Maalesef koronavirüs pandemisinin ekonomi üzerindeki tahribatı artık pansumanla geçirtirilemeycek seviyelere ulaştı.
Malum pandeminin neden olduğu ekonomik krizin ilk aylarında devlet bir çok alacağını ötelemiş, istihdama yönelik ilave tedbirler almıştı.
Ancak bir çok sektör gibi yeme-içme ve eğlence alanında hizmet veren işletmeler de aylarca neredeyse hiç iş yapamadılar. Büyük bir kısmı zaten alınan tedbirler dolayısıyla kapalı kaldı. Normalleşme adımları ile birlikte önce berber ve kuaförler, restoranlar, kahveler ve diğerlerinin hizmet vermesine izin verilse de elbette pandemi öncesi dönem gibi bir sirkülasyon yok.
Yemek veya eğlenmek için artık çok az insan dışarıya çıkmayı tercih ediyor. İzmir'in en işlek caddelerini gezdiğinizde pandemi öncesi oturmak için yer bulunamayan mekanlarda dahi en fazla bir kaç masada müşteri görebiliyorsunuz.
Kaldı ki bazı işletmeler için hala belli yasaklar devam ediyor. Örneğin kahvehaneler oyun oynatamıyor. Oyun oynayarak vakit geçirmek için kahvehaneleri tercih eden insanlar da doğal olarak kahveye gitme gereği duymuyor.
Restoranlara baktığınızda da kendi maliyetlerini çevirip çeviremedikleri şüpheli... E malum hükümetin istihdam destekleri Cumhurbaşkanı kararı ile ay ay uzatılarak devam ediyor. Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan Ağustos ayında da asgari ücret desteği, ücretsiz izin ve kısa çalışma desteklerini bir ay uzattı.
Vergiler, SGK primleri vs. vs. bir çok devlet alacağı Ekim-Kasım-Aralık aylarına ötelendi.
Ancak bir taraftan 'iş yapar mıyız' beklentisi ile mekanlarını açan ama çoğu günü zararla kapatan işletmeler, diğer taraftan ötelendikçe büyüyen devlet alacakları ve daha da önemlisi kiralardan asla öden vermeyen mülk sahipleri, özellikle kahve, kafe, restoran, nargile salonu vb işletmeleri kaçınılmaz bir sona doğru sürüklüyor.
Kahveciler Odası Başkanı İsmail Hakkı Kırdı, bir grup esnafla birlikte Gündoğdu Meydanına çıkarak, bıçak kemiğe dayandı dedi. Başkan Kırdı, 'oyun oynamak için' gelecek 3-5 müşteri de kahvelerde henüz oyun oynatılması yasak olduğu için gelmiyor, kahvehanelerimiz siftah yapmadan akşam kepenk indiriyor dedi.
Bilirsiniz, İzmir'in dünyaca ünlü Kordon'u var. Pandemi öncesinde neredeyse her saat dolu olan Kordon'daki mekanlarda da in cin top oynuyor.
Kordon İşadamları Dernek Başkanı Ömür Şanlı ile konuştum. Durum nedir diye sordum. Tahmin ettiğim gibi onların da durumu vahim.
Alkol ruhsatı olanlar belki maliyetini kurtarıyor ama özellikle nargile yasağı kalkmadığı için nargile salonları dönüşü olmayan yola çoktan girmişler bile... Dernek Başkanı Şanlı, 'Bilim Kurulunun bir an önce tedbir kriterlerini belirleyip nargile yasağını kaldırması gerekir' diyor.
Haklı mı, haklı... Zira herkes geçim derdinde, ekmek derdinde... Yılların işletmeleri, yılların emekleri şimdi kül olma tehlikesi ile karşı karşıya...
'Başkan mekanların kiralarında indirim yapan var mı' diye sordum. Maalesef, sanki mülk sahiplerinin yaşadığı ülkeye pandemi hiç uğramamış gibi... Bir tek onların düzeni yerinde...
Başkan, 'kiralarda indirim yapan yok, ancak bazı iyi niyetli mülk sahipleri bu yıl kiralara zam yapmadı' diyor.
'Yok bir de zam yapsalardı' diyeceğim ama zam yapanlar da olmuş!!!
Demem o ki, balon şişiyor, patladı patlayacak. Bütün dünyayı ters köşe yapan pandemiyi yönetmek elbette kolay değil. Ancak belli ki krizin mikro düzeydeki etkilerine yönelik önlem alınmazsa, makro düzeydeki önlemler de heba olup gidecek.
Başkan Şamlı'nın önerisi ile yazımı bitireyim; devlet alacaklarını ötelemek de artık çözüm değil, çünkü iş yapmayan işletmelerin ve esnafın sırtındaki yük taşınamayacak boyuta ulaştı. Devletin ötelediği alacaklarından vazeçmesi belki artık düşünülmesi gereken bir çözüm olarak karşımıza çıkıyor.