101, BİM, CarrefourSA,
Migros'un da bulunduğu toplam 29 teşebbüs ve bir dernek hakkında Rekabetin
Korunması Hakkında Kanun'un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespiti
amacıyla soruşturma başlatılmıştı. Soruşturma heyetinin yaptığı inceleme ve
tespitler sonucunda 5 zincir market arasında doğrudan veya ortak tedarikçiler
aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının
koordinasyonunun sağlandığı, piyasanın organize edildiği, artırılan fiyatların
rakiplerle eş zamanlı raflara yansıtıldığı, söz konusu marketlerin ürünün satış
fiyatlarının tespiti amacına sahip topla-dağıt karteli niteliğindeki anlaşmalar
veya uyumlu eylemler yoluyla 4. maddeyi ihlal ettikleri iddiaları üzerine sözlü
savunmaları alınmıştı.
Toplam 16 saat süren sözlü savunmaların ardından 29 Ekim
2021'de Rekabet Kurumu soruşturmaya ilişkin nihai kararını vermişti. Karara
göre BİM'e 958 milyon 129 bin 194 lira, CarrefourSA'ya 142 milyon 469 bin 772
lira, Migros'a 517 milyon 672 bin 762 lira ve A-101'e 646 milyon 582 bin 329
lira olmak üzere 5 zincir markete toplamda 2 milyar 649 milyon 223 bin 94 lira
idari para cezası verilmişti. Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle ise 11 Ocak'ta
5 zincir markete verilen idari para cezasının gerekçeli kararının
yayımlanacağını duyurmuştu. Rekabet Kurumu'nun resmi internet sitesinden
“Perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler
ile bunların tedarikçileri konumunda olan üretici ve toptancı seviyesindeki
teşebbüslerin fiyatlama davranışlarının incelenmesi” konulu bir karar
yayımlandı.
28 Ekim 2021'den 18 Ocak'a kadar olan 80 günlük süre
içerisinde hazırlanan kararda, Mali Suçları Araştırma Kurulu'nun (MASAK)
sunduğu zincir marketlerin geriye doğru fiyat hareketlerinin geometrik
ortalamalarının yer aldığı Excel çalışmasından ve zincir marketlerin 2019
Aralık ayından itibaren Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (TÜİK) ile
paylaştıkları verilerden faydalanıldı. Gerekçeli kararda, Türkiye genelinde
yaklaşık 10 bin mağazası bulunan A-101, 7 bin 600 mağazası ve ürün portföyünde
750 ürünü bulunan BİM, 52 ilde 647 mağazası bulunan CarrefourSA ve 2019 yılında
2 bin 153 mağazaya sahip Migros'un para cezasına nasıl çarptırıldığına dair
bilgilerden ve yazışmalardan oluşan deliller yer alıyor.
5 zincir market
aralarında yaptıkları yazışmaların kartel niteliği taşımadığını savundu
Kararda, söz konusu 5 zincir marketin birbirleri ile
mesajlaşarak satış fiyatlarının belirlenmesi ve bilgi alışverişinden doğan
ihlallere ilişkin 26 tespite yer verildi. Rekabet Kurumu tarafından sunulan söz
konusu 26 tespit sözlü savunmada tartışıldı. Buna göre 5 zincir market
tarafından idari para cezasına ilişkin yapılan savunmada, 26 tespitte ele
alınan davranışların topla-dağıt gibi kartele işaret etmediği belirtilerek,
yeniden satış fiyatlarının belirlenmesi olarak sınıflandırılabileceği ya da
bilgi değişiminin söz konusu olabileceği ifade edildi. 5 zincir market,
fiyatlarda anlaşılması ile elde edilen satış gelirinin toplam satış gelirinin
küçük bir kısmını karşıladığı gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele
alınmasını istedi. Savunmada, muhtemel ihlal iddialarının yalnızca sınırlı
sayıda ürünle ilişkili olduğu savunularak, ilgili ürünlerden elde edilen satış
gelirlerinin toplam satış gelirlerinin küçük bir kısmını karşıladığı öne
sürüldü. Ayrıca savunmada bu durumun göz önüne alınması ile ceza tespiti
yapılırken hafifletici unsur olarak ele alınması gerektiği vurgulandı.
Rekabet Kurulu, 5
zincir marketin kartel niteliğinde anlaşma sağladıklarına kanaat getirdi
Rekabet Kurulu ise söz konusu savunmaya karşı 26 tespitte
ele alınan eylemlerin satışa sunulan pek çok ürünün perakende satış
fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt özelliği sergileyen kartel
niteliğinde anlaşma veya uyumlu eylemler olduğunu belirtti. Rekabet Kurulu,
bundan dolayı tespit edilen ihlallerin yeniden satış fiyatının belirlenmesi
veya bilgi alışverişinden doğan diğer ihlaller başlığı altında belirlenmesi gerektiğini
vurgulayarak yapılan savunmaya katılmadı. Rekabet Kurulu, elde edilen satış
gelirinin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir kısmını kapsadığı
gerekçesiyle davranışın hafifletici unsur olarak ele alınmasına kanaat getirdi.
Rekabet Kurulu, 5 zincir marketin kartel niteliğinde anlaşma
sağlamasına karşın savunmada bahsedilen fiyatlarda anlaşma ile elde edilen
satış gelirinin toplam satış gelirinin küçük bir kısmını karşıladığı
gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele alınmasını istemesini dikkate alarak,
söz konusu ürünlerin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir bölümünü temsil
etmesi gerekçesiyle hafifletici unsur olduğuna kanaat getirdi.
Rekabet Kurulunca soruşturma kapsamında yapılan inceleme ve
değerlendirmeler çerçevesinde A101, BİM, CarrefourSA, Migros'un satışa
sundukları pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip,
topla-dağıt özelliği de sergileyen kartel niteliğindeki anlaşma veya uyumlu
eylemler yoluyla 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal ettikleri sonucuna varıldı.
Kararda Ceza Yönetmeliği'nin temel para cezasını düzenleyen 5. maddesinin ilk
fıkrasına göre temel para cezası hesaplanırken ihlale taraf olan teşebbüslerin
Kurul tarafından saptanacak yıllık gayri safi gelirlerinin karteller için yüzde
2'si ile yüzde 4'ü, diğer ihlaller için yüzde 0,5'i ile yüzde 3'ü arasında bir
oran esas alındığı hatırlatıldı.
Rekabet Kurulu'nun kararında 5 zincir marketin
perakendecilerin geleceğe dönük fiyatları ve fiyat geçiş tarihleri gibi
rekabete hassas bilgilerin paylaşımına aracılık etmesi yönüyle açıkça perakende
satış fiyatlarının tespiti amacına sahip kartel görünümünde ortaya çıkan
anlaşmalar veya uyumlu eylemler yoluyla 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal
ettiğine karar verildi. İdari para cezası, 5 zincir marketin yıllık gayri safi
gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi. Buna göre kararda 5 zincir
markete verilen toplam 2 milyar 649 milyon 223 bin 94 lira idari para cezası,
yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi.
“3.45 ve 3.75 olmuş.
Hemen geçiyoruz”
Bir CarrefourSA yetkilisinin mobil cihazından alınan
Whatsapp görüşmesinde şunlar konuşuldu:
“CarrefourSA yetkilisi: BİM süt ürünlerinde fiyat geçişi
yapmış. Ne kadar olduğunu bir araştırır mısınız?
Bir CarrefourSA çalışanı: Bugün BİM'den fiyat aldırıyorum.
Fiyat elime geçtiğinde paylaşırım.
Bir CarrefourSA çalışanı: Benim bildiğim, haftaya salı günü
geçecek dün geçmemişti. Her gün düzenli baktırıyoruz.
CarrefourSA yetklisi: Bugün geçmiş, A101'de bir çalışanın
keyfi yerindeydi. Onlar da şimdi geçiyorlarmış.
Bir CarrefourSA çalışanı: Hemen tekrar baktırıyorum. 3.45 ve
3.75 olmuş. Geçiyoruz. Birkaç mağazayı daha kontrol ediyoruz.”
Yazışmaların araştırılması kapsamında, “Strategy team”
isimli Whatsapp grubunda bir SAVOLA çalışanı tarafından bir Migros çalışanı ile
yaptığı görüşme ele alındı. Konuşma şu şekilde:
“Savola çalışanı: Adamlar düşecek, lütfen fiyatı düzeltin.
Migros çalışanı: A-101 4,5 litre 39,95 değil mi? 4 litre
parite 35,5 geliyoruz zaten.
Savola çalışanı: Konuşalım. Fiyat geçişi attım. 5 litre ve 4
litreler için A101 ile birlikte organize etmemiz lazım. Cuma kaçta gelelim?
Migros çalışanı: Cuma 15.00 organize edelim.”
“Zam yapacağız, hazırlanıyoruz”
Aynı Whatsapp grubunun başka gün yapılan bir yazışmada
şunlar konuşuldu:
“Bir çalışan: Bugün BİM için son gün. Konfirmasyonu alıp
hemen A-101'i organize etmek lazım. Saat 09.14. 12'ye kadar vaktimiz var.
Hallettik mi beyler? Ben takip edemiyorum. Sunumlar vs. Fiyat geçişi var yine
pazartesiye. Zam yapacağız. Hazırlanıyoruz. Siz hallettiniz mi son durum? A-101
ve BİM kaç lira oldu?
2 gün sonra
Aynı çalışan: BİM satın alma direktörü ile konuştuk az önce. CarrefourSA 5 litre fiyatını 45,95 gönderdi. Gol attınız bize dedi. Ben de ona 4 litre gönderdim. Son konuştuk piyasadan. CarrefourSA 47,95 lira yapacak merak etme dedim. Savola çalışanına ve CarrefourSA Satın Alma Uzmanı'na fiyat geçirmemiz şart oldu.”